نقش شبکه های اطلاع رسانی و تکنولوژی چند رسانه ای در ارتقای سطح علمی و فنی کشورها

● مقدمه:
توسعه در ابعاد اقتصادی -اجتماعی، مستلزم توانمندیهایی است كه زائیده تحولات علمی و تكنولوژیكی بوده و از رقابت تنگاتنگ در عرصه گسترش دانش بشری و نوآوری های تكنولوژیكی نشات می گیرد. امروزه در فرآیند توسعه پایدار، مهمترین عامل در پیشبرد اهداف و باقی ماندن در عرصه رقابت جهانی، استفاده موثر از منابع علمی و تكنولوژی های نوین است. در این میان، نقش تكنولوژی های ارتباطی و سیستم های اطلاع رسانی در سرعت بخشیدن به این روند و كمك به پیشرفت علمی جوامع، انكار ناپذیر است .
استفاده از سیستم های اطلاع رسانی و تكنولوژی های ارتباطی، جوامع را قادر می سازند كه در عین تلاش برای كسب دانش نو، شیوه های پیشرفته فناوری را نیز به خدمت گیرند و با ارتقای سطح دانش عمومی و آگاهی های اجتماعی، اقشار و گروه های فراگیرتری از جامعه را به میدان مبارزه جهت كسب موقعیت در عرصه جهانی، وارد سازند .امروزه ، تكنولوژی های ارتباطاتی، زمینه لازم جهت انتقال سریع و آسان اطلاعات را فراهم ساخته و امكان انتقال و دسترسی به اطلاعات را در كسری از ثانیه، میسر كرده است.
توسعه كامپیوترهای شخصی ، تبدیل دیسك های مغناطیسی به دیسك های فشرده و امكان انباشت عظیم اطلاعات در كامپیوترها، افق وسیعی را در صنعت ارتباطات نمایان می سازد .در این راستا، تكنولوژی های چند رسانه ای مولتی مدیا، یكی از جدیدترین دستاوردها به شمار می آید كه در سالهای اخیر، جای خود را در میان تكنولوژیهای ارتباطاتی باز كرده است و در عین حال نقطه آغازی برای پیدایش شیوه های مدرن ، توانمند و متنوع انتقال مفاهیم و اطلاعات به حساب می آید.
● شناخت سیستم مولتی مدیا، قابلیت ها و كاربردها
مولتی مدیا (Multimedia) كه می توان آن را به واژه چند رسانه ای ترجمه كرد، عبارتست از انتقال اطلاعات از طریق چند رسانه در كنار یكدیگر، برای ارائه یك پیام به عبارتی تاثیرگذاری همزمان دو یا چند رسانه بر روی یك شخص ، برای رسیدن به یك هدف خاص ، مولتی مدیا نامیده می شود .
این رسانه ها می توانند شامل انواع داده ها مانند متن ، صدا، گرافیك ، انیمیشن ، تصاویر ثابت و متحرك و ... باشند كه توسط تكنولوژی ارتباطات و كامپیوتر، كنترل می شوند .
برای درك بهتر مولتی مدیا، نه تنها نیاز به شناخت هر یك از رسانه های فوق داریم ، بلكه باید بدانیم كه این رسانه ها چگونه به وسیله ابزارها و تكنولوژی های كامپیوتری، به هم ارتباط داده شده و مورد استفاده قرار می گیرند .به همین منظور توضیح مختصری درباره هر یك از رسانه|ها ارایه می كنیم :
▪ متن :(Text)
متن می تواند شامل هر نوشتاری باشد، از یك فهرست مطالب گرفته تا یك رمان كامل ، حتی در برنامه هایی كه جنبه تصویری دارند، ارائه متن به صورت عناوین ، زیر نویس ، خلاصه نویسی و یا خودآموز برنامه ، می تواند نقش كمكی موثری در انتقال مفاهیم داشته باشد .
▪ صدا :
(Audio) صدا شاید یكی از جالبترین اجزای مولتی مدیا باشد .صدا می تواند شامل صدای انسان ، موسیقی و افكت های صدا باشد، چه از منابع زنده ضبط شده باشد و چه به طور الكترونیكی ساخته و پرداخته شده باشد .
▪ گرافیك :(Graphics)
منشا گرافیك در مولتی مدیا همان رسانه های سنتی از قبیل رسم ، چاپ نقاشی های دستی و یا كامپیوتری است .در حقیقت هر نوع كار هنری روی كاغذ نقشه ، نقشه های معماری ، پوسترها، انواع طرح ها و نقاشی ها و دیگر كارهای مشابه را می توان به شكل الكترونیكی در مولتی مدیا به كار گرفت .
▪ انیمیشن :(Animation)
انیمیشن یا نقاشی متحرك در سطح وسیعی ، در مولتی مدیا كاربرد دارد، از اشكال سه بعدی روی فیلم گرفته تا تصاویر كامپیوتری .
▪ تصاویر :(Images)
تصاویر در دو نوع ثابت و متحرك ، مبین واقعی تصویرهای عكاسی مانند اسلاید، ترانسپارنت و نگاتیو و تصاویر فتوگرافیك متحرك هستند كه توسط دستگاههای متداول سمعی و بصری مانند دوربین ضبط شده و برای استفاده در مولتی مدیا به صورت داده های دیجیتالی روی دیسك ها ذخیره می شوند .
