شوره و دلشوره

خانم‌هایی هستند كه از خارش مداوم چین‌های دور لب و بینی رنج می‌برند. آقایانی هم هستند كه روی یقه پیراهن یا كت‌شان، انگار برف باریده است. می‌پرسید چرا؟ با این مطلب همراه شوید و ببنید آیا روش به وجود آمدن این اختلالات، یكی است؟
دو عارضه وجود دارد كه در رشته تخصصی پوست، در یك گروه قرار می‌گیرد اما در یكی التهاب وجود دارد و در دیگری این‌گونه نیست. با این وجود، علت به وجود آمدن‌شان از نظر مسیر بیماری و همچنین روش درمان این دو عارضه یكی است. هر دوی این عوارض، موجب پوسته‌ریزی پوست سر و خارش می‌شوند.
● شوره سر
شوره سر، اختلال غیرالتهابی همراه با افزایش پوسته‌ریزی، روی پوست‌سر است. وقتی سلول‌های پوست سر یا به اصطلاح اسكالپ را در زیر میكروسكوپ نگاه می‌كنیم، تعداد آنها دو برابر حالت طبیعی است و این موضوع یعنی اینكه رشد و تكثیر سلولی در این اختلال زیاد است.
● درماتیت سبوره
در این عارضه، التهاب و پوسته‌ریزی وجود دارد و ناحیه مبتلا ممكن است قرمز شود. به طور معمول در نواحی كه سبوم یا چربی زیاد است، به وجود می‌آید مثل پوست‌سر، صورت و تنه. به همین علت در دوران نوزادی و پس از بلوغ كه فعالیت غدد چربی صورت زیاد است، رخ می‌دهد. البته هیچ ارتباطی میان افزایش یا كاهش ترشح سبوم وجود ندارد و بیماران مبتلا به درماتیت سبوره‌ای، الزاما چربی بیشتری در صورت یا پوست‌سرخود ندارند.
● چرا و به چه علت؟
عوامل بروز، متعددند و شامل وجود سبوم یا چربی، مخمر میكروسكوپی پیتروسپوروم اووال، فعالیت آنزیم هضم كننده چربی یعنی لیپاز، عملكرد دستگاه ایمنی، رطوبت محیط و استرس است. درماتیت سبوره‌ای در بیماران مبتلا به AIDS بیشتر است كه شاید علت آن، ضعف دستگاه ایمنی و افزایش فعالیت گونه‌های بیماری‌زای مخمر پیتروسپوروم اووال است. به‌طور معمول هر عامل حساسیت‌زا مانند مخمر پیتروسپوروم اووال، میزان آنتی‌بادی IgE را زیاد می‌كند. افزایش این آنتی‌بادی با نشانه‌های حساسیت مانند قرمزی، التهاب و خارش همراه است. جالب است بدانید كه درماتیت سبوره‌ای در نواحی از صورت كه حرارت زیاد است، بیشتر به وجود می‌آید. احتمال درماتیت سبوره‌ای در بیماران مبتلا به پاركینسون بیشتر است. گاهی علت آن نامشخص است و گاهی به علت داروهایی است كه این بیماران استفاده می‌كنند. از آنجایی كه بیماران مبتلا به بیماری‌های دیگر مغز و اعصاب نیز به درماتیت سبوره‌ای دچار می‌شوند، پزشكان احتمال می‌دهند كه افزایش فعالیت دستگاه سمپاتیك یا ترشح زیاد هورمون‌های مردانه (آندروژن) یا هورمون تحریك‌‌كننده تولید ملانین یا ملاتونین، از علت‌های بروز درماتیت سبوره‌ای است. وقتی نوزاد یا شیرخواری به درماتیت سبوره‌ای مبتلاست، در ۷۳ درصد موارد، مخمر پیتروسپوروم اووال وجود دارد و به‌طور معمول این حالت به صورت ارثی به وجود می‌آید و افزایش احتمال بروز آلرژی در خانواده وجود دارد. وقتی بیمار مبتلا به درماتیت سبوره‌ای، فرد بزرگسال است، در بیشتر آنان در پوست‌سر و ناحیه صورت، میزان زیادی مخمر پیتروسپوروم اووال وجود دارد.
