جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


ذخایر نفتی جهان و حقایق آن از دیدگاه روزنامه قطری


ذخایر نفتی جهان و حقایق آن از دیدگاه روزنامه قطری
اعلام آمار گوناگون در باره ذخایر نفتی حاکی از این است که در پس این اقدام٬ حقایق و نگرانی ها یا مقاصد سیاسی و اقتصادی نهفته است.
در مورد ذخایر نفتی منطقه ای و جهانی، همچنین تاثیر آن بر آینده عرضه نفت٬ آمار مختلفی اعلام می شود و این موضوع سبب شده است احتمالات متعددی در مورد دلیل آن در نظر گرفته شود که مهم ترین آنها این است که آمار منتشر شده در زمینه مقدار ذخایر نفتی کشورها برخاسته از برخی مقاصد سیاسی یا اقتصادی است.
شرکت های نفتی بین المللی اغلب در اعلام مقدار ذخایر خود زیاده روی و اغراق می کنند که به نظر می رسد هدف از آن، بالا بردن ارزش سهام خود در بازار بورس یا بالا بردن جایگاه خود در صنایع نفتی باشد.
در مقابل این اقدام، برخی دولت ها نیز میزان ذخایر خود را محرمانه تلقی می کنند و خیلی کم اتفاق می افتد ارقام دقیقی در باره آن اعلام کنند، زیرا نگرانند که برخورداری از ذخایر فراوان٬ آنها را در تیررس اشغال یا تسلط سایر کشورها قرار دهد، در حالی که ذخایر اندک چندان جلب توجه نمی کند.
الشرق افزود: در هر صورت، هنگام اکتشاف یک میدان نفتی اغلب میزان واقعی نفت موجود در آن اعلام می شود یا میزان تخمینی آن و پس از تکمیل عملیات حفاری چاه ها و تحقیقات و بررسی های مربوط به تولید٬ ذخایر نفتی اثبات شده میدان نفتی مزبور اعلام می شود و پس از آن نیز انتظار می رود این ذخایر با استفاده از فناوری موجود٬ استخراج شود.
اغلب ارقام موجود در مورد ذخایر اثبات شده نفت در جهان برگرفته از اطلاعات پیشتر منتشر شده و قدیمی است، بدون این که بررسی تازه ای در این مورد انجام گرفته باشد. برای مثال آنچه در مورد ذخایر اثبات شده عراق بارها اعلام شده، یکصد تا ۱۲۰ میلیارد بشکه و این رقمی است که پس از تحقیقات سال ۱۹۶۵ منتشر شد، بدون این که در آن بر اساس اکتشاف های متعدد انجام شده و تحولات گسترده فناوری در بیش از چهل سال گذشته تا کنون٬ بررسی جدیدی انجام شود.
گاهی نیز علاوه بر ذخایر اثبات شده، به ذخایر ممکن و احتمالی نیز اشاره می شود. به این معنا که ذخایر ممکن برآورد میزان نفتی است که احتمال تولید آن از میدان اکتشافی که ذخایر آن مورد ارزیابی قرار نگرفته است وجود دارد ، اما ذخایر احتمالی به ذخایری گفته می شود که مبتنی بر اطلاعات اولیه در مورد مناطقی است که هیچ اکتشافی در آن انجام نشده است، اما احتمال اکتشاف در آن وجود دارد.
بر اساس تحقیقات موسسه لرزه نگاری آمریکا در سال ۱۹۶۱ ذخایر نفتی اثبات شده جهان در آن زمان حدود ۴۲میلیارد بشکه اعلام شد که نیمی از این مقدار در قاره آمریکای شمالی و جنوبی ونیم دیگر آن در سایر مناطق جهان قرار داشت.
درآن زمان٬ مصرف جهانی حدود دومیلیون بشکه در روز بود. به عبارت دیگر، ذخایر اثبات شده جهان با این میانگین مصرف، در طول ۵۷ سال پایان می یافت.
