۵۱ سال با جام ملت ها

● ۱۹۵۶ ـ نخستین قهرمانی برای كره جنوبی
جام ملت های آسیا، مهمترین تورنمنت ملی فوتبال این قاره كه ۵۱ سال از شروع برگزاری آن می گذرد نخستین دوره خود را در سال ۱۹۵۶ در هنگ كنگ سپری كرد و این دو سال بعد از رل مهمی بود كه این كشور (اینك تحت قیمومیت چین) در شكل گیری كنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) ایفا كرد و طبعاً اهدای میزبانی به هنگ كنگ نوعی پاداش و ارج گذاری بر این رل و سهم بود. هرچه بود از ۱۲ كشوری كه تا آن زمان عضو «AFC» بودند، ۷ كشور پای در میدان نهادند و هنگ كنگ به عنوان میزبان مستقیماً وارد مرحله نهایی شد و آنجا به كره جنوبی و ویتنام پیوست كه از مرحله اول بالا آمده بودند. در این مرحله كره ای ها بهتر از سایرین ظاهر شدند و با یك تساوی و دو پیروزی عنوان اولی را مال خود كردند تا نخستین قهرمان تاریخ جام ملت ها باشند.
● ۱۹۶۰ ـ یك بار دیگر كره
میزبانی دومین دوره فوتبال جام ملت های آسیا در سال ۱۹۶۰ را به كره جنوبی سپردند كه ۴ سال پیشتر در دوره اول به رتبه نخست رسیده بود. میزبانی طبعاً به این معنا بود كه كره ای ها بدون حضور در دور مقدماتی مجوز شركت در مرحله پایانی را در اختیار داشته باشند. در مرحله مقدماتی تایوان مثل فیلیپین و تیم ویتنام نیز نظایر مالزی را حذف كردند، ولی وقتی مرحله نهایی در خاك كره جنوبی شروع شد همه چیز در اختیار این كشور بود و در نتیجه توانست جام قهرمانی را از نو و با برتری محسوس بر رقبا تصاحب كند. كره در این مرحله هر سه دیدار خود را كه در برابر امثال ویتنام و تایوان بود، برد و از همه مهمتر پیروزی قاطع و كوبنده ۰-۳ كره ای ها در برابر رژیم صهیونیستی در ورزشگاه هیوچانگ شهر سئول و در حضور انبوه تماشاگران بود كه قهرمانی كره ای ها را تجدید و كار را تمام كرد.
● ۱۹۶۸ ـ نخستین قهرمانی ایران
میزبانی مرحله نهایی این دوره از مسابقات به ایران سپرده شد و برای آخرین بار بود كه دیدارهای این مرحله به طور گروهی انجام می پذیرفت و در نهایت ایران با قدرت و سزاواری به مقام نخست رسید و ظهور یك قدرت جدید فوتبال در قاره كهن را نوید داد.
در دور مقدماتی ۱۴ تیم در ۳ گروه به رقابت برخاستند و در آن گروه ها تیم های میانمار، هنگ كنگ و تایوان در صدر نشستند. آنها به ایران و تیم رژیم صهیونیستی كه از قبل مجوز حضور در دور پایانی را در اختیار داشتند، پیوستند و در آن مرحله به طور دوره ای با هم مصاف دادند و ایران با قدرت و برتری محسوس تمام رقبای خود را مغلوب كرد. ملی پوشان ایران با در برداشتن امثال حبیبی، كاشانی، بهزادی، افتخاری، كلانی، قلیچ خانی و عزیز اصلی هنگ كنگ را ۰-،۲ تایوان را ۰-۴ و برمه را ۱-۳ شكست دادند و در نهایت روبه روی رژیم صهیونیستی ایستادند و در ستیزی فراموش نشدنی رقیب خود را ۱-۲ شكست دادند و ضربه ای كاری و سنگین را به رقیب وارد كردند. گل دوم ایران كه با شوت از راه دور پرویز قلیچ خانی به دست آمد، چنان با اقتدار و زیبایی همراه بود كه تیم رژیم اشغالگر قدس را به كلی منكوب و مستأصل و شیرینی قهرمانی را برای ملت مسلمان و شریف ایران چند برابر ساخت. با این حال این فقط آغاز نوار فتوحات فوتبال ایران در جامی بود كه در ۸ سال بعد از آن نیز به مایملك فوتبال ما بدل شد.
● ۱۹۷۲- یك بار دیگر ایران
ایران كه در سال ۱۹۶۸ نخستین قهرمانی اش را تجربه كرده بود، ۴ سال بعد از آن در پنجمین دوره جام ملت ها در خاك تایلند نیز اول شد تا بگوید برای قهرمانی فقط وابسته و متكی به میزبانی نیست. و بدون این فاكتور هم به چیزی كه می خواهد، می رسد.
