اکستازی

تركیب MDMA یا ۳ و ۴ متیلن دی اكسی مت امفتامین كه به نامهای اكستاسی، اكستازی، XTC ، E (ای) ،X (اکس) هم معروف است. در ایران به نام قرص شادی هم شناخته می‌شود. این ماده در ۱۹۱۴ در آلمان به عنوان كم كننده اشتها مورد استفاده قرار گرفت كه به علت اثرات آن از رده مصرف خارج شد.
در دهه ۷۰ میلادی این دارو كاربرد مجدد یافت و در روان درمانی برای كمك به بیان احساسات بیماران استفاده شد كه در ۱۹۸۴ با اثبات اثرات آن روی مغز حیوانات آزمایشگاهی، از رده خارج شد. در ۱۹۸۵ در آمریكا، مصرف آن ممنوع اعلام شد. در سالهای اخیر مصرف آن در آمریكا، در پارتی‌های شبانه موسوم به Raves به شدت افزایش یافته است كه باعث نگرانی دولت امریكا شده است. در دوره زمانی خاصی در اروپا، مصرف این مواد انرژی زا و شادی‌بخش برای كاهش مصرف سایر مواد مخدر مثل هروئین تشویق شده است بطوری كه مصرف آن در اروپا در ۱۹۹۵ از ۵۰۰ هزار قرص در سال به ۳۰ میلیون قرص در دو سال بعد رسیده است.
۲ درصد مردم امریكا حداقل یكبار این تركیب را مصرف كرده‌اند. حداقل یازده و هفت دهم درصد دانش‌اموزان كلاس آخر دبیرستان در آمریكا یكبار “اكس” مصرف كرده‌اند مصرف این قرصها در ایران به خصوص در یكسال اخیر در پارتی‌های شبانه به شدت افزایش یافته است. جوانان تحصیل كرده و مرفه مصرفكنندگان اصلی این داروها هستند. لازم است عموم مردم و پزشكان با اثرات سوء مصرف این دارو آشنا شوند میزان مراجعه به اورژانس‌ها در امریكا در اثر سوء مصرف این دارو به شدت افزایش یافته است. (از ۱۱۴۳ مورد در ۱۹۹۸ به ۴۵۱۱ مورد در سال ۲۰۰۰)
همچنانكه ذكر خواهد شد مشكل اصلی در مصرف این مواد عوارض مزمن آن می‌باشد. عوارض حاد مصرف بیشتر در مرتبه اول مصرف و در صورت تداخل با بعضی داروهای ضدافسردگی پیش می‌آید.
● ترکیب شیمیائی
۳ , ۴ MethylendioxyMethAmphetamine یا N, Alpha, DiMethyl ۱,۳ Benzodiazoxide ۵ Ethamine با فرمول C۱۱H۱۵N۲O که بنامهای MDMA یا اکستاسی معروف است.
● اشکال رایج داروئی
دارو در امریكا بصورت قرصهای خوراكی و جویدنی، كپسول و مواد تدخینی و تزریقی موجود است. قیمت هر قرص بین ۱۰ تا ۳۰ دلار است در ایران قیمت قرص بین ۴ تا ۲۰ هزار تومان (متوسط ۱۰ هزار تومان) است كه با ماركهای مرسدس بنز و میستوبیشی، $ ، KO ، صلیب، موجود است و به علت قابلیت ساخت آن كه براحتی انجام می‌شود در لابراتورهای داخلی هم ساخته می‌شود كه خطر وجود مواد اضافی در آن و عوارض آن است. هر قرص خوراكی حاوی ۸۰ تا ۱۶۰ میلیگرم MDMA است. پس از بلعیدن اثرات قرص پس از ۲۰ تا ۹۰ دقیقه بعد ظاهر شده و حدود ۲ تا ۳ ساعت اثرات آن در یك حد حفظ شده و بعد افت می کند و از ۳ تا ۲۴ ساعت اثرات آن باقیست.
● اپیدمیولوژی
میزان مصرف این قرص‌ها در آمریكا به شدت میان جوانان و نوجوانان در حال افزایش است طبق آخرین آمار تعداد كسانی كه برای حداقل یكبار از این ماده استفاده كرده‌اند بین دانش‌آموزان كلاس آخر دبیرستان در آمریکا از نه درصد به دوازده درصد افزایش یافته است.
