بوشهر - استان بوشهر

شهرستان بوشهر مهم ترین منطقه‌ی استان بوشهر است كه بر اساس سرشماری سال ۱۳۷۵ جمعیت آن ۱۸۷۹۱۴ نفر و جمعیت شهر بوشهر ۱۴۳۶۴۱ نفر بود كه ۲۸۰۸۱ خانوار داشت. اهالی دارای آریایی نژادند و به زبان فارسی با گویش محلی همراه با گویش لری بختیاری صحبت می کنند. مردم بوشهر مسلمان و شیعه مذهب هستند.
شهرستان بوشهر که در کنار آب های نیلگون خلیج فارس قرار دارد بندری است کهن با صنایع دستی دیرین و منحصر به فردی که از تنوع زیادی برخوردار هستند. این صنایع دستی شامل صنایع دریایی، بندری و عشایری است. مهم ترین صنایع دستی شهرستان بوشهر لنج ‏سازی و قایق ‎سازی، حصیربافی، توربافی، گبه بافی، قلیان (چلیم)، عبا‏، گلیم، جاجیم، سوزن دوزی، گلابتون دوزی، منبت کاری، مسقطی و ساختن ظروف گلی و سفالی است که در روستاهای تابعه شهرستان رواج دارد.
لنج سازی و قایق سازی از قدیمی ترین و مهم ترین صنایع دستی شهرستان بندر بوشهر است و سابقه آن به دوره افشاریه می رسد. این صنعت در سال های اخیر به واسطه افزایش مبادلات دریایی و صید ماهی از رونق زیادی برخوردار شده است نیروی شاغل این صنعت منحصر به همان (گلافان) (سازندگان لنج و قایق) قدیمی است مصالح اولیه مورد نیاز چوب های جنگلی مقاوم در مقابل رطوبت برای اسكلت و تخته‏های مرغوب هندی به نام سای برای بدنه است بقیه مصالح از محل تهیه می شود هنوز وسیله كار گلافان بسیار ابتدایی است كه سبب كندی كار و كمی تولید سالیانه می ‏شود.
تور یكی از مهم ‎ترین و ضروری ‎ترین وسایل ماهی‌گیری است كه مواد اولیه آن در تمام شهرهای ساحلی و بنادر ایران وجود دارد و متاسفانه برخلاف صنعت كشتی ‏سازی، توربافی دستی در مقابل صنعت تور ماشینی مقاومت نكرده است و در حال حاضر بیش تر تولیدات منطقه، تورهای كوچك دستی است. به غیر از بندر بوشهر، بندر ریگ، بندر گناوه، جزیره شیف، و برخی دیگر از بنادر استان بوشهر نیز از مهم‎ ترین مراكز تولید این صنعت هستند.
در شهرستان بوشهر مجموعه‏ای از صنایع دستی تولید می شود كه نیاز خانوارهای ایلی را فراهم می ‎كند. برای مثال از موی بز برای عشایر سیاه چادر می ‏بافند و مرفج که وسایل خواب را در آن می ‏گذارند، سفره نان، تو برج و جل اسب نیز از دیگر تولیدات منطقه است. گروه دیگر صنایع دستی كه علاوه بر مصرف روستاییان و ایلات مورد استفاده شهرنشینان نیز قرار می گیرد، قالی، قالیچه، خورجین و چنته می باشد.
گبه (خرسك) نوعی قالی است كه پودهای دراز دارد و برجسته ‌ترین صنعت دستی و خانگی استان بوشهر محسوب می ‌شود. گبه بافی تقریبا در بیش‌ تر نقاط روستایی و حتی شهری این استان رایج است. گبه بافان برای ایجاد نقوش بر روی فرآورده‌های خود از نقشه استفاده نمی ‌كنند و بیش تر به طور ذهنی به این كار می ‌پردازند. وجه مشترک تمامی گبه‌های تولیدی در این منطقه گونه‌ای نقش پردازی سنتی است كه طی هزاران سال شكل گرفته است و شامل اشكال هندسی و نگاره‌های پرندگان و حیوانات یا انواع گل (نقوش تركمنی) و یا راه راه (دستباف‌های قشقایی) و یا یک تا سه ترنج در هر گوشه است.