▪آنچه دیده و حس می‌شود
در عارضه شوره سر به طور ساده فقط پوسته‌ریزی پوست سر بدون التهاب اما به صورت منتشر مشاهده می‌شود. در درماتیت سبوره، قرمزی، پوسته‌ریزی و گاهی ترشحات وجود دارد. گاهی پوسته‌ریزی خفیف با پوسته‌های ظریف و خشك روی ابروها، مژه‌ها، چین میان لب و بینی و پشت گوش، موهای صورت آقایان (ریش و سبیل) و ناحیه جلوی جناغ سینه وجود دارد. چین‌های زیر پستان‌ها، كشاله ران، باسن و ناف نیز ممكن است درگیر باشد. به طور معمول، شكل ضایعات به این‌گونه است كه پوسته‌های ضخیم كمی به هم چسبیده، زرد و چرب وجود دارند. گاهی به علت خارش و انتقال آلودگی و میكروب به ناحیه خراش پوست، ممكن است عفونت ثانویه به صورت فولیكولیت یا عفونت فولیكول مو رخ دهد. گاهی اوقات التهاب لبه پلك به وجود می‌آید و قرمزی و پوسته‌ریزی لبه پلك و مژه‌ها مشاهده می‌‌شود و ممكن است قرمزی و التهاب چشم‌ها نیز وجود داشته باشد. درماتیت سبوره در نوزادان به این شكل است كه پوسته‌های بزرگ قرمز در پوست سر، ناحیه‌ای كه پوشك بسته می‌شود و ناحیه‌ای از دست و پا كه خم می‌شود مانند چین جلوی آرنج و پشت زانو به وجود می‌آید. گاهی اوقات وقتی رژیم غذایی بدون ویتامین B مصرف می‌شود، احتمال بروز درماتیت سبوره‌ای یا عارضه‌ای شبیه آن بیشتر می‌شود.
● چه كار كنیم؟
ـ سلنیوم سولفاید و قطران یا شامپوی تار، موجب از بین رفتن فعالیت‌های تكثیر سلول‌های پوست یا از بین رفتن مخمر می‌شود. پریتیون زینك خاصیت میكروب‌كشی دارد و عفونت‌ها و آلودگی‌های مخمری و میكروبی را از بین می‌برد.
ـ شامپو كتوكونازول ۲ درصد موثر است. شامپو كتوكونازول یك درصد هم بدون نسخه در دسترس است و برای اطفال موثر و بی‌خطر است.
ـ شامپو سلنیوم سولفاید ۵/۲ درصد و تركیبات حاوی یك تا دو درصد پیریتیون زینك مانند شامپوی <هد‌اند‌شولدر> موثر است.
ـ شامپوهای گوگردی كه حاوی اسید سالیسیلیك است، كمتر تاثیر دارند.
ـ شامپوهای غیرطبی به خصوص آنهایی كه حاوی سورفاكتان و دترژان‌ها هستند، پوسته‌ها را پاك می‌كنند و به بهبود علایم و كاهش پوسته‌ریزی در مدت چهار روز منجر می‌شود.
ـ اگر ضایعات، گسترده یا بسیار ملتهب باشد، پزشك از محلول یا لوسیون كورتون استفاده می‌كند. گاهی از كرم تركیبی شامل گوگرد، سالیسیلیك اسید و مواد دیگر برای كنده شدن دلمه‌های ضخیم استفاده می‌شود. ضایعات درماتیت سبوره روی نواحی دیگر بدن، با استفاده از كرم كورتون مانند هیدروكورتیزون یك درصد درمان می‌شود. در پایان شایان ذكر است كه كنترل چربی پوست با مراقبت صحیح از پوست، موجب كاهش موارد عود اگزمای سبوره‌ای می‌شود. بسیاری از پزشكان از ایزوتره تینویین خوراكی استفاده می‌كنند تا اندازه غدد سبابه یا تولیدكننده چربی را تا ۹۰ درصد كاهش دهند. میزان تولید چربی پس از چهار هفته درمان، ۷۵ درصد كاهش می‌یابد ولی بیماران تا سال‌ها ممكن است دچار بازگشت اگزمای سبوره‌ای باشند.

منبع : روزنامه سلامت