این بار پیكارها با یك فرمول و الگوی اجرایی تازه در شرق آسیا برگزار شد و به جای روش دوره ای از سیستم گروهی در دور پایانی جام نیز استفاده شد و یك بار دیگر تیم ملی ایران با بازی تهاجمی و ماجرا جویانه اش نمره قبولی گرفت. از مرحله مقدماتی تیم های عراق، كویت، كره جنوبی و كامبوج بالا آمدند و به «تایلند میزبان» و ایران قهرمان دوره قبل پیوستند و مجموعاً ۶ تیم را تشكیل دادند. در این مرحله تیم ها ابتدا به دو گروه ۳ تیمی تقسیم شدند و ایران در گروه اش ۰-۳ بر عراق و ۲-۳ بر تایلند چیره شد. در نیمه نهایی ایران در برابر كامبوج به دردسر افتاد و به پیروزی خفیف و پر زحمت ۱-۲ اكتفا كرد و كره جنوبی نیز فقط در جنگ ضربات پنالتی بر تایلند فایق آمد. بازی ایران- كره در فینال هم به وقت اضافه كشیده شد و در این زمان حسین كلانی گلزن اول ایران گل دوم كشورمان و تیر خلاص كره ایها را هم شلیك و كار را تمام و دومین قهرمانی پرشكوه ایران را ترسیم و محقق كرد.
● ۱۹۷۶- سومین و آخرین قهرمانی
یك بار دیگر مثل سال ۱۹۶۸ تهران میزبان دور پایانی جام ملت های آسیا شد، ولی این بار ورزشگاه بزرگتر و جدید تر آزادی جانشین امجدیه (شیرودی) فعلی شد تا بازیها تماشاگران بیشتری را به استادیوم بكشاند. در اصل قرار بود ششمین دوره جام ملتهای آسیا به میزبانی لبنان برگزار شود اما این كشور به خاطر شرایط جنگی كنار كشید و همه چیز دوباره به ایران واگذار شد و كشورمان نه تنها در امر میزبانی موفق بود بلكه قهرمانی ۸ سال پیش خود در تهران و پیروزی ۴ سال پیشتر در بانكوك را تكرار و «سه گانه» خود را كامل و ناظران را بیش از پیش متقاعد كرد كه حاكم مطلق فوتبال آسیا است.
در دور مقدماتی جام ۱۷ تیم حضور به هم رساندند كه یك ركورد برای این پیكارها بود و این شامل كره شمالی، چین و عربستان هم می شد كه تا آن زمان هرگز در جام ملت های آسیا رویت نشده بودند. جالب تر این كه هر ۳ تازه وارد فوق به مرحله پایانی جام راه یافتند، ولی وقتی این مرحله آغاز شد، تیم های عربستان و كره شمالی كنار كشیدند و به تهران نیامدند. در دور پایانی، تجربه سال ۱۹۷۲ تكرار شد و دوباره تیم های حاضر به دو دسته ۳ تیمی تقسیم گشتند. ایران كه در گروه دوم با عراق و یمن بازی داشت، بر هر دو فایق آمد و در نیمه نهایی روبه روی چینی قرار گرفت كه در گروه مقابل دوم شده بود. شاگردان حشمت مهاجرانی آن بازی را ۰-۲ بردند و به فینال رسیدند و در آن جا كویت را مقابل خود دیدند كه به نوبه خود در دیگر مسابقه
نیمه نهایی ۲-۳ بر عراق غلبه كرده بود. دیدار فینال در ورزشگاه سرشار از تماشاگر آزادی تهران نیز جالب و تماشایی بود و گره كار فقط زمانی باز شد كه «كاپیتان علی پروین» در دقیقه ۷۶ چسبیده به خط ۱۸ قدم پشت یك ضربه آزاد ایستاد و با یكی از ضربات تخصصی و زیبایش از طرابلسی دروازه بان معروف كویت یك شكست خورده ساخت. ایران با این قهرمانی بیش از پیش اوج گرفت، اما در آن زمان هیچ كس نمی توانست حدس بزند كه در ۳۱ سال بعدی تیم ملی مان حتی برای یك بار دیگر هم به فینال پای نخواهد گذاشت.
