تاثیر سهمیه‌بندی ‌بنزین بر تورم

اگر افزایش قیمت بنزین همراه با سیاست‌های پولی مناسب انجام شود، آثار كمی بر نرخ تورم خواهد داشت، اما زمانی كه مصرف بنزین به صورت سهیمه‌بندی كنترل می‌شود، بدان معنی است كه به میزان صرفه‌جویی در مصرف بنزین، امكان مصرف برای دیگران محدود خواهد شد و مقدار تولید در فعالیت‌هایی كه به بنزین مصرف شده در حالت قبلی وابسته بودند، متوقف می‌شود.
فعالیت‌هایی كه حمل و نقل در آنها تاثیر زیادی داشته است، قاعدتا در صورتی كه به مقدار بیشتر بنزین دسترسی نداشته‌اند، انتظار می‌رود در این فعالیت‌ها افزایش قیمت ایجاد شود. زمانی كه در مقدار مصرف بنزین خودروهای سواری محدودیت ایجاد شود، می‌توان انتظار داشت تقاضا برای حمل و نقل عمومی افزایش یابد، لذا حمل و نقل عمومی با محدودیت مصرف بنزین و محدودیت عرضه خدمات اضافی مواجه باشد، طبیعی است كه قیمت خدمات آن به دلیل انتقال تقاضای مصرف خصوصی به مصرف عمومی با افزایش مواجه شود.
بسیاری از فعالیت‌هایی كه جابه‌جایی جزئی از نهاده‌های تولید آنها بوده است، به میزانی كه محدودیت در جابه‌جایی در نتیجه اعمال سهمیه‌بندی بنزین ایجاد شود، میزان عرضه آن كالاها و خدمات نیز با كاهش مواجه خواهد شد و به طور حتم این كاهش عرضه منجر به افزایش قیمت‌ها خواهد بود. این تصور كه سهمیه بندی در مقایسه با افزایش قیمت بنزین فاقد آثار تورمی است، فرضیه‌ای اشتباه است، حتی ممكن است افزایش قیمت بنزین و اعمال یك قیمت واحد در مورد بنزین آثار تورمی بسیار محدودتری در مقایسه با اعمال سهیمه‌بندی داشته باشد.
منظور از اعمال سیاست‌های مناسب پولی كاهش قابل توجه نرخ رشد حجم پول است. در حال حاضر اقتصاد با مشكل بسیار بزرگی مواجه است كه افزایش قابل توجه نقدینگی به شمار می‌آید. هر اصلاحی كه در ساختار اقتصادی كشور اعمال شود، آثار خود را بصورت تورم نشان خواهد داد. در عین حال زمانی كه سیاست‌هایی در جهت اصلاح ساختار اقتصادی اعمال می‌شود باید همراه با ‌آن نرخ رشد نقدینگی نیز كنترل شود.
نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد كشور به دلیل رشد زیاد بودجه دولت از طریق اتكای به رشد پایه پولی ایجاد شده است، بدین ترتیب به ناچار باید برای رشد هزینه‌های دولت و اعمال كنترل در كسری بودجه دولت؛ سهمیه بندی بنزین اعمال می‌شود. امسال دولت با كسری قابل توجهی در بودجه مواجه خواهد شد، و روبرو شدن دولت با كسری بودجه این نگرانی را ایجاد می‌كند كه در سال ۸۶ نیز رشد بالای نقدینگی ایجاد شود. به نظر می‌رسد در سال جاری، نقدینگی زیادی به رشد ۴۰ درصدی سال ۸۵ و ۳۶ درصدی سال ۸۴ افزوده شود.
اظهار نظر در مورد اینكه سهمیه ‌بندی بنزین تاثیر خود را بر نرخ تورم تا چند ماه دیگر نمایان می‌كند كار مشكلی است. در هر حال آنچه تمامی اقتصاددانان روی آن اتفاق نظر دارند، این است كه اعمال روش قبلی در عرضه وافر بنزین سیاست صحیحی نبوده است. موضوع اصلاح قیمت حامل‌های انرژی بیش از هر موضوعی طی سال‌های گذشته در كشور مورد بررسی كارشناسی قرار گرفته است و در این میان گزینه‌ها و سناریوهای مختلفی برای انتخاب روش‌های جبران افزایش قیمت در نظر گرفته شده است.
نظر كارشناسی غالب این است كه قیمت بنزین باید اصلاح شود و در عین حال در سطح جامعه به روش‌های مختلف جبران شود. در حال حاضر بخش بزرگی از یارانه بنزین یارانه معكوس است، یعنی به خانوارهای بهره‌مند بیشتر از خانواده‌های فاقد وسیله نقلیه شخصی، یارانه تعلق می‌گیرد.
راه‌حل مناسب در این میان اصلاح قیمت بنزین است از سوی دیگر منابعی كه از طریق اصلاح قیمت بنزین حاصل می‌شود باید به عنوان پشتوانه یك نظام كارای تامین اجتماعی صرف شود. یعنی منابع در چارچوب نظام تامین اجتماعی برای پرداخت به افراد نیازمند در نظر گرفته شود و قیمت بنزین هم به تدریج به سمت یك قیمت بین‌المللی حركت كند.

نویسنده : مسعود نیلی‌

منبع : روزنامه همبستگی