بورس پاریس چگونه شکل گرفت؟

مردم شهر تولوس، در سال ۱۲۵۰ میلادی تشكیلاتی را تحت عنوان societe des Moulins du Bazacle یا به عبارتی جامعه‌ای تحت عنوان صنف شركت‌های آسیابانی تشكیل دادند، در حدود ۹۶سهم از سهام آن شركت‌ها به قیمت‌هایی كه مطابق با وضعیت اقتصادی و محصولات شركت‌های آسیابانی در اطراف رودخانه گارون (garonne) آن زمان انجام می‌گرفت، مبادله می‌شد.
این جامعه پیشگام مجموعه شركت‌هایی بود كه در لیست رسمی شركت‌های بورس تولوس از آن زمان تا سال ۱۹۶۴ قرار داشت. پس از آن در حدود سال ۱۵۴۰ بازار لیون (lyons) تاسیس شد كه برای سال‌های ۱۵۷۲ تا ۱۵۹۵ جهت سامان دادن به وضعیت كارگزاران یا دلالان در شهرها و حومه شهرها و قلمرو پادشاهی كشور انجام وظیفه كرد. در سال ۱۶۳۹ حكمی از جانب پادشاه مبنی بر تغییر نام كارگزار (courratier) با عنوان نماینده انجام مبادلات (agent de change) برای اشخاصی كه اقدام به مبادله اوراق‌بهادار و اسناد تجاری را می‌كردند، صادر شد.
با این وجود كه هیچ‌گونه سازمان بورسی شكل یافته‌ای در پاریس وجود نداشت، اولین گزارش از سوی نمایندگان انجام مبادلات در سال ۱۶۸۴ به پادشاه ارائه شد.
در مقایسه با همسایگان شمالی، فرانسویان بیشتر از گردشگری به خانه و خانواده، داشتن مزرعه‌های كوچك و مزرعه‌داری اهمیت می‌دادند، تا اینكه صنعتگر یا مالكان موسسات و غیره باشند. در این میان چندی از فرانسویان تلاش‌های متعدد تجاری، انجام دادند. به عنوان مثال جاكوزی (Jacques) در قرن پانزدهم میلادی و ریچارد (rchelieus) در راه‌اندازی شركت دومور بین و شركت كارلبرت فرانسی
du morbihan des iles du cap nord & Colbert compagine francaise des indes در سال ۱۶۶۴.
اینان با وجود فقدان منابع لازم،‌ مخاطرات تجاری را به صورتی موفقیت‌آمیز به انجام رساندند، در بین سال‌‌های ۱۷۱۶ و ۱۷۲۰ یك اسكاتلندی به نام جان لك (john law) تلاش‌های بسیاری را جهت آشنا ساختن فرانسویان با پول كاغذی و انتشار اوراق بانكی سلطنتی، اسناد بانكی و اوراق فروش سهام در شركت‌های (compagnie des indes) را آغاز كرد.
این نوع اوراق برای اولین بار به شكل حامل در دسترس بود، از آنجا كه قوانینی برای آنها در سیستم قانونی كشور فرانسه پیش‌بینی نشده بود. درنهایت به شكست انجامید و همچنان تا دو نسل بعد فرانسویان از چنین اسناد بانكی و سكه، اعتبارات اسنادی و اوراق قابل نقل و انتقال روی‌گردان شدند، ولی به هر شكل، تلاش برای ساماندهی بازار ادامه داشت.
در تاریخ ۲۴سپتامبر ۱۷۲۴شورای سلطنتی ایالت فرمان راه‌اندازی بورس مركزی پاریس را صادر كرد كه در این تاریخ طبق نظر شورا، از ورود خانم‌ها جلوگیری می‌شد (بند x۱ ژوئن ۱۹۶۷).
فرمان بعدی در تاریخ ۳۰مارس ۱۷۷۴ برای ایجاد ناحیه‌ای ویژه برای بورس و انجام مبادلات كه parquet نامیده می‌شد، صادر شد. این مكان برای نمایندگان و كارگزاران كه وظیفه فریادزدن و اعلام قیمت‌های بازار را داشتند، تدارك دیده شده بود كه به آن «محل فریاد آزاد» «open out cry» عنوان می‌شد.
با این همه بسیاری از اشخاص از جمله شهروندان سرشناس به اندازه كافی این وضعیت را قبول نداشتند. به عنوان نمونه میرابیا (mirabeau) در مقاله‌ای درباره به «سهام سرمایه شركت‌ها»
(des Eaux de paris) از دست دادن برنامه و هدف‌های «برادران پیر» را بعد از صدور سهام و تامین مالی سیستم آب‌رسانی پایتخت، مورد اشاره و تحلیل قرار داد.
