جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا
نگاه زیستی به سازمان ها
مشکلات ناشی از اتخاذ نگرش مکانیکی به سازمان باعث شد که بسیاری از نظریه پردازان سازمانی متمایل به استفاده از علوم طبیعی و زیستی شوند . با استفاده از نگرش زیستی ، سازمان به مثابه ی نوعی موجود زنده در نظر گرفته می شود که در آن افراد ، گروه ها ، جمعیت ها و نظایر آن همچون مولکول ها ، سلول ها و بافت های پیچیده متعامل با یکدیگر فعالیت می کنند .
در این نوشتار با استفاده از استعاره ی موجود زنده ، اصولی از قبیل ؛ نیاز ، سیستم باز ، تفکیک و یکپارچگی ، چند وظیفه ای بودن ، اقتصاد ، ترمیم ، تخصص و تمایز ، تعادل و حفظ حالت پایدار ، اصالت بقای کل ، خود تنظیمی ( خود تعادلی ) و کنترل ، ایمنی ، انطباق و سازگاری و تکامل تدریجی مورد بررسی قرار گرفته است . این نوع نگاه ، علی رغم نقاط قوت و مزایای آن ، نقاط ضعف و محدودیت هایی نیز در بر دارد .
● مقدمه
یکی از راه های کسب علم ، شناخت و الگوگیری از طبیعت و مخلوقات خداوند ( حیوانات ، گیاهان ، جمادات و انسان ها ) است . به جرات می توان گفت که تقریبا سر منشا همه ی اکتشافات ، اختراعات و مصنوعات بشری ؛ نوعی تقلید و الهام از آفریده های خالق یکتاست . اتقان ، دقت ، ظرافت ، حکمت ، قدرت سازگاری ، نظم ، روابط ، رحمت ، عطوفت و ده ها ویژگی دیگری که در آفرینش می بینیم ، جا دارد که الهام بخش ما در ایجاد و اداره ی سازمان ها باشد .
اگر در طراحی ، ساختار و تنظیم اصول سازمان ها از ویژگی آفریده های پروردگار الهام بگیریم ، می توانیم سازمان ها را به منزله و مثابه ی نوعی موجود زنده بنگریم و به آن ها نگرشی زیستی داشته باشیم . و با توجه به اصول حاکم بر ساختار وجودی موجودات زنده به تدوین و بیان اصول سازمان ها بپردازیم .
● اصول سازمان در نگاه زیستی
۱) اصل نیاز
الف ) موجود زنده : موجودات زنده دارای نیازهای متنوعی هستند و تا زمانی که مرتفع نگردند ، نمی توانند به خوبی از عهده ی انجام فعالیت های حیاتی خویش برآیند .
ب ) سازمان : سازمان ها همچون موجوداتی زنده اند که در محیطی گسترده تر ، برای ارضای نیازهای متنوع خود به فعالیت می پردازند . کارکنان سازمان ها نیز نیازهای حیاتی متنوعی دارند که در صورت تامین آن ها در یک محیط سالم و در صورت برخورداری از رهبری مناسب ، سازمان با بهره وری مطلوبی فعالیت خواهد کرد .
در زمینه ی رفع نیازهای انسان های شاغل در سازمان ها ، به نکات زیر توجه شود :
- توجه همزمان به نیازهای فردی و سازمانی
- توجه به سلسله مراتب نیازهای انسان ها
- توجه به اولویت بندی نیازها از نگاه خود کارکنان
- متناسب بودن پاداش ها با نیازهای کارمندان
- پیشگیری از آنتروپی ( بی نظمی و کهولت ) از طریق تغذیه و رفع نیازهای سازمان از سوی محیط ( به هنگام ، به اندازه ، مناسب )
- در طراحی مشاغل عواملی نظیر شخصیت و نگرش های کارکنان ، الگوهای تعاملی ایشان و روابط آن ها با سرپرستانشان مورد نظر باشد .
