هندوانه ای که همیشه کال انتخاب می کنیم

با توجه به این كه نوجوانان و جوانان هر جامعه سرمایه های اصلی و بنیادی آن جامعه را تشكیل می دهند، تربیت صحیح و اصولی آنان، در واقع برنامه ریزی و سرمایه گذاری برای پیشرفت جامعه خواهد بود.
دنیای جوانی و نوجوانی آمیزه ای شیرین از شعر و شور و اشتیاق و اندیشه در زندگی است.
در دنیای معاصر كه تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، تغییرات شگرف و چشمگیری نموده است. نیازها و انتظارات افراد به خصوص نسل جوان نیز بیشتر از گذشته شده است.
اوقات فراغت و نحوه گذراندن آن اگر در رأس امور جامعه نباشد، دست كم در شمار عمده ترین شاخص های اجتماعی است.
اوقات فراغت از یك سو می تواند عامل رشد و كمال انسان را فراهم آورد و از سوی دیگر موجب رنج و حتی بدبختی و انحطاط فرد گردد و چنانچه با برنامه ریزی مدون و اجرای صحیح در خانه و مدرسه و اجتماع تدوین شود، نوجوان و جوانان را از انحراف و آسیب های اجتماعی حفظ و نگهداری می كند و موجب رشد و پرورش استعدادهای آنان و تضمین كننده سلامت و بهداشت روانی آنها خواهد شد.
بنابراین اوقات فراغت به دلایل مختلف واجد ارزش بسیار زیادی می باشد كه به برخی اشاره می شود. اوقات فراغت پرارزش ترین سرمایه عمر آدمی، مناسب ترین و مطلوب ترین موفقیت برای اندیشه و تفكر خلاق و تبلور رفتارهای مطلوب و خوشایند فردی و اجتماعی است كه بدون تردید، هدایت فكری و حمایت مستتر و موثر كودكان و نوجوانان و جوانان در اوقات فراغت تامین و ارضای درونی می گردد.
روانشناسان معتقدند تامین نیازهای درونی فرد به شادی و نشاط و سرور او خواهد انجامید و این امر به شكوفایی و خلاقیت فرد منجر می گردد و شخصیت او را كه متشكل از ابعاد فكری، عاطفی و اجتماعی و جسمی است، تعالی خواهد بخشید.
مورد بعدی این كه فعالیت فرد در اوقات فراغت براساس تمایل و علاقه درونی شخص انجام می گیرد. فرد در این اوقات یا به فعالیت جسمی (بازی و ورزش) مشغول می شود و یا به فعالیتی اجتماعی مبادرت می ورزد و در همه فعالیت ها با توجه به تامین نیاز درونی در حقیقت فعالیت عاطفی هم انجام می دهد.
بنابراین گذراندن مطلوب اوقات فراغت نیازهای عاطفی، جسمانی، عقلانی و اجتماعی فرد را كه ابعاد شخصیت وی را تشكیل می دهد، برآورده می سازد. جالب است بدانیم كه بسیاری از اختراعات و اكتشافات بشری كه به وسیله دانشمندان و متفكران صورت گرفته است، محصول تفكر و قوه ابتكار و خلاقیتی است كه در زمان اوقات فراغت حاصل شده است.
مورد بعدی این كه استفاده بهینه از اوقات فراغت تنها به فصل تابستان و فقط برای دانش آموزان نیست (هرچند كه ساخت جمعیتی كشور و تعطیلی تابستان اهمیت آن را دو چندان می كند)، اما همه اقشار جامعه از كودك و میانسال تا پیرزن و پیرمرد، همه و همه به تفریح و سرگرمی، گردش و بهره گیری فرهنگی و خلاق از اوقات فراغت خود نیازمند هستند. متاسفانه به علت كمبودها و مشكلات عدیده از قبیل گرانی هتل ها، هزینه های سنگین سفر، فقدان وسایل نقلیه شخصی، نبود فضای مناسب در شهرها و روستاها (مثل سینما، كتابخانه، موزه...) همه اقشار نمی توانند آنچنان كه شایسته و بایسته است از اوقات فراغت خود استفاده بهینه نمایند.