بی‌اعتمادی به پول كاغذی حتی با بروز انقلاب، شدیدتر شده و اسناد و تعهدات نتوانستند به شكل مناسبی در جامعه توزیع شوند. در این حاشیه دولت انقلابی مخالفت خود را با شركت‌های سهامی و اتحادیه‌های صنفی شروع كرد و در نتیجه شركت كارگزاری (agents de change) در سال ۱۹۷۱ منحل و مبادلات سهام بدون واسطه‌گران انجام شد.
در آشفتگی‌ها و نابسامانی‌های سال ۱۹۷۳ بورس پاریس تعطیل و شركت‌های مشاركتی سهامی ممنوع به ادامه كار شدند. در سپتامبر ۱۷۹۵ بورس كاملا بسته شد و در ۲۰اكتبر با ۲۴كارگزار مجددا به فعالیت خود توانستند، ادامه دهند.
● وضع قانونی و رسمی بازار سهام فرانسه
▪ كنسولگری و امپراطوری، اول چارچوب اقتصادی سازمان‌یافته را ایجاد كرد و برای اولین بار در فرانسه، قدرت و خدمت را هم برای كارشناسان حرفه‌ای به كار گرفت.
▪ بانك‌های فرانسه اجازه به انتشار اسناد بانكی را پیدا كردند.
▪ شركت‌های سهامی مشاركتی تنها با مجوزهای ایالتی می‌توانستند، شكل بگیرند.
▪ واسطه‌گران رسمی منصوب شده، جهت انجام مبادلات اوراق ‌بهادار به امتیازات انحصاری دست یافتند.
در حدود ۷۶ نوع كد بازرگانی به شكل كاملا قانونی به كارگزاران با حقوق ثابت انحصاری جهت انجام مبادلات اوراق‌بهادار دولتی و دیگر اسناد اعتباری قابل معامله اعطا شد و آنها را مجاز به انجام معاملات از طرف اشخاص ثالث به صورت اعتباری یا با اسناد مبادلات یا دیگر وسایل، تجاری كرده و درنهایت توانستند قیمت‌ها را ثابت كنند.
در سال ۱۸۰۱ شكل جدیدی از بورس پاریس به طور رسمی شناخته شد و تعداد زیادی از كارگزاران در سال ۱۷۸۶ كه تقریبا ۶۰نفر بودند، به ۷۱نفر افزایش یافتند. در ضمن احداث ساختمان بورس پاریس در سال ۱۸۰۷ آغاز و در سال ۱۸۲۷ كامل شد.
از آن پس رشد و حركت بورس در این كشور غیرقابل سكون و متداوم بود، به طوری كه موسسات مالی متنوع در فرانسه ایجاد، كانال‌ها و راه‌آهن ساخته شده و توسعه در صنعت و تجارت پدیدار گشت. مظنه، نرخ و شاخص قیمت سهام در بورس پاریس از ۷ در سال ۱۸۰۰ و ۶۳ در سال ۱۸۳۰ به ۱۵۲ در سال ۱۳۵۸ رشد صعودی داشته و به شكل تصاعدی افزایش پیدا كرد.
در جولای سال ۱۸۶۷ تصمیم پارلمان منجر به افزایش سرمایه بورس شد و با ایجاد مجموعه شركت‌هایی با مسوولیت محدود به نام جامعه آنونیم (anonymes) و انتشار اوراق قرضه دولتی برای شركت‌هایی كه سرمایه‌ای بیش از ۲۰میلیون فرانك را داشته‌اند، انجام شد كه در نهایت در سال ۱۹۰۰ بیش از ۸۰۰ نوع اوراق بهادار سهام شركت‌های سهامی عام و خاص و اوراق قرضه و در حدود ۳۰۰سهم خارجی مورد مبادله به طور روزانه توسط كارگزاران بورس پاریس انجام می‌شد.
تعدادی از بازارهای سهام قدیمی سایر استان‌ها و ایالت‌های فرانسه نیز شروع به مدرنیزه شدن كردند، از جمله در سال ۱۸۴۵ بورس لیون، در سال ۱۸۴۶ بورس (bordeaux)، در سال ۱۸۴۷و(marseille)و، و۱۸۶۷و(lille)و، ۱۸۶۸و(nancy)،و۱۹۲۲ (nantes) و در نهایت بورس تولوس در سال ۱۶۶۷ متوقف شد.
در كنار اوراق رسمی و قانونی، اوراق و سهام غیرقانونی و غیررسمی هم مورد مبادله قرار می‌گرفت كه بازار آنها كلیسی‌(coulisse) نام داشت كه در سال‌های ۱۸۵۵، ۱۹۴۲ و ۱۹۴۵ تمامی آنها به عنوان بازار بورس و اوراق رسمی و قانونی شناخته شده و هماهنگ شدند.