۲) اصل سیستم باز
الف ) موجود زنده :
موجودات زنده سیستم های بازی تلقی می شوند که انرژی آزاد و مواد خام ( غذا ) را دریافت می کنند و برای ساخت و حفظ ساختمان خود از آن ها استفاده کرده ، مواد زاید و انرژی تلف شده خود را به خارج سلول ها و بیرون از بدن دفع می کنند .
ب ) سازمان :
اصطلاح باز بودن سیستم بر ارتباط متقابل محیط و عملکرد درونی سیستم تاکید دارد ؛ محیط و سیستم به مثابه دو عضو متعامل و وابسته در نظر گرفته می شوند . نگرش سیستم باز اعلام می دارد که با توجه به تاثیر عوامل محیطی بر عملکرد سازمان در سازماندهی همیشه باید با توجه به محیط اقدام شود ؛ بنابراین بر ضرورت توجه بیش تر به شناخت عوامل « محیط کاری » نظیر مشتریان ، رقبا ، عرضه کنندگان و اتحادیه های کارگری ) و محیط عمومی تاکید می کند ؛ از این رو برای اعمال تغییرات شغلی ، مدیریت مرزهای بحرانی و تشخیص مسوولیت استراتژیک باید به عوامل محیطی توجه کرد .
۳) اصل تفکیک و یکپارچگی
الف ) موجود زنده :
ادراک ما از سیستم زنده بر وابستگی و ارتباط تنگاتنگ ساختار ، عملکرد ، رفتار و سایر ویژگی های عملیاتی با سیستم تاکید دارد . به همین دلیل مطالعه موجودات زنده از طریق مطالعه ساختار و ساختمان بدن آنان ، امکان پذیر است ، از این رو زندگی یک سلول زنده نیز وابسته به ارتباطات پیچیده ای بین ساختار سلولی ، سوخت و ساز ، تبادل گازها و مقدار زیادی فعالیت هاست . یک سلول به مثابه یک سیستم ، نظامی از عملکردهای وابسته است و از حیث پیچیدگی قابل مقایسه با یک ساختار ساده نیست . در واقع ، ساختار سلول در هر لحظه از زمان ، به وجود این عملکردها بستگی دارد ؛ ضمن آن که خود سلول زنده تجلی این عملکردهاست .
این سخن در مورد ارگانیسم های پیچیده که عملکردهای تخصصی و متفاوت دارند ، نیز صحیح است ؛ یعنی هر موجود زنده از طریق تخصصی کردن امور ، عملکردهای ویژه ای را به انجام می رساند ( مثلا سیستم گردش خون ) ؛ ضمن آن که برای حفظ کلیت خود با استفاده از ساز و کار مغز ، عملکردها را یکپارچه و منسجم می نماید . نظیر همین روابط ساختار و عملکرد ( تفکیک و انسجام ) در سیستم های اجتماعی نیز مشاهده می شود .
ب ) سازمان :
سازمان ساختاری متشکل از قسمت ها و بخش های مختلف است . از آنجا که صادره هر سیستم فرعی به عنوان وارده سیستم فرعی دیگر متعلق به همان سیستم اصلی به کار می رود و هر سیستم فرعی بایستی قدرت تحمل و قابلیت جذب صادره سیستم فرعی دیگر را داشته باشد ، لازم است بین اجزای یک سیستم ( سیستم های فرعی یک سیستم اصلی ) هماهنگی به وجود آید .
ضرورت هماهنگی بین اجزای سیستم ( سازمان )موجب آن می شود که به وجود آمدن اختلال در یک سیستم فرعی ( یک واحد زیر مجموعه سازمان ) ، کل سیستم را مختل می کند . از طرف دیگر علت اختلال در یک سیستم فرعی ممکن است ریشه در سیستم های فرعی دیگر داشته باشد .
تلاش برای نیل به هدف های داخلی هر یک از واحدهای سازمانی الزاما به تحقق اهداف کل سازمان منجر نمی شود . لذا کارکنان هر واحد سازمانی ضمن تلاش برای تحقق اهداف بخش خود ، بایستی موفقیت و کمک به تحقق اهداف واحدهای سازمانی که با آن ها رابطه ی افقی یا عمودی و همچنین کل سازمان را نیز مد نظر داشته باشند .