با این اوصاف و با توجه به این مطلب كه جمعیت كشور ما جوان است، بیشترین گروه سنی جامعه را قشر جوان و نوجوان تشكیل می دهند و بیشترین نیاز را در بهره گیری از اوقات فراغت دارند.
همچنین اگر از لحاظ زمانی در نظر بگیریم در حال حاضر در برهه ای از زمان قرار داریم كه آماج بیشترین تهاجم فرهنگی هستیم و از یك طرف سرمایه داران جهانی با كمك سرویس های اطلاعاتی و تبلیغات زهرآگین خود و از طرفی دیگر به علت كثرت ارتباطات، وجود رسانه های گروهی، نشریات، عكس ها و پوسترهای مبتذل، و مهمتر از همه تبلیغات ماهواره ای و اینترنتی كه مخاطب اصلی آنها نوجوان و جوانان هستند، بهترین فرصت به انحراف كشیدن آنان را ایام فراغت و بیكاری شان می دانند.
اگر مسئولان و خانواده ها و برنامه ریزان كشور در برابر گرانبهاترین اوقات این قشر عظیم جامعه با توجه به مسایلی كه ذكر شد بررسی های لازم را به عمل نیاورند، طبیعی است كه این نسل را در مقابل آن تهاجم گسترده واكسینه نكرده اند و همواره پیامد بروز هرگونه وضعیتی برگردن آنهاست. همچنین اهمیت دیگر اوقات فراغت در این است كه فعالیت هایی كه انسان با علاقه و اختیار خود انتخاب می كند و انجام می دهد از ثبات و پایداری بیشتری برخوردار است، فعالیت هایی كه با هدف و برنامه ریزی تدوین شده باشد، در رشد و تكامل شخصیت فرد نقش بسزایی دارند، به طوری كه متخصصان تعلیم و تربیت این اصل مهم را دریافته اند كه تربیت غیر مستقیم (غیررسمی) موثرتر از تربیت رسمی است و مواردی كه خود كودك و نوجوان انتخاب می كند، بیش از محیط ها و عوامل تحمیلی بر رفتارشان تاثیر می گذارد.
البته باید دقت شود كه برنامه اوقات فراغت حتی الامكان با مشورت نوجوان و جوان انتخاب گردد و به آثار روحی و روانی بهره گیری از اوقات فراغت نظیر: پرداختن به امور تفننی، تفریحی، فرهنگی (فعالیت های هنری- كتابخوانی) شركت در اردوهای جمعی توجه شود. اولا موجب نوعی رضایت خاطر و آرامش خیال می گردد، و ثانیا فعالیت های آزادانه كه با برنامه و هدف انتخاب می شوند به منزله پل رابط بین مدرسه و جامعه است كه افراد جامعه به خصوص جوانان را نه تنها برای ورود در صحنه اجتماعی، اقتصادی فرهنگی و سیاسی مهیا می كند، بلكه از هدررفتن نیروها كه در صورت عدم مدیریت صحیح ممكن است موجب بزهكاری فردی و اجتماعی گردد، جلوگیری به عمل می آید.
با توجه به مسایلی كه ذكر شد در می یابیم كه جوانان به عنوان نسل بالنده، پرتحرك بانشاط و امیدوار به آینده در كشور ما محسوب می شوند. از این رهگذر اهمیت بهره وری از نیرو و استعداد نوجوان و جوان و استفاده از وقت عزیز و عمر و جلوگیری از اتلاف آن عنایت بیشتری را می طلبد.
برنامه ریزی به ما امكان می دهد امكانات موجود در هر شهر و منطقه را شناسایی كرده و مطلوبترین راه بهره گیری از آنها را برای رسیدن به هدف معین كنیم. مسلم است كه اكثر مناطق ما كمبود فضای تفریحی، ورزشی و هنری دارند. علاوه بر آن در هر منطقه مقررات و محدودیت های فرهنگی و خانوادگی وجود دارد. ضروری ترین مساله، برنامه ریزی با توجه به شناخت و بهره گیری از كلیه امكانات بالقوه هر منطقه است.
