رویاهایی ابدی از کودکی ناتمام

«دانش رویا» به سیاق فیلم قبلی میشل گوندری کارگردان فرانسوی ۴۴ ساله یک کمدی - رمانتیک مفرح و بامزه است. همچنان که فیلم قبلی میشل گوندری، «درخشش ابدی یک ذهن پاک»، محصول سال ۲۰۰۴ با آن فضاهای غریب اش موفقیتی فراوان به خصوص در ایران به دست آورد، این بار نیز «دانش رویا» در بین عمده تماشاگران ایرانی به عنوان یک فیلم جذاب مورد توجه قرار گرفت.
اما در قیاس میان دو فیلم گوندری که سابقه ای طولانی در ساختن ویدئوکلیپ دارد، اثر قبلی او که به طور کامل یک محصول هالیوودی بود، در مقابل «دانش رویا» بیشتر اثری فرانسوی است که به سه زبان در فیلم حرف می زنند،«درخشش ابدی یک ذهن پاک» فیلمی سرزنده تر، غریب تر و البته جذاب تر بود.
جدای از حضور جیم کری در «درخشش ابدی...»، در یکی دیگر از تجربه های چند ساله اخیرش در نقش هایی مشکل و متفاوت، و کیت وینسلت با آن موهای رنگ شده اش که هربار تغییر رنگشان نشانگر برشی در ساختار روایی است، حضور چارلی کافمن، فیلمنامه نویس، که به خاطر نگارش فیلمنامه همین فیلم برنده جایزه اسکار شد، نقشی تعیین کننده داشت.نام چارلی کافمن نخستین بار در سال ۲۰۰۰ با فیلم «جان مالکوویچ بودن» بر سر زبان ها افتاد. غرابت فضاها، قصه ها و موضوعات مورد علاقه او سپس در فیلم «اقتباس» (۲۰۰۵) ادامه یافت. دومین و تاکنون آخرین همکاری اش با اسپایک جونز، ادامه یافت.
در فیلم «دانش رویا» گوندری به تمایل اش در ادامه مسیر فیلم قبلی صحه می گذارد. روایت فیلم بر مبنای رفت و برگشت در رویاها و بازگشت به جهان واقع پیش می رود و این ساختار فانتزی روایت در یک قصه کمدی - رمانتیک در هر دو فیلم پی گرفته می شود. ایده های جذاب کافمن - گوندری در انتهای «درخشش ابدی...»، ملاقات مجدد زن و مرد در انتهای فیلم مشابه نخستین دیدارشان در حالی که بارقه ای از خاطرات رابطه قبلی شان در ذهن مانده تعبیری ابدی - ازلی از یک عشق فناناپذیر را تصویر می کند.
در «دانش رویا» این بار با وجود تکرار روایتی و حتی قالب اصلی ژانری فیلم، کمدی - رمانتیک ولی درون مایه اثر تغییری دیگرگونه پیدا می کند، حضور شخص گوندری به عنوان فیلمنامه نویس در این فیلم این امکان را به ما می دهد که درون مایه مورد علاقه گوندری را راحت تر پیدا کنیم. جدا از تمایلات روایی، تکنیکی یا تمایل به گونه ای خاص از سینما، در این جا کمدی - رمانتیک فانتزی یا فیلم فانتزی کمدی - رمانتیک که به صورتی پیگیرانه در هر دو فیلم تکرار می شود، در فیلم «دانش رویا» مضمونی دیگر نشانگر و پیونددهنده فرم روایی فیلم است.
استفان (گائل گارسیا برنال) مردی جوان و طراح گرافیک از مکزیک به خانه مادرش در پاریس می رود و از طریق مادرش (میومیو) کاری در یک شرکت گرافیکی پیدا می کند. رد شدن طرح هایش توسط رئیس شرکت و ورود استفانی (شارلوت گینزبورگ) به آپارتمان مقابل اش او را که جوانی کودک صفت است به قعر رویاهایش می برد. رفت و آمدهای متوالی ذهن استفان به واقعیت و جهان رویایی اش پیش برنده مسیر قصه است.با وجود ایده های جذاب فیلم، شبکه تلویزیونی خصوصی استفان، شهر مقوایی، تصورات مداوم استفان از محل کارش ولی درنهایت فیلم دیگر جذابیت های هوشمندانه «درخشش ابدی...» را ندارد.
تاثیر چارلی کافمن در «درخشش ابدی...» نه فقط به خاطر تسلط او بر فیلمنامه به مثابه یک فرم ابدی که در نحوه قوام بخشیدن به ایده ها و استفاده او از این ایده پردازی جهت پیش بردن قصه است، چنان چه اشاره شد استفاده کافمن از تغییر مداوم رنگ موی کیت وینسلت جهت نشانه گذاری بخش های مختلف قصه.با وجود این ضعف حاصل در فیلم جدید میشل گوندری، فیلم همچنان طراوت و سرزندگی اش را حفظ می کند. هر چند کندتر و ملال آورتر از فیلم قبلی گوندری است ولی هنوز مفرح، شیرین و جذاب است.
به خصوص اگر قرار باشد نه به عنوان یک فیلم جدی که به عنوان یک فیلم مفرح و سرگرم کننده دیده شود.فیلم با وجود تمام ضعف های ساختاری اش نشان از این دارد که میشل گوندری با وجود افت - با وجود ساختن این فیلم در یک نظام سینمایی دیگر - ولی توانایی فراوان برای تولید فیلم های خانوادگی، فانتزی و کم ادعا را در عین موضوعات نه چندان ساده دارد.
فصل پایانی فیلم با ارجحیت دنیای رویایی بر واقعیت در نهایت این امکان را به تماشاگران می دهد که با وجود شکست دیگرباره استفان در برقراری یک رابطه سالم به اهمیت حفظ رویاها پی ببرد. فیلم گوندری هنوز برای ما یادآور جهان رویایی فیلم هاست.

حافظ روحانی

منبع : روزنامه شرق