۴) اصل چند وظیفه ای بودن
الف ) موجود زنده :
مصالح ساختمانی سازنده مولکول های حیاتی چند وظیفه ای انتخاب شده اند . این ویژگی اطمینان خاطری را ایجاد می کند که در صورتی که ماده X در مسیر A مصرف نشود ، در مسیرهای دیگر متابولیسمی ( سوخت سازی ) مصرف شده ، از تجمع و بدون استفاده ماندن آن جلوگیری شود .
ب ) سازمان :
اگر نیروی انسانی شاغل در سازمان ها با عنایت به توانمندی ، تخصص و علاقه به گونه ای گزینش ، تربیت ، بهسازی و آماده شوند که بتوانند در صورت کاهش حجم کار در یک واحد و یا افزایش نیاز در بخش دیگر ، بر اساس آمادگی و تجربیات کسب شده مشغول به کار گردند ؛ از اتلاف منابع جلوگیری و از پیدایش نیروی انسانی مازاد پیشگیری می گردد . همچنین توسعه شغل و غنی سازی شغل راهکارهایی جهت افزایش انگیزه کارکنان هستند .
۵) اصل اقتصاد
الف ) موجود زنده : جانداران بسیار اقتصادی عمل می کنند وبا مصرف حد اقل انرژی و ماده به زندگی خود ادامه می دهند . اگر در مواردی در ظاهر انرژی زیادی مصرف می شود حتما اولویت بالاتری وجود داشته است .
ب ) سازمان :
به منظور رعایت تاکیدات دینی در باب صرفه جویی و خودداری از اسراف و تبذیر و همچنین افزایش کارآیی و در راستای تحقق اثربخشی و بهره وری با استفاده از تکنولوژی و فناوری روز ، از حداقل منابع و امکانات ( آنچه وجود دارد و آنچه می توانیم ایجاد نماییم ) حداکثر برونداد و پیامد را بدست آوریم .
۶) اصل ترمیم
الف ) موجود زنده :
سلول ها و مولکول های زیستی بسیار آسیب پذیر هستند به همین جهت مولکول های آسیب دیده ترمیم می گردند و یا مولکول های جدیدی به جای آن ها ساخته می شود . بدون وجود دستگاه ترمیم ، طول عمر موجودات زنده خیلی کم تر می بود .
ب ) سازمان :
از آنجا که بقا و تحقق اهداف یک سازمان نتیجه عملکرد تک تک افراد و واحدهای زیر مجموعه آن است ، پس بایستی کارکنان و پاره سیستم ها با یکدیگر تعامل ، همکاری و در جهت رفع مشکلات و ضعف های یکدیگر ( درون بخشی ، بین بخشی و کل سازمان ) تلاش نمایند .
۷) اصل تخصص و تمایز
الف ) موجود زنده :
هر گروه از سلول های بدن یک فرد با توجه به نیاز ، تخصص یافته ( مثل سلول های عصبی ، ماهیچه ای ، گلبول قرمز ، ... ) کنش های ویژه ای انجام می دهند تا ادامه ی زندگی جاندار پر سلولی را ممکن سازند .