● ۱۹۸۰- پایان استیلای تیم ملی
مرحله نهایی هفتمین دوره جام ملت ها برای نخستین بار به ۱۰ تیم بسط داده شد و این تعداد تیم در كویت گرد آمدند، اما این امر برای ایران خوش یمن نبود و تیم ملی كشورمان پس از ۳ بار قهرمانی پیاپی سرانجام ناكام شد و در نیمه نهایی به میزبان رقابت ها باخت و در نهایت به رتبه سومی اكتفاكرد. كویت هم نخستین (و آخرین) قهرمانی اش را طی این پیكارها كسب كرد اما باید تأكید كرد كه شروع جنگ تحمیلی و حمله ارتش متجاوز عراق به خاك ایران اسلامی همزمان با برگزاری رقابت های جام ملت ها و غافلگیر و نگران شدن ملی پوشان ما در خلق آن نتایج سهم عمده ای داشت. در شروع كار ۱۰ تیم حاضر در عرصه به دو گروه ۵ تیمی تقسیم شدند و به طور دوره ای بازی كردند و شگفتی ها در این مرحله نیز كم نبود. جالب تر این كه كویت پس از شكست ۰-۳ در برابر كره جنوبی و تساوی ۱-۱ با امارات تا یك قدمی حذف شدن پیش تاخت، اما ابقا در این گروه و پیشرفت تدریجی سرانجام كویت را به مقصودش رساند و نایب قهرمانی سال ۱۹۷۶ این تیم تبدیل به احسن (رتبه اولی) شد.
● ۱۹۸۴ - ناكامی در یك قدمی افتخار
دور پایانی آن پیكارها در سنگاپور برگزار شد و ایران در یك قدمی بازپس گیری قهرمانی اش ناكام شد. تیم ملی كشورمان كه با تركیبی تكنیكی و ستاره هایی عمدتاً جوان مثل محمدخانی، درخشان و مختاری فر و با مربیگری ناصر ابراهیمی پای در میدان نهاده بود، تا نیمه نهایی به سلامتی پیش تاخت و در این مرحله نیز تا دقیقه ۸۹ با نتیجه ۰-۱ از عربستان پیش بود و به نظر می رسید كه كار تمام شده و صعود كرده باشد، اما روی یك توپ سانتر شده عربستانی ها شاهین بیانی مدافع راست ایران با یك ضربه سر به اشتباه دروازه خودی را گشود و بازی را ۱-۱ كرد و مسابقه را به وقت اضافی و ضربات پنالتی كشاند كه در این مرحله ایران ناكام و عربستان فینالیست شد. تیم ملی حتی دیدار رده بندی را نیز بر اثر روحیه بد حاصله به كویت واگذار كرد و چهارم شد حال آن كه عربستان در فینال با گل های شایه ال نفیسه و ماجد عبدالله معروف به برتری ۰-۲ در برابر چین رسید و نخستین قهرمانی اش را در این پیكارها به دست آورد.
● ۱۹۸۸ - تجدید پیروزی عربستان
هشتمین دوره جام ملت های قاره كهن با میزبانی قطر برگزار و عربستان به سومین كشوری بدل شد كه توانسته است در دو نوبت متوالی قهرمان و از این بابت با كره جنوبی و ایران همپا شود. با این حال عربستان كه در گروه دوم جام قرار داشت، در آن گروه با بحرین ۱-۱ و كویت صفر - صفر مساوی كرد و تنها در سایه پیروزی های ۰-۲ بر سوریه و ۰-۱ بر چین بالا رفت.
از گروه مقابل ایران و ژاپن صعود كردند، اما ایران كه پس از ماجراهای بازی های آسیایی ۱۹۸۶ و كنار كشیدن ۱۴ بازیكن تحت هدایت پرویز دهداری كاملاً جوان شده بود، در نیمه پایانی و در مصاف با عربستان برای دومین بار متوالی تن به شكست داد و این بار بدون كشیده شدن كار به ضربات پنالتی و در وقت عادی تسلیم تك گل ماجدعبدالله شد. فینال بین عربستان و كره جنوبی یك دیدار نهایی تمام عیار بود و پس از به ثمر نرسیدن هیچ گلی در ۱۲۰ دقیقه دو تیم به ضربات پنالتی روی آوردند كه در این مرحله عربستان پیروز و دوباره قهرمان شد و ایران یك بار دیگر به رتبه سومی اكتفا كرد.