الشرق درتوضیح این مطلب افزود: چنانچه مصرف جهانی به دلیل انقلاب صنعتی درغرب از مرز دو میلیون بشکه در روز فراتر برود که اکنون نیز این تحول رخ داده است، مدت زمان مصرف می توانست از ۵۷ سال به ۲۰ سال برسد.
با این که مصرف جهانی نفت از سال ۱۹۱۶ افزایش روزافزونی داشته و اکنون به ۸۰ میلیون بشکه در روز رسیده است٬ ذخایر اثبات شده بیش از یک میلیارد و ۲۰۰میلیون بشکه است که با میانگین مصرف کنونی برای مصرف بیش از چهل سال کافی است.
به نوشته الشرق٬ در آمار و ارقام شرکت بی.پی (۲۳ خرداد، ۱۳ژوئن) تاکید شده است که ذخایر اثبات شده نفت جهان با در نظر گرفتن میانگین مصرف کنونی در طول ۴۰ سال آینده پایان می یابد.
این روزنامه یادآور شد که دو سوم ذخایر اثبات شده نفت جهان در خاورمیانه قرار دارد و بنا بر میزان پیش بینی شده افزایش تقاضای جهانی٬ تامین تقاضا نیازمند تجهیزات هرچه بیشتر برای بهره برداری از ذخایر منطقه است.
از سوی دیگر٬ افزایش قیمت نفت و تحول فناوری این بخش موجب شد بسیاری از شرکت های نفتی ترجیح دهند تولید میدان های قدیمی را که به دلیل به صرفه نبودن اقتصادی متوقف شده بود، از سربگیرند اگر چه برخی از این میدان های قدیمی همچنان دارای بیش از ۵۰ درصد نفتی بودند که از ابتدا در آن کشف شده بود.
الشرق افزود: اگر به این نکته توجه داشته باشیم که هنوز در مساحت زیادی از مناطق خشکی و آب های عمیق به دلایل مختلف از جمله نبود فناوری لازم برای توسعه و تصمیم دولت ها برای خودداری از اکتشاف در برخی مناطق و حفظ آن برای نسل های آینده٬ اکتشافی انجام نگرفته است، روشن می شود که برای آغاز اکتشاف در این میدان های نفتی٬ باید صبر پیشه کرد.
● نگاهی به آینده
در مورد ضعیف بودن احتمال پایان دوران نفت در آینده ای نزدیک می توان به دلایل متعددی اشاره کرد:
▪ نخست: اکتشاف میدان های جدید نفتی و ادامه توسعه فناوری در تمام زمینه ها از اکتشاف تا تولید موجب شد ذخایر اثبات شده جهان با افزایش روبه رو باشد.
▪ دوم: بی تردید افزایش قیمت نفت از روند رشد استثنایی تقاضای نفت جلوگیری می کند و موجب طولانی شدن عمر ذخایر نفتی می شود.
▪ سوم: انتشار گازهای آلاینده موسوم به «گلخانه ای» و توجه روزافزون به امور زیست محیطی موجب سرعت بخشیدن به وابستگی به منابع انرژی تجدیدپذیر از جمله برق آبی و انرژی خورشیدی و سایر منابع تجدید پذیر می شود.
این وضعیت درمورد افزایش وابستگی به انرژی هسته ای نیز وجود دارد، زیرا منبع به عنوان منبعی مطرح است که بدون ایجاد گاز دی اکسید کربن٬ انرژی تولید می کند؛ ویژگی ای که به ضرر نفت خواهد بود.
▪ چهارم: جهش فناوری در تولید گاز مایع شده و حمل و نقل آن موجب افزایش فروان استفاده از گاز طبیعی شده است، زیرا گاز در مقایسه با نفت٬ کمتر موجب آلودگی محیط زیست می شود که این نیز به ضرر نفت خواهد بود.
▪ پنجم: ذخایر زغال سنگ جهان بسیار فراوان تر از نفت و گاز طبیعی است، اما زغال سنگ از نظر ایجاد آلودگی زیست محیطی به دلیل گازهایی که از سوخت آن ایجاد می شود، بدترین منابع انرژی به شمار می آید؛ بنابراین کشورهایی که دارای ذخایر زغال سنگ هستند و اغلب نیز از وارد کنندگان نفت به شمار می آیند، در حال بررسی و تحقیقات و آزمایش های گسترده برای توسعه فناوری استفاده پاک از زغال سنگ هستند و در این چارچوب می کوشند با استفاده از فناوری که آلمان در جریان جنگ جهانی دوم آن را توسعه بخشید و از آن استفاده کرد، زغال را به مایعات نفتی تبدیل کنند.