ب ) سازمان :
بین واحدهای سازمانی بر اساس موقعیت اعضای سازمان ، ماهیت وظایف آن ها و میزان تحصیلات و آموزش هایی که فرا گرفته اند ، تفکیک صورت می گیرد . به گروه بندی دقیق وظایفی که به وسیله یک فرد انجام می شود ، تخصص گرایی می گویند . و می توانیم چنین اظهار کنیم وقتی حرفه های متعدد در سازمانی وجود دارند که به دانش تخصصی و مهارت علمی نیاز دارند ، سازمان از پیچیدگی بیش تری برخوردار است . زیرا موقعیت های شغلی متفاوت افراد ارتباطات را کند نموده و مدیریت را در خصوص هماهنگی بین فعالیت های آن ها ، با مشکل مواجه می کند . برای مثال وقتی سازمان ها ، گروه های تخصصی ایجاد کرده و یا دوایر سازمان را گسترش می دهند ، آن ها در واقع گروه ها را از هم بیش تر متمایز ساخته و در نتیجه تعامل آن ها را پیچیده تر کرده اند . اگر سازمان از افرادی که دارای پیشینه و مهارت و آموزش های مشابه بوده ، ترکیب شود به احتمال زیاد همه اینان دنیا را یکجور می بینند . بر عکس ، تنوع در موارد فوق ، احتمال این که افراد سازمان ، اهداف متفاوتی را دنبال نموده و برخی از آنان کوتاه مدت و برخی دیگر بلند مدت فکر نمایند و تعابیر مختلف از کار خود داشته باشند ، افزایش می یابد .
۸) اصل تعادل و حفظ حالت پایدار
الف ) موجود زنده :
شرایط درونی و بیرونی هر جاندار در حال تغییر است . جانداران برای این که بتوانند به زیستن ادامه دهند باید خود را با شرایط متغییر سازگار کنند . در بدن جانداران مکانیسم هایی وجود دارد که محیط داخلی خود را تا سر حد امکان یکنواخت نگه می دارد . وظیفه اندام ها و دستگاه های بدن کمک به حفظ این تعادل و توازن زیستی است . اگر تغییری در محیط داخلی سلول ها داده شود ، به طور خودکار پدیده های دیگری در جهت عکس به کار افتاده ، تغییر اولیه را جبران می کنند تا ثبات محیط زندگی سلول ها حفظ گردد .
ب ) سازمان :
سازمان به عنوان یک سیستم دارای وظایف و اهداف مختلفی است که بایستی مدیریت و کارکنان آن با برنامه ریزی سعی کنند از همه ی منابع ( در دسترس و قابل دسترس ) به صورت مناسب ، به اندازه ، به هنگام و مناسب در جهت تحقق همه ی هدف های مصوب به طور متوازن ، هماهنگ و مناسب در قالب برنامه های زمانی ( کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت ) تعیین شده ، استفاده کنند . و از هر گونه افراط یا تفریط در زمینه ی توجه یا بی توجهی به بعضی از اهداف یا واحدهای سازمانی در زمان ایجاد یا پیدایش تغییرات خودداری کنند و حفظ تعادل و توازن درون سازمانی را عامل موفقیت کل مجموعه بدانند .۹) اصل اصالت بقای کل
الف ) موجود زنده :
سلول ها ، بافت ها ، اندام ها ، دستگاه ها به صورت هماهنگ ، در جهت بقای فرد عمل می کنند و کار آن ها به هم وابسته است . اگر مولکولی آسیب دید ، برای حفظ سلول ، ترمیم یا حذف می شود و اگر سلولی آسیب دید برای حفظ کل جاندار ( مصلحتی بالاتر ) ترمیم یا حذف می گردد . اگر سلولی طوری آسیب ببیند که امکان ترمیم آن وجود نداشته باشد ، سلول دستخوش تغییراتی می شود و در اثر تغییرات بیوشیمیایی و مورفولوژیک به صورت برنامه ریزی شده به سوی مرگ و انهدام پیش می رود که مرگ برنامه ریزی شده یا آپوپتوزنامیده می شود . یعنی حتی مرگ سلول در جهت بقای جاندار عمل می کند .
ب ) سازمان :
همه ی پاره سیستم های یک سازمان در حرکت خود برای تحقق اهداف بخشی ، بایستی با نگاه به کسب موفقیت و دستیابی به هدف های کل سیستم و حفظ ، تداوم و بهره وری کلیت سازمان به برنامه ریزی و تلاش بپردازند . به طوری که واحدهای زیر مجموعه برای بقای سازمان هر گونه تغییر ، اصلاح یا حذف خود را پذیرا باشند .
