جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

مروری بر مسائل تکلیف شب دانش آموزان مشق شب آن چه هست و آن چه باید باشد


مروری بر مسائل تکلیف شب دانش آموزان مشق شب آن چه هست و آن چه باید باشد
تكلیف شب در میان دانش آموزان، اولیا و مربیان تعابیر و تعاریف مختلفی دارد. برخی معلمان آن را عامل فعالیت، تمرین، تثبیت یادگیری و خلاقیت آموزشی می دانند.
دانش آموزان تكرار خسته كننده كلماتی سخت و سیاه كردن صفحاتی طولانی را همراه با توبیخ و تشویق معلم، مشق شب می دانند و والدین، آن را به عنوان عاملی برای پیشرفت تحصیلی فرزندان خود و یادگیری متون درسی ضروری می خوانند، اما این سؤال مطرح می شود كه:
▪ آیا تكلیف شب یك ضرورت تربیتی است یا تنها وسیله ای برای یادگیری مفاهیم و كلمات تدریس شده توسط معلمان است؟آیا توانسته به اهداف تعیین شده از سوی مسئولان آموزشی دست پیدا كند؟
هنوز به طور قاطع پاسخی علمی به این پرسش ها داده نشده است و آن چه ارائه شده نظرات و عقاید مختلفی است كه تا حدودی به طور مقطعی راهگشا بوده است.
● كاركرد تكلیف شب
هریس كوپیك تحقیق كتابخانه ای در سال ۱۹۹۸ درباره تكلیف شب انجام داده است. وی تكلیف را با عبارت «وظیفه ای كه توسط معلمان برای دانش آموزان تعیین می شود تا در ساعات غیرمدرسه انجام پذیرد» تعریف می كند.
این تعریف مطالعه هدایت شده در مدرسه و دروس خودآموز و فعالیت های فوق برنامه را شامل نمی شود و تكالیفی را معلم ساعت اول تعیین می كند و دانش آموزان در ساعات بعد در كلاس های دیگر مشغول انجام آن می شوند، دربر نمی گیرد.
یكی از آخرین مطالعات منسجمی كه در زمره جمع بندی اهداف درخصوص تكلیف شب صورت گرفته است، تحقیق پروفسور اپستین است كه با وسواس علمی خاص كلیه اهداف تكلیف شب را با جامعیت در شش مقوله به شرح زیر خلاصه و طبقه بندی كرده است:
الف) تكالیف به منظور افزایش سرعت، تسلط، تثبیت، حفظ، یادگیری و مهارت صورت پذیرد.
ب) تكلیف به منظور افزایش درگیری و اشتغال هر دانش آموز در فرآیند فعالیت های یادگیری مورد استفاده قرار گرفته است.
ج) به منظور پرورش حس مسئولیت شخصی، امانت و صداقت، قدرت و مدیریت و زمان بندی، اعتماد به خود و تداوم در امر یادگیری و به طور كلی رشد شخصی تكالیف انجام می گیرد.
د) تكالیف به عنوان برقراری ارتباط بین والدین و فرزند درباره مهم ترین كار در مدرسه و فرآیند یادگیری به كار گرفته می شود.
هـ) انجام تكالیف به منظور عمل به دستورات مدیریت، اجرای مقررات مربوط به سیاست كلی درخصوص كم و كیف روزانه و هفتگی صورت می گیرد.
و) انجام تكالیف به منظور آگاهی والدین از آن چه در كلاس درس فرزند می گذرد، به كار گرفته می شود و از سوی دیگر تكالیف به منظور اخطار و هشدار به دانش آموز به كار می رود. این امر به عنوان یك نوع یادآوری درباره انتظاراتی است كه شخص معلم از دانش آموز در مسایل درسی و رفتار در كلاس داشته، به كار برده می شود.
● تكلیف شب باید چگونه باشد؟
