شکستن کلیشه های جنسیتی در رسانه ها

آنچه هر روز و هر ساعت به ذهن و زبانمان می آید، پر است از کلیشه ها؛ کلیشه های ارتباطی، کلیشه های جنسیتی و... در این میان اتفاقی که معمولاً در رسانه ها می افتد، بازتولید این کلیشه ها است. در عین حال برای قطع شدن این دایره تولید و مصرف باز هم رسانه ها هستند که می توانند تاثیرگذار باشند. اگر خبرنگاران، گزارشگران، دبیران، سردبیران نشریات و رادیو و تلویزیون و وب سایت ها برای تغییر کلیشه ها پیش قدم شوند، اثری عمیق خواهد داشت.
● پیمان نامه روزنامه نگاران
«از تاکید تبعیض آمیز و یک سویه بر مشخصات جنسی، نقش مادری و جایگاه زن در خانواده تا حد ممکن پرهیز کنیم، شخصیت حقیقی و حقوقی زن مستقل از نسبت های خانوادگی اش بیان شود، از به کار بردن واژه های کلیشه ای و جنسیتی چون قول مردانه، جوانمردی و... خودداری کنیم.» اینها سه بند از ۱۵ بند پیمان نامه روزنامه نگاران در مورد چگونگی اطلاع رسانی درباره زنان است که به تازگی به همت انجمن صنفی روزنامه نگاران بومی شده است.این پیمان نامه پس از بررسی مدل ارائه شده از سوی فدراسیون جهانی روزنامه نگاران نوشته شده است؛ مدلی که در واقع برنامه عمل برای کار روزنامه نگاران است.
در دیگر بندهای پیمان نامه روزنامه نگاران ایران آمده است؛ «باید بیاموزیم هنگام اطلاع رسانی در مورد افراد، بپذیریم که در مورد یک انسان صحبت می کنیم و ویژگی های جنسی را مدنظر قرار ندهیم، به افراد نقش هایی را نسبت ندهیم که تقویت کننده جهت گیری های کلیشه ای و پررنگ تر شدن محدودیت های تاریخی جنسیتی شود (مانند اینکه آموزگاری برای زنان بهترین شغل است.)
در تهیه گزارش ها در مورد زنان تلاش شود توازن در انتخاب زنان اقشار و گروه های مختلف اجتماعی اعم از زنان کشاورز، نخبه، کارگر و غیره رعایت شود، از القا و واگذاری نقش های کلیشه ای به زنان و تقویت باورهای ضدزن و پررنگ کردن نقش های منفی و فرودست برای زنان خودداری کنیم (تاکید بر جنبه عاطفی بودن و در نتیجه عدم شایستگی زن برای پذیرش شغل هایی مانند قضاوت، ترویج ساده لوحی زنان از طریق برنامه ها و گزارش های رسانه ای)، ترویج اقدام مثبت برای دستیابی به فرصت های برابر، اختصاص برنامه ها، ستون و صفحات زنان در رسانه ها.»
مدل فدراسیون جهانی روزنامه نگاران در مورد چگونگی اطلاع رسانی درباره زنان، با پیگیری کمیته زنان انجمن صنفی روزنامه نگاران بومی شده است. در جلسه ای که هفته گذشته در انجمن صنفی برگزار شد، تعدادی از روزنامه نگاران و دو نفر از فعالان حوزه زنان (فخرالسادات محتشمی پور و فریده ماشینی) درباره بند بند مدل IFJ ساعت ها بحث کردند تا پیمان نامه نوشته شود. البته به گفته اعضای کمیته زنان انجمن صنفی تعداد زیادی از دعوت شدگان هم از میان فعالان جنبش زنان، هم از میان روزنامه نگاران در این جلسه غایب بودند.
فدراسیون جهانی روزنامه نگاران (IFJ) پیمان نامه ای دارد برای تحقق عدالت جنسیتی در رسانه ها که بیشتر اعضای فدراسیون با پیوستن به این پیمان نامه در تهیه و تنظیم اخبار و شیوه اطلاع رسانی شان سعی می کنند برابری جنسیتی و جنسی را رعایت کنند و کلیشه هایی را که طی سال ها وجود داشته، کمرنگ کنند.قرار است مفاد پیمان نامه بومی شده برقراری توازن واقعی در اختیار همه روزنامه نگاران ایران قرار بگیرد. نیز در نشست هایی با دبیران و سردبیران نشریات درباره چگونگی اطلاع رسانی درباره زنان بحث شود و اهمیت شکستن کلیشه های جنسیتی در رسانه ها به آنها یادآوری شود.
● آنچه فراموش شد
بندهایی در برنامه عمل IFJ وجود دارد که در نسخه بومی شده منعکس نشده است؛ بندهایی که به وضعیت صنفی زنان روزنامه نگار می پردازد با تاکید بر نکته هایی چون «مرخصی والدین، تامین اجتماعی، ساعات کار، روش های تلفیق مسوولیت های کاری و خانوادگی، ترفیع، دسترسی به آموزش حرفه ای».
همچنین برنامه عمل فدراسیون جهانی بر اختصاص سهمیه های خاص به زنان در فعالیت های صنفی و حتی تشکیل شبکه ارتباطی زنان روزنامه نگار تاکید کرده است و معضل پرداخت برابر در ازای کار برابر را برای زنان پررنگ دانسته است؛ موضوع هایی که انگار از چشم بومی کنندگان متن پنهان مانده است.

پرستو دوکوهکی

منبع : روزنامه شرق