دو درصد از کل حمعیت ایالات متحده حداقل یکبار اکستاسی مصرف کرده اند.
● نحوۀ اثر در مغز
آمین‌های مغز – بویژه نوراپی نفرین و سرتونین نوروترانسیمترهای مسیرهایی هستند كه كارشان بروز خلق است. با توجه به فرضیه آمینی، كاهش عملكرد این آمین‌ها باعث افسردگی خواهد شد و افزایش فعالیت‌ آنها باعث بالا رفتن خلق می‌شود.
MDMA از طرقی كه ذكر خواهد شد باعث افزایش خلق و احساس نشاط می‌شود.
▪ فرضیه تاثیر MDMA (اکستاسی) بر مغز:
۱ ) افزایش آزادسازی سروتونین در سیناپس‌های مغزی
۲ ) بلوك بازجذب سروتونین
۳ ) افت میزان سروتونین مغز
۴ ) اثرات غیرمستقیم بر میزان دوپاین مغز
● عوارض پس از مصرف اكستاسی:
▪ اثرات مثبت:
ـ افزایش شدید احساس خوب بودن در فرد
ـ افزایش انرژی در فرد
ـ احساس تمایل برای ارتباط با دیگران و احساس تعلق و نزدیكی به دیگران
ـ احساس عشق و سرخوشی
ـ دست و دلبازی
ـ افزایش هوشیاری و درك موسیقی
ـ افزایش حسهای بویایی و چشایی
ـ احساس تجربیات و حالات روحی جدید در زندگی
ـ احساس روشنایی
ـ تمایل برای آغوش گرفتن و بوسیدن دیگران
ـ به علت افزایش انرژی در افراد مصرف كنندگان تمایل برای فعالیت شدید و رقصهای طولانی دارند.
یك تجربه:
الكساندر شوگیلین بیوشیمیت آمریكایی كه برای اولین بار روی عوارض این دارو كار می‌كرد پس از یكبار مصرف اكستاسی مینویسد كوهی كه نزدیك منزلم بود و هر روز آنرا می‌دیدم پس از مصرف اكستاسی طوری به نظرم می‌آمد كه دوست داشتم ساعتها آنرا تماشا كنم؟!
▪ اثرات منفی:
ـ كاهش اشتها
ـ تغییرات بینایی
ـ گشاد شدن مردمكها (میدریاز) افراد مصرف كننده در محل‌های مصرف مثل پارتی‌ها با وجود كم بودن نور مجبور به استفاده از عینكهای آفتابی در شب هستند كه علت آن تحریك‌پذیری با نور است.
ـ حركات غیرطبیعی چشم (نیستاگموس)
ـ توهم بینایی (هالوسیناسیون)
ـ افزایش ضربان قلب و فشار خون (تاكی‌كاردی و هیپرتانسیون)
ـ تغییر در نظم حفظ دمای بدن
ـ فك زدنهای طولانی (افراد مصرف كننده برای جلوگیری از حالت قفل شدن فك مجبور به مصرف آدامس هستند، تا ساعتها پس از مصرف این حالت فك زدنهای غیر طبیعی موجود است).
ـ لرزیدن، عصبی شدن، عدم تمایل برای استراحت
ـ تمایل شدید برای مصرف مجدد این ماده پس از افت تاثیر اولیه
▪ اثرات منفی شدید:
ـ اثرات شدید احساسی، اختلال خواب، كابوسهای شبانه حملات ناگهانی اضطراب (Panic Attack)، دیوانگی (Psychosis)
ـ انقباض شدید فك و پارگی زبان در اثر فك زدنهای طولانی (Trisma){در صورت بروز این حالت باید از آمپول دیازپام و یا قرصهای خوراکی آن استفاده کرد.
ـ عدم تمركز، فراموشی، اختلال در یادگیری (Confusion)
ـ افزایش دمای بدن و كاهش آب بدن (در پارتی‌هایی كه این دارو مصرف می‌شود افراد مجبور به مصرف آب فراوان و مكرر هستند و این مساله خطرات خاص خود را به دنبال دارد).