● ۱۹۹۲- ظهور ژاپن
ژاپن برای این كه نخستین قهرمانی اش را در این پیكارها تجربه كند، در نخستین مرتبه میزبانی اش كم نقص ظاهر شد و در فینال عربستان را برد تا هم خودش كامیاب شود و هم از سومین قهرمانی متوالی این حریف ویژه جلوگیری كند. از مرحله مقدماتی جام فقط ۶ تیم بالا آمدند و به عربستان و ژاپن پیوستند و جملگی در هیروشیما به میدان آمدند. از بداقبالی ایران، تیم ما در مرحله نخست با ژاپن همگروه شد و با این كه تا دقیقه ۸۸ با میزبان بدون گل مساوی بود و باهمان نتیجه هم بالا می رفت اما با گلی كه در این لحظه از كازویوشی میورا خورد، ۰-۱ بازنده و حذف شد و اصلاً از گروهش بالا نرفت. مربیگری تیم ملی در آن دوره با علی پروین بود. ژاپن پیش از آن كه در فینال عربستان را ناكام كند، در نیمه نهایی یك بازی كلاسیك با چین هم داشت كه با گلزنی دقایق آخر ناكایاما آن را ۲-۳ فتح كرد.
● ۱۹۹۶- درخشش ایران و قهرمانی عربستان
یازدهمین دوره رقابت های فوتبال جام ملت های آسیا در سال ۹۶ با میزبانی امارات برگزار شد و عربستان برای نیل به سومین قهرمانی اش طی ۴ دوره واپسین پیكارها تا فینال به پیش رفت و در این مرحله امارات را هم با ضربات پنالتی مغلوب كرد. به این ترتیب تلاش ژاپن برای رسیدن به دومین قهرمانی متوالی اش بی نتیجه ماند. با این وجود یكی از بهترین تیم های مسابقات را ایران به صحنه فرستاده بود و آن تیم كه تركیبی جوان و پراستعداد داشت و از مربیگری محمد مایلی كهن سود می جست در مرحله گروهی ۶ گل به كره جنوبی و ۳ گل هم به عربستان زد و چشم ها راخیره كرد و وقتی هم كه درنیمه نهایی و در ستیز مجدد با عربستان ناكام و با ضربات پنالتی بازنده شد، باز هم كلاس برترش نسبت به رقیب كاملاً هویدا بود. در نهایت ایران باز به رتبه سومی رسید و با این كه با امثال دایی و عزیزی ستاره های جام را معرفی كرده بود، به حق واقعی اش دست نیافت.
● ۲۰۰۰- بازگشت ژاپنی ها با تروسیه
دوازدهمین دوره فوتبال جام ملتهای آسیا، مرحله نهایی خود را در خاك لبنان برپا داشت تاجبرانی باشد بر سال ۱۹۷۶ كه این پیكارها به سبب ناامنی موجود در بیروت، به تهران سپرده شده بود. با این حال لبنان شروع بدی داشت و در بیروت ۱-۴ به ایران باخت. در نهایت قهرمانی به ژاپن رسید تا این كشور ۸سال بعد از كسب نخستین قهرمانی اش دوباره بر تارك فوتبال قاره كهن بنشیند. در این حد فاصل ایران در یك چهارم نهایی یك بازی پرحادثه را ۱-۲ به كره جنوبی واگذار كرد و نتوانست برخلاف اكثر ادوار رقابتها حداقل به نیمه نهایی برسد. تیم ملی ایران كه مربیگری اش با جلال طالبی بود، در حالی این بازی را باخت كه تا دقیقه ۸۸ بانتیجه ۰-۱ از كره ای ها پیش بود، ولی حریف دراین لحظه بازی را مساوی كرد و سپس لی دونگ گوك مهاجم كره در وقت اضافی با استفاده از قانون گل طلایی (كه در آن موقع هنوز رایج بود) گل دوم و پیروزی ساز این تیم را نیز در دروازه ایران جای داد و تیمی را ناكام و حذف كرد كه با امثال دایی، استیلی و كریمی و باقری ظاهراً تمام ابزار قهرمانی را در اختیار گرفته بود، در نهایت عربستان و ژاپن حاكمان ۴ دوره گذشته یك بار دیگر به فینال رسیدند و در این راه به ترتیب از سد كره جنوبی و چین گذشتند. در دور اول پیكارها نیز این دو تیم رودررو ایستاده بودند و ژاپن كه هدایت اش با فیلیپ تروسیه فرانسوی بود، به برتری عالی ۱-۴ نایل شده بود.
عربستان بسیار تمایل داشت آن نتیجه را در فینال جبران كند و تلاش زیادی را نیز به كار گرفت و فرصت های متعددی هم برای گلزنی در نیمه دوم داشت ولی آنها را از دست داد تا ژاپن در سایه تك گل دقیقه ۲۹ شیگه یوشی موچی زوكی كامیاب و یكی از معدود تیم هایی شود كه جام ملت ها را بیش از یك مرتبه برده است.

منبع : روزنامه ایران