۱۰) اصل خود تنظیمی ( خود تعادلی ) و کنترل
الف ) موجود زنده :
جانداران سیستم های خود تنظیم هستند و برای حفظ ثبات و توازن زیستی عوامل فیزیولوژیک مثل حرارت ، فشار خون غلظت یون ها را کنترل می کنند . دستگاه های عصبی و هورمونی وظیفه ی هماهنگی فعالیت اندام ها و دستگاه های بدن را بر عهده دارند . دستگاه عصبی و هورمونی به طور مداوم اطلاعاتی را از محیط داخل و خارج دریافت می نماید تا بتواند پاسخ های مناسب را جهت ایجاد تعادل و توازن در بدن بدهد . اساس کار دستگاه های کنترل به روش خود تنظیمی منفی می باشد .
ب ) سازمان :
مفهوم خود تعادلی بر خود تنظیمی و توانایی برای بقا در یک حالت پایدار دلالت دارد . هر موجود زنده ضمن آن که شکل منظم و مجزای خود را در مقابل محیط حفظ می کند ، با آن به تعامل و تبادل می پردازد . این شکل منظم و واضح از طریق فرآیند خود تعادلی که تنظیم کننده و کنترل کننده ی عملکرد سیستم است ، حفظ می شود .
چنانچه انحرافی از نرم ها و استانداردها پدید آید، اعمالی انجام می شود که آن را تصحیح نماید . این فرآیند « بازخورد منفی » نامیده می شود . همان گونه که هنگام مواجهه با تب ، سیستم داخلی بدن با عملکردهایی نظیر « عرق کردن » به مقابله با افزایش درجه حرارت بر می خیزد . سازمان ها نیز به عنوان سیستم های اجتماعی اگر بخواهند خود را حفظ نمایند به چنین فرآیند کنترل « خود تعادلی » نیاز دارند .
۱۱) اصل ایمنی
الف ) موجود زنده :
اجزای سیستم ایمنی که در سراسر بدن پراکنده اند ، به طور مداوم و هماهنگ ، مولکول ها و سلول های غیر خودی را شناسایی می کنند تا آن ها را بی خطر ساخته ، یا از بین ببرند . دستگاه ایمنی حتی سلول های خودی را که تغییر کرده و روند سرطانی شدن را پیش گرفته اند شناسایی و تخریب می کنند . اگر این سیستم نتواند به وظایف خود به خوبی عمل کند پی آمد آن خروج از تعادل و بیماری خواهد بود .
ب ) سازمان :
مدیران سازمان ها بایستی تلاش کنند با اعمال نظارت ، کنترل و ارزشیابی هر گونه ناهماهنگی و ضعف را شناسایی و با اتخاذ تدابیری از قبیل اصلاح ، تغییر و در نهایت جا به جایی یا حذف ، سیستم را به حالت تعادل برگردانده و سلامت سازمانی را تامین کنند .
۱۲) اصل انطباق و سازگاری
الف ) موجود زنده :
موجودات زنده به عنوان یک سیستم باز برای حفظ و بقای خویش به صورت غریزی با محیط پیرامون تعامل دارند و ادامه ی حیات آن ها در گرو سازگاری و انطباق با آن است . تا جایی که بعضی از گیاهان یا حیوانات آن چنان خود را با شرایط خاص یک منطقه ی جغرافیایی و آب و هوایی وفق داده اند که معروف و متعلق به آن محیط شناخته شده اند . مانند شتر که در مناطق بیابانی و صحراهای سوزان زندگی و نیاز بدنش به آب را از طریق کاهش و ذخیره سازی مرتفع نموده است . حیوانات و گیاهانی که نتوانسته اند با تغییرات ناگهانی و گسترده محیط خود را سازگار نمایند ، به مرور زمان نسل آن ها از کره ی زمین یا بعضی مناطق منقرض شده است .