● یكپارچگی در بورس پاریس
در سال ۱۹۶۲ برای بالا بردن بازده بازارهای سهام فرانسه مبادله اوراق بهادار در فهرست رسمی كار قرار داده شده و تنها به مبادله‌گران سلطنتی ارجاع داده نشد، بنابراین در انتها به نقش اصلی دربار در انجام مبادلات سهام انجامید. در این شرایط حكومت ۱۸ دفتر كار جدید به شكلی انحصاری برای درباریان رسمی‌اش ساخت تا شمار دفاتر خود را به ۸۵ دفتر رسمی مبادله سهام برساند.
پنج سال بعد در حركت ۲۸ دسامبر سال ۱۹۶۶ و حكم ۳۰ مارس ۱۹۶۷ كه منجر به از بین رفتن شركت‌های كارگزاری مستقل شد، در سال ۱۹۶۷ یك شركت ملی با تركیبی از ۱۱۸ نماینده كه در هفت نوع منطقه كاری مختلف از بازار سرمایه فرانسه كار می‌كردند، تاسیس شد كه در این اتفاق قوانین و مقررات مشابهی موجود بود كه كارگزاران را مجاز به ادغام با یكدیگر می‌ساخت و برای حفظ ثبات و امنیت و توسعه بازارها و راهبری خطوط تولید جدید چنین ادغام‌هایی انجام گرفت و تعداد دفاتر كارگزاری از ۱۱۸ به ۶۱ دفتر كارگزاری در طول ده سال كاهش یافت.
● ورود به عرصه رقابت
دهه ۱۹۸۰ را می‌توان به عنوان دهه تلفیق بازارهای مالی و اقتصادی در سطح جهان نامید. در فرانسه این دهه دوران مدرنیزه كردن موسسات و تغییرات اساسی در تكنیك‌های بازار سهام از جمله تجارت الكترونیكی بوده است.
اقدامات وزارت دارایی فرانسه برای نوسازی بورس پاریس، در نتیجه منجر به شكل‌گیری بازار اوراق مشتقه سهام و اختیار خرید سهام MATIF در فوریه سال ۱۹۸۶ و قراردادهایی بر مبنای اوراق قرضه دولتی بود كه یك سال بعد از آن در ۱۰ سپتامبر ۱۹۸۷ بازار اختیار خرید سهام MONEP ایجاد و در سال ۱۹۸۸، MATIF قراردادهای جدیدی را برای گنجانده شدن در لیست محصولات بورس ارائه داد.
شكل‌گیری مجدد بازار سهام در ۲۲ ژانویه سال ۱۹۸۸ باعث تغییر اساسی در وضعیت اعضای شركت‌كننده بازار سهام بوده و قوانین جدید باعث فروپاشی شركت‌های كارگزاری و به جای آنها ایجاد جامعه بورس فرانسه به شكل یك شركت با مسوولیت محدود بوده است. همان كارگزاران جایگزین «اعضای‌شركت‌های بورس» شدند و عضویت بازار از طریق اشخاص تعیین شده ایالتی با قوانین معمول انجام می‌گرفت و اعضا، مجاز به برعهده گرفتن مسوولیت تمامی فعالیت‌های مرتبط با اوراق بهادار بودند، از آماده‌سازی و صدور اوراق بهادار تا اداره پرتفولیو و صندوق‌های مشاركتی، مبادله تا بازارسازی آنها در دست آنها بود.
پس از آن تمامی بازارهای فرانسه وارد بازارهای اروپا شدند كه این امر با استفاده از فعالیت‌های روزمره مالی كه شروع آن در ۲۷ جولای ۱۹۹۶ بود، انجام شده و منجر به ورود خدمات كارشناسانه اتحادیه اروپا به فرانسه جهت ایجاد زمینه‌ای برای رقابت آزاد را هموار ساخت.
با اجرای این چنین شرایط جدیدی بورس پاریس حقوق انحصاری كارگزاران خود را از دست داد. بانك‌ها مجاز به دسترسی به بازارها شدند، بورس پاریس انحصارش را از دست داد و واسطه‌ها دیگر ملزم به مبادله از طریق بازارهای پاریس نبودند و به طریقی دیگر بورس پاریس برای تاسیس یك شبكه گسترده اروپایی كاملا آزاد شد.
در یكم ژوئن سال ۱۹۹۹ نیز چهار گرداننده بازار فرانسه SBF، Matif SA، Monep SA و جامعه Nouveau Marched u در هم ادغام شدند تا یك شركت به نام بورس پاریس شكل دهند.
در نهایت در ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۰ بورس‌های آمستردام، بروكسل و بورس پاریس برای ایجاد یورونكست، یعنی اولین بورس اروپا ادغام شدند. یورونكست بعدها برای در بر‌گرفتن بورس پرتغال و بازار اختیار خرید سهام و اوراق بهادار مشتقه سهام لندن گسترده‌تر شد كه هم‌اكنون به عنوان تنها نقطه هماهنگ بازارهای سهام كشورهای اروپایی انجام وظیفه می‌كند.

تهیه و تنظیم: محمد محمودی
مدرس دانشگاه

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد