پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

تحلیلی بر سرطان روده بزرگ


تحلیلی بر سرطان روده بزرگ
● رویكرد سبب شناختی-درمانی؛ زیستن میان بیم و امید
در این بیماری، سلولهای سرطانی در داخل بافت روده شروع به تكثیر می كنند. اگر چه این سرطان از جمله معمولترین سرطانهای بشر به شمار می آید، اما به دلیل بهبود روشهای غربالگری و تشخیصی، تعداد موارد جدید این بیماری و مرگ ناشی از آن به طور قابل ملاحظه ای كاهش یافته است.
این بیماری در هر سنی بروز می كند، اما میزان بروز در سن بالای ۵۰ سال بیشتر است. زمانی كه در مراحل اولیه تشخیص داده می شود. این سرطان درمانپذیر است، اما تشخیص آن در این مراحل هیچ گونه علامتی ندارد.
روده بزرگ بخشی از سیستم گوارشی شامل مری، معده، روده های بزرگ و كوچك می باشند. روده باریك از انتهای معده شروع شده و به روده بزرگ ختم می شود و سپس روده بزرگ نیز از آنجا تا محل مقعد ادامه می یابد، روده بزرگ شامل دو بخش است. بخش اول اصطلاحاً «كولون» نامیده می شود كه حدود ۱۸۰ سانتی متر طول دارد. بخش دوم نیز راست روده است كه طول آن به ۱۵ تا ۲۵ سانتی متر می رسد.
سرطان روده بزرگ بیماری است كه در آن سلولهای بدخیم سرطانی در بافت روده بزرگ تشكیل می شوند. روده بزرگ قسمتی از جهاز هاضمه را در بدن انسان تشكیل می دهد. جهاز هاضمه در روند جذب مواد غذایی (ویتامینها، مواد كانی، كربوهیدراتها، چربیها، پروتئینها و آب) از غذاهای مختلف و همچنین دفع مواد زائد از بدن فعالیت می كند.
جهاز هاضمه از مری، معده، روده كوچك و روده بزرگ تشكیل شده است. ۶ اینچ اولیه روده بزرگ را كولون و ۶ اینچ انتهای روده بزرگ را راست روده و كانال مقعد می نامند. كانال مقعد به مقعد ختم می شود.
● سن و تاریخچه بیماری در ریسك به وجود آمدن سرطان روده بزرگ تأثیر دارند:
▪ عوامل خطر شامل:
ـ سن بالای ۵۰ سال
ـ تاریخچه سرطان روده بزرگ یا راست روده در فامیل
ـ تاریخچه سرطان روده بزرگ و راست روده، تخمدان، رحم و سرطان پستان در هر شخص
ـ تاریخچه ابتلا به پولیپ در روده بزرگ
ـ تاریخچه ابتلا به كولیت السروز (زخمهای متعدد در سلولهای پوششی روده بزرگ)
ـ بعضی از بیماریهای ارثی مانند پولیپ های آدنوماتو فامیلی و سرطان فامیلی غیر پولیپی روده بزرگ (سندرم لینچ)
▪ علائم احتمالی سرطان روده بزرگ شامل تغییرات در اجابت مزاج و یا وجود خون در مدفوع
این علایم و همچنین سایر علائم ممكن است به علت سرطان روده بزرگ و یا به علت بیماریهای دیگر بوجود آید.
- تغییرات در اجابت مزاج
- خون (خون قرمز یا خون تیره) در مدفوع
- اسهال، یبوست و یا احساس عدم تخلیه كامل دستگاه گوارش
- كاهش در قطر یا كالیبر مدفوع
- ناراحتی عمومی شكم (دفع دردناك گاز شكم، نفخ، احساس پری و یا دردهای دل پیچه ای یا (شكم درد عمومی)
- كاهش وزن بدون علت
- خستگی ثابت
- استفراغ
آزمایشهایی كه انتهای روده بزرگ (ركتوم) و یا بافت روده بزرگ و یا خون در مدفوع را بررسی می كند، در تشخیص و یافتن سرطان روده بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند:
▪ تست خون نهفته در مدفوع:
نمونه كمی از مدفوع كه در محفظه ای قرار می گیرد، به دكتر یا آزمایشگاه تحویل داده می شود. آزمایشگاه این تست خون نهفته در مدفوع را آزمایش می كند.
▪ معاینه مقعد توسط انگشت دست (توسط پزشك) پزشك و یا پرستار پس از پوشیدن دستكش و آغشتن آن به ژل مخصوص، انگشت را داخل مقعد بیمار كرده و به دنبال توده یا نقاط غیر طبیعی می گردد و از مدفوع به دست آمده آزمایش خون نهفته به عمل می آورد.
▪ تنقیه باریم:
روشی كه در آن باریم مایع به داخل روده بزرگ از طریق مقعد تنقیه می گردد.
باریم یك فلز سفید نقره ای است كه در تصویر دستگاه گوارش پایینی توسط اشعه ایكس كمك كننده است.
▪ سیگمو ئیدوسكوپی:
دستگاهی است كه توسط آن، دكتر (لوله نازك نوری) انتهای روده بزرگ را برای یافتن پولیپ، تومور و یا نقاط غیر طبیعی مورد آزمایش قرار می دهد. اگر در حین آزمایش پولیپ و یا بافت غیر طبیعی یافت شود، پزشك می تواند آنها را بردارد و برای آزمایش بهتر از میكروسكوپ استفاده نماید.
▪ كولونوسكوپی:
بررسی سراسری داخلی روده بزرگ توسط كولونوسكوپ (لوله نازك نوری) كه از مقعد وارد می شود. اگر در طول آزمایش پزشك پولیپ و یا نقاط غیر طبیعی یافت، آن را برای آزمایش با میكروسكوپ برمی دارد.
▪ نمونه برداری (بیوپسی):
برداشتن سلولها و یا بافتها برای آزمایش در زیر میكروسكوپ
پی عوامل مخصوصی در انتخاب درمان و پیش آگهی (شانس بهبود) تأثیر دارند:
انتخاب درمانها و پیش آگهی (شانس بهبود) بستگی به مرحله بندی سرطان (آیا سرطان فقط لایه داخلی پوششی روده بزرگ یا تمام ضخامت روده بزرگ یا به سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد) و همچنین وضعیت سلامتی بیمار دارد.
پس از اینكه سرطان روده بزرگ تشخیص داده شد، برای اینكه آیا سرطان روده بزرگ محدود به روده بزرگ و یا به سایر نقاط بدن انتشار یافته است، آزمایشهایی انجام می شود.
فرایندی كه در آن مشخص می شود كه آیا سرطان روده بزرگ محدود بوده و یا به نقاط بدن انتشار یافته است، مرحله بندی سرطان می نامیم.
اطلاعاتی كه از فرایند مرحله بندی به دست می آید، مرحله بیماری را مشخص می كند. دانستن مرحله بیماری در اتخاذ درمان مناسب بسیار مهم است.
● مرحله های سرطان روده بزرگ
▪ مرحله صفر
در مرحله صفر سرطان فقط در سطحی ترین سلولهای پوششی روده بزرگ یافت می شود. به مرحله صفر سرطان «این سیتو» نیز گفته می شود.
▪ مرحله یك
در محله یك انتشار سرطان به جز لایه های پوششی سطحی به لایه دوم و سوم روده بزرگ نیز انتشار پیدا كرده و دیواره داخلی روده نیز درگیر شده است، ولی سرطان به خارج از دیواره روده بزرگ یا خارج از روده بزرگ انتشار نیافته است. معادل مرحله یك را در طبقه بندی «دوك A» می گویند.
▪ مرحله دو
وسرطان از دیواره روده بزرگ تقریباً خارج شده، ولی غدد لنفاوی را گرفتار نكرده است (غدد لنفاوی، ساختمانهای لوبیائی شكل هستند كه در سراسر بدن یافت می شوند و كار آنها فیلتر كردن مواد در داخل مایع لنف می باشد و كمك به بدن در مقابله با عفونت و بیماری است) مرحله دو بیماری در طبقه بندی «دوكB» می گویند.
▪ مرحله سوم
سرطان غدد لنفاوی را درگیر كرده، ولی به سایر نقاط بدن گسترش نیافته است، این مرحله معادل مرحله «دوك C» می باشد.
مرحله چهارم
سرطان به نقاط دیگر بدن مثل كبد یا ریه گسترش یافته است و این مرحله معادل «دوك D» می باشد.
● عود سرطان روده بزرگ
سرطان عود كرده روده بزرگ به سرطانی گفته می شود كه پس از درمان دوباره عود یا برگشت نماید. عود سرطان روده بزرگ ممكن است در روده بزرگ و یا سایر نقاط بدن مثل كبد، ریه، و یا هر دو باشد.
درمانهای مختلفی در بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ وجود دارد:
درمانهای مختلف در دسترس بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ هستند. بعضی از آنها استاندارد هستند (درمانهای رایج) و بعضی از آنها به صورت تجربیات درمانی بالینی مورد استفاده قرار می گیرند. قبل از شروع درمان، بیماران ممكن است كه رغبت خود را در قسمت تجربیات جدید درمانی بالینی نشان دهند. در درمان تجربیات درمانی بالینی كه در حقیقت مطالعه تحقیقاتی از داروی جدیدتر و یا تغییر در داروهای قبلی است، در صورت موفقیت روش جدید جای روش استاندارد گذشته را می گیرد.
سه نوع درمان استاندارد برای سرطان روده مورد استفاده قرار می گیرد كه عبارتند از:
▪ جراحی:
جراحی(برداشتن سرطان با عمل جراحی) شایع ترین نوع درمان است كه در همه مراحل كانسر كولون به كار می رود. پزشك ممكن است سرطان را به یكی از روشهای زیر خارج نماید.
▪ جراحی محدود و محلی:
اگر سرطان در مرحله بسیار اولیه تشخیص داده شود، ممكن است عمل جراحی بدون باز كردن شكم توسط پزشك انجام شود كه در این روش با عبور لوله از مقعد به داخل روده بزرگ ضایعه محلی برداشته می شود. اگر سرطان در یك پولیپ تشخیص داده شود به این عمل جراحی پولیپكتومی اطلاع می گردد.
▪ رزكسیون:
اگر اندازه سرطان بزرگتر باشد، پزشك عمومی كولكتومی (برداشتن سرطان با مقادیری از بافت سالم اطراف آن) را انجام می دهد، سپس پزشك ممكن است آناستوموز(دوختن دو طرف سالم روده بزرگ به یكدیگر) را انجام دهد. معمولاً پزشك غدد لنفاوی نزدیك روده بزرگ را برای احتمال درگیری توسط سرطان بیرون آورده و در زیر میكروسكوپ آزمایش خواهد نمود.
ـ رزكسیون به همراه كلستومی:
اگر پزشك قادر به دوختن دو سر روده بزرگ به یكدیگر را نداشته باشد، منفذی به خارج از بدن تعبیه كرده تا مواد زاید از آن دفع گردد. این روش «كلستومی» نامیده می شود. در بعضی مواقع كلستومی موقتی است و تا زمانی كه روده بزرگ ترمیم شود، ادامه می یابد. ولی اگر تمام كولون توسط جراح برداشته شود، ممكن است كلستومی دایمی شود.
اگر چه پزشك سرطان را تا جایی كه امكان دارد بیرون خواهد آورد، ولی گاهی به بیماران پیشنهاد شیمی درمانی پس از عمل جراحی داده می شود تا اگر سلول سرطانی باقی مانده است از بیرون برده شود. این روش «درمان مكمل» نامیده می شود.
● شیمی درمانی:
شیمی درمانی استفاده از داروها برای كشتن سلولهای سرطانی است. شیمی درمانی ممكن است از طریق دهان یا از طریق تزریق وریدی و یا تزریق عضلانی باشد كه به این نوع درمانها «درمان جامع» گفته می شود. داروها اول وارد گردش خون شده، سپس به تمام نقاط بدن می رود و می توانند سلولهای سرطانی را در تمام نقاط بدن مورد تهاجم قرار دهند.
▪ (رادیوتراپی) پرتو درمانی:
پرتو درمانی از طریق استفاده از اشعه ایكس و سایر پرتوها برای كشتن و یا كوچك كردن توده های سرطانی به كار می روند. پرتو درمانی ممكن است به صورت پرتو درمانی خارجی (استفاده از دستگاه رادیوتراپی در خارج از بدن) و یا پرتو درمانی داخلی باشد. پرتو درمانی داخلی از طریق استفاده از رادیو ایزوتوپهای مختلف (موادی كه پرتوزا می باشند) از طریق لوله های پلاستیكی كوچك در داخل بدن و در محل تجمع سلولهای سرطانی به كار می رود. سرطان روده بزرگ ممكن است از طریق رادیو تراپی خارجی درمان گردد.
پس از درمان، آزمایش خونی كه در آن آنتی ژن كارسینو امبیریوینك (CEA) ماده ای در خون است كه ممكن است در بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ افزایش یابد و به همراه سایر موارد اندازه گیری می شوند تا از عود بیماری پزشكی اطلاع حاصل نماید.
رضا اخوان
منبع : روزنامه قدس


همچنین مشاهده کنید