ـ اختلال در مكانیسم نعوظ و نرسیدن به اوج لذت جنسی (ارگاسم)
ـ تهوع و استفراغ
ـ كاهش سدیم خون در اثر مصرف زیاد مایعات (هیپوناترمی)
ـ سردرد و سرگیجه و تشنج
ـ آنمی آپلاستیک (سرکوب شدید خونسازی مغز استخوان)
ـ افت شدید خلق در روزهای پس از مصرف
ـ خستگی و افسردگی شدید تا یك هفته پس از مصرف
ـ احتمال اعتیاد جسمی كم است ولی احتمال اعتیاد روانی بسیار زیاد است.
ـ احتمال سمیت كبدی
ـ صدمه به اعصاب مغزی
ـ بزرگ شدن پستان در آقایان (ژنیكوماستی)
ـ احتباس ادراری (Retension)
ـ تخریب عضلات مخطط (رابدومیولیز) که در نتیجۀ افزایش دمای بدن رخ می دهد و می تواند بعلت رسوب مواد حاصل از این تخریب در کلیه باعث آسیب به این ارگان شود.
ـ میزان بروز مرگ در اثر مصرف اكستاسی ۲ در ۱۰۰۰۰۰ مصرف كننده است.
ـ دختران جوان بعلت اثرات هورمونهای جنسی زنانه، در صورت مصرف اكستاسی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افت سدیم خون و بدنبال آن تشنج هستند. (میزان بروز SIADH در ارتباط با استروژن خون افزایش می‌یابد).
● موارد منع مصرف:
با توجه به اثرات اكستاسی در افزایش فشار خون و تعداد نبض و با توجه به اینكه گروهی از مردم پاسخ و واكنش بیشتری نسبت به این ماده نشان می‌دهند افراد با سابقه فشار خون بالا، مشكلات قلبی (اختلالات ضربان قلب و…) یا افراد با سابقه سكته قلبی نباید از این ماده استفاده كنند. افراد با سابقه مشكل كبدی و كلیوی نیز منع مصرف قطعی دارند.
كسانی كه از داروهای ضد افسردگی مثل فنلزین، ترانیل سیپرومین و ضد افسردگی‌هایی مثل پروزاك و زولوفت (Zoloft) هم استفاده می‌كنند به هیچ‌وجه نباید از اكستاسی استفاده كننده موارد مرگ ناشی از مصرف همزمان این داروها با اكستاسی گزارش شده است.
علائم مسمومیت با اكستاسی (مربوط به بالا رفتن بیش از حد غلظت دارو در خون) به شكل افزایش شدید ضربان قلب، فشارخون، خستگی، گرفتگی عضلانی یا حملات حاد ترس (Panic Attack) می‌باشد. در صورت بروز علائم فوق شخص باید فعالیت را كنار گذاشته، بنشیند و مایعات (آب و آب میوه) به میزان كافی مصرف كند. در صورت بروز علائم مثل تشنج، كاهش سطح هوشیاری و … هرچه سریعتر به مراكز درمانی مراجعه شود. در صورت مصرف همزمان قرص‌های اكستاسی با الكل عوارض ناشی از دهیدراتاسیون و كاهش آب بدن تشدید می‌‌شود و در عین حال عوارض اكستاسی بر خلق كاهش می‌یابد
● نتایج آخرین تحقیقات:
در یك بررسی انجام شده یا كمك اسكن(PET (Positron Emission Tomography كه روی ۲ گروه ۱۴ نفری از مصرف كنندگان اكستاسی (حداقل ۳ هفته مصرف) كه هیچ داروی روان‌گردان دیگری مصرف نكرده‌اند و ۱۵ نفر كه هیچ دارویی مصرف نمی‌كنند نشان داده شد كه میزان سروتونین در مغز بشدت كاهش یافته است و سلولهای عصبی حاوی سروتونین آسیب دیده‌اند. لازم به ذكر است كه افراد مورد مطالعه از لحاظ سن و تعداد زن و مرد مشابه بوده‌اند.

منبع : حکیم باشی