گاهی نیز زمینه مركزی به چند مربع تقسیم می ‌شود و یا برحسب روش دیرینه و باورهای ذهنی هر هنرمند از ردیف‌های بته جقه تركیب می ‌شود. گبه‌های بافت استان بوشهر بیش تر ‌دارای ابعادی به طول ۲۰۰ سانتی ‌متر و عرض ۱۰۰ سانتی ‌متر و برای بافت هر تخته آن همكاری یک ماهه دو بافنده با روزی شش ساعت كار الزامی است. گبه معمولا با پشم رنگ شده گوسفند و مخلوط با موی بز از نژاد عدنی بافته می ‌شود.
كشیدن نوعی قلیان در بوشهر مرسوم است كه كوزه آن سفالی است و آب داخلی آن دیده نمی ‌شود. از نكات جالب این كه هیچ یک از اعضای این قلیان با هم تناسبی ندارند و به وسیله دست نگه داشته می شود. به این نوع قلیان چلیم می ‌گویند. این نوع قلیان جزو صنایع دستی بوشهر است. مسقطی، نیز نوعی شیرینی محلی است که مخصوص بندر بوشهراست و به عنوان سوغات این منطقه معروفیت دارد.
● مکان های دیدنی و تاریخی
منطقه حفاظت شده نای بند که در شهرستان بوشهر واقع شده، از نظر تنوع جانوران وحشی منحصر به فرد است. مسجد توحید (مسجد برازجانی ها) از قدیمی ترین مساجد بوشهر است. امام زاده عبدالمهیمن در شهر بوشهر واقع شده و كلیسای بوشهر نیز متعلق به ارامنه گریگوری است. قدمت آثار كشف شده در برخی از مناطق قدیمی استان به هزاره اول تا سوم پیش از میلاد می رسد. وجود تپه های تاریخی قدیمی مانند تل خندق و تل مرو حاکی از قدمت طولانی منطقه است.
● صنایع و معادن
صنایع ‌بوشهر ‌به ‌دو ‌‌دسته ‌ماشینی ‌و ‌دستی ‌تقسیم‌ می‌شوند. صنایع ‌ماشینی این شهرستان ‌عبارتند از: موزاییك سازی، ساخت سكوی دریایی، ساخت و تعمیر كشتی، ریسندگی و بافندگی. صنایع دستی شهرستان بندر بوشهر عبارتند از : بافت عبا، حصیر، جاجیم و گلیم و نیز ساختن ظروف گلی و سفالی. در بعضی نقاط این شهرستان به خصوص بخش حومه ذخایر نفتی قابل توجهی وجود دارد كه بیش تر مورد بهره برداری قرار می گیرد،‌ هم چنین معدن سنگی در نزدیكی بوشهر قرار دارد.
● کشاورزی و دام داری
اقتصاد‌شهرستان بوشهر بر كشاورزی و ماهی‌گیری استوار است. كشاورزی دارای اعتبار خاص بوده و با وجود عدم تنوع محصولات كشاورزی از اهمیت حیاتی برخوردار می باشد. نوع كشت آبی و آب كشاورزی بیشتر از چاه معمولی و رودخانه تامین می شود. فرآورده های كشاورزی بوشهر عبارتند از : لیمو، خرما، گندم، جو و تره بار. از نظر ماهی گیری وضع این شهرستان نسبتا خوب بوده و بعلت موقعیت ساحلی بخش های آن، ماهی گیری از مشاغل عمده و رایج اهالی و ماهی جزء صادرات بندر بوشهر بشمار می رود.