لازم به ذكر است راه كارهای عملی جهت پركردن اوقات فراغت را نیز برشمریم. نوجوانان و جوانان معمولا برای گذران این اوقات به فعالیت های ورزشی، تفریحی، استفاده از وسایل سمعی و بصری، فعالیت های هنری، فعالیت های حرفه ای، تحقیقاتی و مطالعاتی می پردازند.
مهمترین مكان هایی كه پسران معمولا برای ورزش انتخاب می كنند به ترتیب اولویت عبارتند از: باشگاه های ورزشی، استادیوم، مدرسه و پارك در حالی كه در نزد دختران به ترتیب اولویت عبارتند از: باشگاه ورزشی، مدرسه، كانون های آموزش و پرورش می باشد.
همچنین در دوران فراغت معمولا افراد برای مسافرت به شهرهای زیارتی و دیدار آثار تاریخی و اسلامی و آشنایی با موقعیت های اجتمای علما می پردازند. مسافرت به عتبات متبركه اثر روحی و روانی و تربیتی انكارناپذیری در فرزندان ما دارد، اما آمار نشان می دهد جالبترین سرگرمی و وقت گذرانی نوجوانان و جوانان در منزل به ترتیب اولویت، مطالعه و تماشای فیلم ها و سریال های تلویزیون است. رادیو و تلویزیون دو وسیله ای هستند كه مخاطبان زیادی دارد. با توجه به این مسئله پخش فیلم هایی با محتوای غنی و آموزنده در ساعاتی كه وقت فراغت است وسیله خوبی برای گذران اوقات فراغت می باشد.
اما در رابطه با بحث فعالیت های هنری با توجه به اینكه ساختمان دفاعی انسان با میل به فعالیت خلاق سازگار بوده و از آفرینندگی و خلاقیت لذت می برد و با توجه به درجات خیلی بالای خلاقیت كه در بین مردم ایران مشاهده می كنیم، باعث شده بسیاری از نوجوانان و جوانان در اوقات فراغت به این سمت گرایش پیدا كنند.
همچنین فعالیت های حرفه ای از جمله فراگیری رانندگی، كارهای فنی، تراشكاری، جوشكاری و... در مورد پسران و علاقه به كامپیوتر، عكاسی، بافندگی و خیاطی در دختران از جمله فعالیت هایی است كه با توجه به وجود شرایط و امكانات هر منطقه و گرایش نوجوانان و جوانان می توانند زمینه ای برای شكوفایی استعدادهای درونی شان باشند.
اما در پایان به این مسئله اشاره كنیم كه ایجاد هماهنگی و تشكیل ستادهای برنامه ریزی جهت اوقات فراغت با توجه به انتظارات و سطح علایق نوجوانان و فرهنگ و سنن در هر منطقه باید مدنظر قرار گیرد و نیز استفاده از مربیان و اساتید مجرب تاثیر بسزایی در افزایش كیفیت كلاس ها و برنامه ها دارد.
برگزاری دوره های آموزشی به سبك آموزشگاه های آزاد با شهریه های كم به دلیل استفاده از امكانات دولتی می تواند در رشد و ارتقای سطح كیفی آموزشی فرزندانمان موثر باشد. همچنین خانواده های محترم در نظر داشته باشند كه اوقات فراغت به منزله رهاكردن فرزند به حال خود نیست، بلكه این یك فرصت غیررسمی است كه باید به نحوی مطلوب از آن بهره برداری گردد و در ابتدا توسط پدر و مادرها با درایت خاص باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد، سپس با توجه به استعدادهای فرزندان و انتخاب رشته مورد علاقه جهت پركردن اوقات بیكاری شان، ایشان را در راهبرد اهداف یاری كنند.

سارا آقاجری

منبع : روزنامه کیهان