مصاحبه با سفیر سابق ایران در آمریکا

▪ لطفاً در بادی ورود به بحث، نقش آمریكا را در كودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تبیین بفرمایید.
فرمان عزل در ساعت ۱:۳۰ بعد از نیمه شب بامداد ۲۵ مرداد زمانی كه نخست وزیر در منزل خود در خواب بوده است توسط سرهنگ نصیری به همراه چند كامیون سرباز مسلح به دكتر مصدق ابلاغ شد. آیا این توطئه نظامی و كودتا نبود؟
- ابداً.
▪ بر اساس بند ۴۲ متمم قانون اساسی (و بر طبق سابقه مسافرتهای قبلی شاه به خارج از كشور) پادشاه می بایستی قبل از حركت به خارج، شورای سلطنت را معیّن و به دولت ابلاع می كرد، لطفاً توضیح بفرمایید.
- ببینید شما از كل قانون اساسی فقط بند ۴۲ را مطالعه كرده اید، بندهای دیگر را هم بخوانید، مثلاً بند ۴۳ می گوید اگر بند ۴۲ رعایت نشد اشكالی ندارد.
▪ می گویند آمریكا در كودتای ۲۸ مرداد شصت هزار دلار هزینه كرد، نظر حضرتعالی چیست؟
- آمریكا در عراق و افغانستان میلیاردها دلار به گفته خودشان خرج كرد، هنوز نتیجه نگرفته است پس چگونه یك دولت ملی و قانونی و مردمی را با شصت هزار تومان می توانند بردارند؟
▪ ولی شما فاصله زمانی ۵۰ ساله را ندیده می گیرید. آن موقع پنیر سیری سه عباسی بود الآن كیلویی چهار هزار تومان است. چگونه مقایسه می فرمایید؟ البته این رقم به ۱۳۵۰۰۰ دلارافزایش پیدا كرده است و بلافاصله مبلغ ۵ میلیون دلار كمك بلا عوض در اختیار دولت زاهدی گذاشته شد. در غیر این صورت فضل الله زاهدی چگونه می توانست ویلای گل سرخ را در سوییس خریداری كند؟
- اصولاً زاهدی آدم ممسكی بود. من خودم شاهد بودم كه با مزایای سنوات خدمت در دوران بازنشستگی این ویلا را ابتیاع نمود.
▪ اخیراً خانم مادلین آلبرایت وزیر اسبق امور خارجه آمریكا به نقش آمریكا در كودتا اعتراف كرده و معتقد است: "طراحی كودتای ۲۸ مرداد و وقوع آن مانعی بر سر راه تحقق دموكراسی در ایران بوده"، نظر شما چیست؟
- اینها را در اصطلاح دیپلماسی "چراغ سبز" (Green Light) می گویند.
▪ اظهارات كرمیت روزولت مأمور ویژه سازمان اطلاعات مركزی آمریكا در خصوص كودتا را چه می گویید؟
- سیا بعد از ناكامی سازمان اطلاعات مركزی آمریكا در ماجرای خلیج خوكها كه هشت سال بعد از كودتای ایران صورت گرفت می خواست نوعی پیروزی نشان دهد تا بودجه اش را كه موجودیتش به آن بستگی داشت توجیه كند. این سازمان به نقش ناچیزی كه در ایران ایفا كرده بود، برای این مقصود توسل جست و در حقیقت با این اقدام تاریخ را جعل كرد و افكار عمومی را منحرف ساخت. روزولت هم نامربوط نوشته است.
▪ شاه، درست چهار روز پس از كودتا در تاریخ یكم شهریور ۱۳۳۲ در ملاقاتی با روزولت گفته: "من تاج و تختم را از بركت خداوند، ملتم و ارتشم و شما دارم". آیا معتقدید شاه هم نامربوط گفته؟
- نه خیر. به هیچ وجه. ببینید؛ اعلیحضرت مثل هر ایرانی دیگر بسیار تعارفی بود. اینها را بگذارید به حساب Compliman.
▪ چندی است چرخشی در ساختار سیاست خارجی آمریكا روی داده، "كبوتر"های جناح جمهوریخواه آمریكا از وزارت خارجه عزیمت كرده اند و یك "دختر" به نام كاندولیزا رایس به وزارت امور خارجه آمریكا منصوب شده، نظر حضرتعالی چیست؟
- اصولاً وقتی "كفتر"ها می روند "دختر"ها می آیند. اینها مطالب سیاسی است كه شما سر در نمی آورید به طوری كه در اصطلاح دیپلماسی می گویند:
از اون بالا كفتر می آیه
یك دانه دختر می آیه
- اظهارات خانم رایس در خصوص موسیقی در ایران بسیار نگران كننده است به طوری كه اظهار داشته: "من چند بار گفته ام كه اجرای آهنگهای بتهون و موتزارت در تهران ممنوع است. ما امیدواریم كه ایرانیان بتوانند این برنامه ها را در نیویورك و یا لس آنجلس اجرا كنند". خوشحال می شویم كه از آراء سیاسی شما در این خصوص مطلع شویم.
- ببینید همان طور كه گفتم اینها كاری به موسیقی ندارند. اگر مسئله موسیقی بود برای آنكه دیوار ِ بلند بی اعتمادی بین ایران و آمریكا خراب شود، از ایشان دعوت می كردید به تهران بیاید تا از نزدیك شاهد اجرای سمفونیهای بتهوون و موتزارت باشد. همچنین به همراه او یك گشتی در خیابان لاله زار و میدان ۲۵ شهریور [هفت تیر] می زدید تا بتهوونهای وطنی را ببیند. همان طور كه عرض كردم فهم ِ پیام دیپلماتیك، شمّ سیاسی می خواهد. ایشان وقتی از آهنگ صحبت می كند منظورش چیز دیگری است.
▪ لطفاً بفرمایید منظورش چیست؟
- آخر همه چیز را كه من نمی توانم بگویم، منظورش این است كه شما باید به ساز ایالات متحده برقصید.
- در مرداد ۱۳۳۲ اعلیحضرت به موجب قانون اساسی در غیاب پارلمان، از اختیار خودش در عزل و نصب وزیران استفاده كرد و فرمان بر كناری نخست وزیری كه قانون اساسی را زیر پا گذاشته بود و مثل دیكتاتورها عمل می كرد صادر كرد.

فرهاد رستمی

منبع : ماهنامه بهارستان