ب ) سازمان :
اصطلاح باز بودن سیستم بر ارتباط متقابل محیط و عملکرد درون سیستم تاکید دارد ؛ محیط و سیستم به مثابه ی دو عنصر متعامل و وابسته در نظر گرفته می شوند . سازمان ها سیستم های بازی هستند که برای ارضای نیازهای خود و نیز ایجاد تعادل و تطبیق آن ها با شرایط محیطی نیازمند مدیریتی دقیق هستند . و سازمانی موفق خواهد بود که بتواند به یک تعادل یا سازگاری بین استراتژی ، ساختار ، تکنولوژی ، ارتباطات و نیازهای کارکنان ، و محیط خود نایل گردد . بدین ترتیب ، همان گونه که در طبیعت موجودات زنده دارای الگویی از روابط هماهنگ و هارمونیک در داخل و خارج وجود خویشند ، سازمان ها نیز به ناچار می بایستی برای ایجاد روابط هماهنگ بین خرده سیستم های خود با یکدیگر و نیز با محیط در تلاش باشند .
نگرشی که در چند سال اخیر مورد نقد و بررسی نظریه پردازان و محققان قرار گرفته است ، نگاه به سازمان از دریچه « انتخاب طبیعی » است . نظریه پردازان قبلی بر این نکته تاکید داشتند که سازمان با قدرت انطباق با محیط ، شرط بقای خود را فراهم می سازد و کم تر به محیط به مثابه عامل بقای سازمان اهمیت داده می شد .
۱۳) اصل تکامل تدریجی
الف ) موجود زنده :
از طریق تغییراتی که در موجودات زنده حاصل و سازگاری که با محیط پیدا می کنند ، موجودا ت تکامل می بابند . و با تولید مثل حفظ و بقا می یابند .
ب ) سازمان :
بعضی نظریه پردازان بر این باورند که سازمان ها همچون موجودات زنده برای بقای خود به منابع موجود و کمیاب در طبیعت وابسته اند و همواره باید در صدد باشند تا از این منابع به قدر کافی بهره مند شوند . در این تلاش ، آنان بالاجبار در رقابت با سایر سازمان ها قرار می گیرند ، در این رقابت سازمان های موفق تر ، به حیات خود ادامه خواهند داد .
به این ترتیب محیط ، مهم ترین عامل در تعیین موفقیت یا شکست سازمان هاست و در این قالب سازمان های قوی ، موسسات ضعیف را پایمال می کنند .
● نتیجه گیری و پیشنهاد
نحوه ی نگرش ما به سازمان تاثیر زیادی بر شیوه ی تفکر ما در باره ی آن دارد . نظریه های متاثر از نگاه ماشینی ، مکانیکی ، بروکراتیک ، عمدتا حول مسایلی نظیر اهداف ، ساختار ، کارآیی و یا مهندسی از پیش طراحی شده تدوین می شوند ؛ در حالی که با استفاده از استعاره ی موجود زنده توجه نظریه پردازان به اموری نظیر حیات سازمان ، ارتباط سازمان با محیط ، چرخه ی حیات سازمان و اثربخشی آن ، معطوف می گردد ؛ ضمن آنکه مواردی چون اهداف ، ساختار ، کارآیی نیز به منزله امور فرعی تر مورد توجه قرار می گیرند .
اگر سازمان به مثابه ی یک ارگانیسم و موجود زنده در نظر گرفته شود ، نقاط قوت و مزایایی در بر دارد از جمله ؛ تاکید بر درک متقابل سازمان و محیط - توجه عمیق به نیازها و ارضای آن ها ( هدف اساسی قرار گرفتن خود حیات سازمان نه یک هدف عملیاتی - شناسایی سازمان به مثابه ی فرآیند تعامل متوازن بین نیازها و محیط - توجه به سطوح بالای نیازها ) - انتخاب راهکار مناسب سازماندهی با عنایت به شرایط خاص محیط - توجه عمیق به نوآوری و ابداع - وادار کردن مدیران به تلاش برای یکپارچگی و هماهنگی در بین سازمان - استفاده از زمینه های نظری و عملی ، مخصوصا در نگرش اقتضایی ، در توسعه ی سازمانی و نهایتا توجه به روابط بین سازمانی می باشد .