آفریقای جنوبی نیز از این فناوری در دوران تحریم نفتی که به دلیل سیاست تبعیض نژادی اعمال شده بود، استفاده کرد.
در هر حال، این فناوری امروز، اساس فناوری مورد استفاده برای تبدیل گاز طبیعی به سوخت‌های مایع است.
الشرق افزود: توجه به زغال سنگ در درجه نخست برخاسته از اهداف راهبردی به عنوان بخشی از امنیت انرژی، سپس استفاده از آن به عنوان جایگزینی برای کاهش وابستگی به نفت وارداتی است.
دو سوم ذخایر اثبات شده جهان درخاورمیانه وجود دارد و بی تردید این وضعیت موجب نگرانی غرب شده است و به دلیل همین نگرانی، در تکاپوی تضمین عرضه نفت و تسلط بر آن به هر شکل ممکن بر آمده است و در همین حال در تلاش برای دستیابی به انرژی های جانشین است و در این چارچوب گام های محتاطانه ای برداشته است.
به هر حال، همه در تلاش برای کاهش وابستگی به نفت خام و توسعه جانشین های آن هستند، اما توسعه انرژی های جانشین و استفاده از آن هزینه زیادی نیاز دارد و این امر لزوم بالا ماندن قیمت نفت را برای مقرون به صرفه بودن انرژی های جانشین از نظر اقتصادی روشن می سازد.
قیمت نفت امروز سه برابر قیمت آن در دهه نود قرن گذشته یا حتی آغاز قرن حاضر است و همچنان بالا باقی خواهد ماند تا دست کم هزینه انرژی های جانشین را با هزینه ای که بر دوش مصرف کننده غربی نفت قرار دارد، موازی سازد.
این نگرانی وجود دارد که تاریخ بر اساس روال معمول تکرار شو.٬ به عبارت دیگر٬ ممکن است آنچه در سال های اخیر برای قیمت نفت رخ داد، به عنوان توجیهی برای توسعه انرژی های جانشین نفت مطرح شود.
در این میان٬ هنگامی که در دهه هفتاد قرن گذشته٬ قیمت هر بشکه نفت از یک و نیم دلار به ۳۰ دلار افزایش یافت، موجب شد اعضای اوپک تولید خود را با روندی بی سابقه افزایش دهند، درحالی که کشورهای صنعتی نیز به توسعه ذخایر راهبردی فراوان خود که برای مصرف سه ماهه آنان کافی است، اقدام کردند.
از سوی دیگر، در دهه هفتاد قرن گذشته ظرفیت تولیدکنندگان بزرگ غیر عضو اوپک در دریای شمال و آلاسکا و ذخایر آب های عمیق، همچنین از شن های نفتی کانادا توسعه یافت که این اقدام نیز به نوبه خود موجب کاهش قیمت نفت شد.
در آن زمان٬ هدف اصلی توسعه جانشین‌هایی برای نفت اوپک بود و بلافاصله پس از تحقق این هدف٬ اوپک ناچار شد تولید خود را از بیش از ۳۰میلیون بشکه در روز به کمتر از ۱۵میلیون بشکه کاهش دهد و به این ترتیب، قیمت هر بشکه نفت به کمتر از ده دلار کاهش یافت و حتی در سال ۱۹۸۵ به سه دلار برای هر بشکه نیز فروخته شد.
به هر حال در دهه هفتاد قرن گذشته قیمت نفت افزایش یافت که نتیجه آن توسعه منابع جانشین‌ برای نفت اوپک بود و امروز نیز نتیجه افزایش قیمت نفت٬ همچون گذشته توسعه جانشین هایی برای نفت اوپک و نفت خاورمیانه است.
منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا


همچنین مشاهده کنید