● مشخصات جغرافیایی
شهرستان بوشهر مركز استان بوشهر است كه در طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۵۱ دقیقه و عرض جغرافیایی ۲۸ درجه و ۵۹ دقیقه و ارتفاع ۵ متری از سطح دریا قرار دارد. بندر بوشهر بصورت شبه جزیره‌ای بر كرانه خلیج فارس است. در اطراف این شبه جزیره خورهای سلطانی، لشكری و پودر اهمیت دارد. شهرستان بوشهر از شمال و شمال خاوری به شهرستان دشتستان، از شمال باختری به شهرستان بندرگناوه، از شرق به شهرستان تنگستان و از غرب و جنوب به آب های خلیج فارس محدود است. آب و هوای بوشهر بطور كلی گرم و مرطوب است. مسیرهای دسترسی به این منطقه عبارت اند از:
▪ راه بندر بوشهر – كازرون به سمت شمال شرقی و به طول ۱۶۲ كیلومتر.
▪ راه بندر بوشهر – بندر گناوه ۷۲ كیلومتر.
▪ راه بندر بوشهر – اهرم به سمت شرق ۵۲ كیلومتر.
▪ راه بندر بوشهر – اهرم – خورموج به طول ۸۲ كیلومتر.
▪ فرودگاه بوشهر كه پروازهای داخلی در آن وجود دارد.
● وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
به نظر می رسد كه بوشهر تحریف شده ریشهر ـ همان شهر قدیمی ـ است. بنای بوشهر را به اردشیر ساسانی نسبت داده اند كه نام اصلی آن ‹‹رام اردشیر›› بود. گفته می شود كه ‹‹رام اردشیر›› به مرور زمان به ‹‹ریشهر›› تبدیل شد. در سال ۱۱۵۰ هـ. ق ‹‹ابومهیری›› پسر شیخ ناصر خان، ناخدا باشی كشتی های نادر شاه، طرح اصلی بوشهر را پی ریزی كرد و این شهر را مقر نیروی دریایی نادر شاه قرار داد.
از این زمان به بعد بوشهر به عنوان یكی از بنادر مهم خلیج فارس مطرح شد. در زمان كریم خان زند بوشهر چنان اهمیت یافت كه رقیب قدرتمندی برای بندر بصره در عراق شد. این بندر در زمان اوج خود از مراكز عمده تجارت خلیج فارس به حساب می آمد و تجار بوشهر قسمت عمده بازرگانی خلیج فارس و اقیانوس هند را به عهده داشتند.
حتی ‹‹حاج محمد شفیع›› اجازه چاپ و نشر اسكناس رایج بوشهر را به دست آورد و این امتیاز تا برقراری بانك شاهی، در بوشهر به قوت خود باقی بود. بوشهر یكی از نخستین شهرهایی است كه در آن چاپخانه چاپ سنگی دایر شد و پیش از بسیاری از شهرهای مهم ایرانی، صنایع جدیدی چون یخ سازی و برق در آن ایجاد شد. مردم بوشهر از اولین ایرانیانی بودند كه با مجله و روزنامه آشنا شدند.
روزنامه های زیادی دراوایل ظهور این پدیده در بوشهر چاپ و نشر می شد كه از جمله روزنامه های مظفری، خلیج ایران و ندای جنوب را می توان نام برد. هم چنین به علت موقعیت خاص این بندر در تجارت و كسب ثروت فراوان، نماینده گی شركت های خارجی و نیز كنسولگری دولت های بیگانه از جمله بریتانیا، آلمان و روسیه و امپراطوری عثمانی در این شهر وجود داشتند كه ساختمان بعضی از آن ها هنوز پابرجاست. با ایجاد راه آهن سراسری، امور تجاری این بندر به خرمشهر انتقال یافت و به تدریج از رونق آن كاسته شد. بوشهر امروزی شهری توسعه یافته و نوسازی شده و یكی از شهرهای مهم ساحلی با اقتصاد دریایی و صنایع تبدیلی است.

منبع : شبکه جهانی جام‌جم