مطالعه درخصوص حوزه تكلیف شب نشان می دهد كه این عنوان به منزله یك ابزار آموزشی مقرون به صرفه است و باید اهداف مختلفی را در پایه ها و كلاس های مختلف تحقق بخشد و انتظار ما درخصوص كارآیی آن به ویژه در كوتاه مدت و در مقطع ابتدایی نباید افزون از حد باشد. تكلیف باید یكی از روش ها و نگرش هایی باشد كه مانند بازی فوتبال و فعالیت پیشاهنگی به كار می گیریم تا به فرزندان خود نشان دهیم كه یادگیری در هر جایی می تواند صورت گیرد. تحقیق درباره تكلیف شب در بهبود موقعیت تحصیلی هنوز ناقص و ناكافی است.
نقش تكلیف شب به عنوان یك حلقه ارتباطی بین خانه و مدرسه امری اساسی و حیاتی است. تكلیف شب می تواند به عنوان وسیله ای جهت ارتباط بین والدین دانش آموز و معلم او به كار گرفته شود. به هرحال تكلیف نامناسب و مبهم می تواند به عنوان منشأ بروز خصومت در بین والدین و معلم و شاگرد باشد. بنابراین ضروری است كه معلمان بیشترین تلاش خود را به كار گیرند تا مطمئن شوند كه تكلیف شب لازم و مفید باشد و با توانایی و رشد دانش آموزان تناسب داشته باشد. از طرفی به خوبی تشریح شده و انگیزه لازم را فراهم آورد. همچنین به صراحت توسط والدین و دانش آموز به خوبی درك شود.
● توصیه های كاربردی
باتوجه به مطالعات و جمع بندی تحقیقات و باتوجه ویژه به مسأله تكلیف شب در كشور، توصیه های زیر به عنوان یك خط مشی عملی پیشنهاد می شود تا مورد تعمق تحلیلی صاحبان اندیشه و دست اندركاران تعلیم و تربیت واقع شود.
الف) كلیه معلمان و كارشناسان كتاب درسی باید به طور منسجم با ادبیات حوزه تكلیف شب آشنا باشند.
ب) به منظور هماهنگی كامل درباره بهینه كردن تكلیف شب در مقاطع مختلف تحصیلی در سطح كشور، تدوین و تألیف یك راهنمای عمل به وسیله وزارت آموزش وپرورش توصیه می شود.
ج) جدول انجام تكلیف شب به صورت یك برنامه هفتگی در كلیه مدارس به مورد اجرا درآید. این امر موجب هماهنگی و ایجاد سیاست توازن در امر تكلیف شب با عنایت به اوقات فراغت شاگردان می شود.
د) تكلیف شب نباید به عنوان وسیله ای جهت تنبیه قلمداد شود، زیرا این كار زجرآور و كسل كننده، موجب ركود ذهنی، بیزار شدن از درس و دلزدگی از یادگیری، خستگی روحی و عاطفی و محروم شدن از اوقات فراغت شاگردان می شود. از سویی این امر موجب دخالت و كنترل بیهوده معلم بر زمان اختصاصی كه باید در اختیار شاگرد باشد، می گردد.
هـ) در هر مدرسه و یا هر منطقه در مقاطع مختلف تحصیلی یك كمیته تكلیف شب متشكل از معلمان، والدین، شاگردان برای تعیین میزان بهینه زمان مصروف و حل معضلات این امر تشكیل گردد.
و) معلمان می توانند از تكلیف شب به عنوان ابزار آموزشی در ارتباط آكادمیكی، عاطفی و روحانی با والدین و شاگردان استفاده كنند و زمینه های مشاركتی متقابل والدین و شاگردان را درباره تقسیم مسئولیت پذیری انجام تكلیف شب فراهم آورند.
ز) با تغییر دادن در نحوه اجرای تكالیف، انجام امور موظف دانش آموزان را با تنوع همراه كرده و امور را از یكنواختی و در نتیجه افسردگی نجات دهید.
ح) با استفاده از نظام تشویق، عادت به مطالعه خوب را از طریق اجرای تكالیف به وجود آورید و با تشویق و تنبیه به موقع، دانش آموز را با انگیزه قوی برای انجام تكالیف همراه كنید.
«آن چه كه موجب موفقیت واقعی است، بهره هوشی بالا نیست، بلكه هوشمندی و توانایی احساسی فرد است. كلاً كسانی موفق هستند كه رفتار و احساس خود را هوشمندانه تحت كنترل دارند.»
فاطمه یوسفی پور
منبع : روزنامه کیهان


همچنین مشاهده کنید