علی رغم نکات مثبت مورد اشاره ، این نوع نگاه محدودیت هایی نیز با خود همراه دارد ، که به آن ها اشاره می شود :
اولین محدودیت ، این حقیقت را روشن می کند که ؛ سازمان ها بر خلاف موجودات زنده که بر مبنای غریزه به زندگی خود ادامه می دهند ، دارای حق انتخاب هستند و با رقابت و یا همکاری با سایر سازمان ها محیط را شکل می دهند .
دومین محدودیت در مفروضه ی « عملکرد واحدی » نهفته است . موجودات زنده در دنیای واقعی ، یک وابستگی متقابل داخلی بین عناصر تشکیل خود دارند که هر یک تقریبا به صورت عملکردی وابسته هستند ، و در مجموع یک عملکرد « همتراز شده » را در کل بدن به نمایش می گذارند . در حالی که در سازمان ها هر بخش یا واحد ، قابلیت های جداگانه ای را دارد و هر چند در ظاهر بر اساس هماهنگی های به عمل آمده به صورت یکپارچه به فعالیت می پردازند ولی در بسیاری از مواقع با یکدیگر در تعارض و اختلاف به سر می برند .
در نهایت این خطر وجود دارد که این نگاه به یک ایدئولوژی تبدیل و خود را به مثابه ی یک الزام مطرح نماید که سازمان ها « باید » مانند موجود زنده باشند .
در پایان پیشنهاد می شود ؛ با عنایت به تحولات سریع ، شگرف و پیچیده دانش ، تکنولوژی ، ارتباطات ، ... ؛ سازمان ها را سیستم های باز بدانیم و با نگاهی ارگانیک آن ها را مدیریت و رهبری کنیم . و ضمن توجه به محدودیت های نگرش زیستی از مزایای آن بهره مند گردیم .
حسین استرون
منابع مورد استفاده :
۱ – مدنی ، داود . مقدمه ای بر تئوری های سازمان و مدیریت ( چاپ چهارم ) . تهران . انتشارات دانشگاه پیام نور . ۱۳۷۳ .
۲ – مشبکی ، اصغر ( مترج و مولف ) . سیمای سازمان ( مروری بر اثر ارزشمند گرت مورگان در باره سازمان و استعاره های آن ) . تهران . انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران . ۱۳۸۳ .
۳ – گردشخواه ، محسن . درس هایی از زیست شناسی برای زندگی ( منطق مولکولی حیات ) . فصلنامه اندیشه وران . شماره ۴ . پاییز ۱۳۸۵ . مرکز تربیت معلم دخترانه شهید مطهری خوی .
۴ – رابینز ، استیفن . تئوری سازمان ( ساختار ، طراحی ، کاربردها ) . مترجم : سید مهدی الوانی و حسن دانایی فرد . تهران : انتشارات موج و صفار . ۱۳۷۶ .
منابع مورد استفاده :
۱ – مدنی ، داود . مقدمه ای بر تئوری های سازمان و مدیریت ( چاپ چهارم ) . تهران . انتشارات دانشگاه پیام نور . ۱۳۷۳ .
۲ – مشبکی ، اصغر ( مترج و مولف ) . سیمای سازمان ( مروری بر اثر ارزشمند گرت مورگان در باره سازمان و استعاره های آن ) . تهران . انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران . ۱۳۸۳ .
۳ – گردشخواه ، محسن . درس هایی از زیست شناسی برای زندگی ( منطق مولکولی حیات ) . فصلنامه اندیشه وران . شماره ۴ . پاییز ۱۳۸۵ . مرکز تربیت معلم دخترانه شهید مطهری خوی .
۴ – رابینز ، استیفن . تئوری سازمان ( ساختار ، طراحی ، کاربردها ) . مترجم : سید مهدی الوانی و حسن دانایی فرد . تهران : انتشارات موج و صفار . ۱۳۷۶ .
همچنین مشاهده کنید