▪ سایر داده های اطلاعاتی از قبیل آمار، جداول ، نمودارها، منحنی ها، برگه های عملیاتی و یادداشت هایی از هر نوع
● انواع مولتی مدیا
مولتی مدیا را می توان سیستمی دانست كه توان پردازش حداقل ۲ رسانه از رسانه های فوق را به صورت همزمان و یكپارچه داشته باشدو یك برنامه مولتی مدیا، مجموعه ای گوناگون از منابع سمعی - بصری ، داده ها و دستورات است. همچنین یك سیستم مولتی مدیا به دو صورت nonactive وInteractive قابل استفاده است .
در حالت اول، سیستم فقط می تواند به صورت یكطرفه مورد استفاده قرار گیرد، یعنی كاربر تنها می تواند به صورت یكطرفه از اطلاعات و برنامه هایی كه به كمك رسانه های مختلف در اختیار او قرار می گیرد، استفاده كند .در حالت دوم ، چنانچه سیستم مولتی مدیا به یك مركز اطلاع رسانی و دیتا متصل شده و با آن هماهنگی داشته باشد، كاربر قادر خواهد بود ارتباطی دو طرفه و متقابل با سیستم داشته باشد و بر روی آن اثر بگذارد و اطلاعات ارائه شده از هر نوع را با توجه به نیاز خود تغییر دهد .
با شناخت ماهیت مولتی مدیا، می توان به معمولی ترین سیستم مولتی مدیا، یعنی تلویزیون اشاره كرد كه برای انتقال اطلاعات از رسانه هایی مانند صوت ، تصویر و متن استفاده می كند .لیكن سیستمی كه امروزه به عنوان مولتی مدیا مورد توجه قراردارد، مولتی مدیای مبتنی بر تكنولوژی كامپیوتری است .در مولتی مدیای مبتنی بر كامپیوتر، از سیستم دیجیتالی برای انتقال اطلاعات استفاده می شود و به همین علت دارای مزایای عمده ای چون خرابی كمتر داده ها، سرعت بالا، كیفیت مطلوب، امكان دستكاری و ایجاد تغییرات در انواع مختلف داده ها مانند صدا، تصویر ، متن و غیره است و همچنین امكان دسترسی به هر قسمت از اطلاعات به راحتی وجود دارد .
با امكانات وسیعی كه تكنولوژی ارتباطات و كامپیوتر، در زمینه های دریافت ، انباشت و پردازش داده ها در اختیار مولتی مدیا، قرار می دهد، می توان به گستردگی قابلیتها و كاربردهای سیستم مولتی مدیا، پی برد .
● سخت افزار و نرم افزار
همچنین دو زمینه عمده كاری در مولتی مدیا وجود دارد كه شامل بخش سخت افزاری و نرم افزاری است .در بخش سخت افزاری ،طراحان و سازندگان سخت افزارهای كامپیوتری ، در صدد یافتن روشهای مناسب تری برای فشرده سازی تصویر، صوت ، متن و ... هستند تا بتوانند حجم اطلاعات انبوه تری را بر روی دیسك ها ذخیره كنند و در عین حال بتوانند كیفیت هر یك از رسانه های فوق را افزایش دهند .
از طرف دیگر، همین طراحان و سازندگان تلاش می كنند تا با كاهش قیمت كامپیوتر و سایر ملزومات مورد نیاز مولتی مدیا مشتریان بیشتری را به دست آورده و بر رونق كار خود بیافزایند .
در بخش نرم افزاری ، طراحان نرم افزار و برنامه های كاربردی ، همزمان با پیشرفتهای سخت افزاری ، وارد عمل شده و با توجه به نیازهای مشتریان ، اقدام به طراحی برنامه های كاربردی جدید می كنند.
با توسعه نرم افزاری و سخت افزاری مولتی مدیا، كاربردها نیز توسعه می یابند و هر روز بر شمار كاربران افزوده می شود .در همین راستا، طراحان و سازندگان سخت افزار و نرم افزار، در صدد تولید برنامه هایی هستند كه بر رویPC های معمولی هم قابل اجرا باشند و كامپیوتر بتواند قابلیتهای اصلی خود را در ایجاد سرگرمی و بالا بردن كارآیی حفظ كرده و در عین حال به عنوان یك ابزار نیرومند در اختیار مولتی مدیا قرار گیرد .
● معرفی كاربردهای مولتی مدیا
با اتصال سیستم مولتی مدیا به مركز اطلاع رسانی و بانكهای اطلاعاتی و ایجاد یك شبكه مولتی مدیا، می توان به كاربردهای مختلفی دست یافت .شبكه مولتی مدیا، كاربردهای مولتی مدیا را از كامپیوترهای شخصی و ایستگاههای كاری به سیستم های گسترده بسط می دهد.
به طور كلی كاربردهای مولتی مدیا را می توان به دو گروه تقسیم كرد -۱ :دارای زمان حقیقی یا متقابل مانند كنفرانس ویدئویی -۲ دارای زمان غیرحقیقی مانند تصویر و فیلم براساس در خواست .
در زیر كاربردهای متعدد دیگری از مولتی مدیا ارایه می شود كه بسیاری از آنها از طریق شبكه مولتی مدیا، امكان پذیرند:
▪ طبابت از راه دو كار از راه دور
▪ آموزش از راه دور خرید از راه دور
▪ تبلیغات از راه دور فروش از راه دور
▪ كنفرانس تصویری تلفن تصویری
▪ پخش فیلم بر اساس درخواست
▪ پخش اخبار بر اساس درخواست
▪ انجام كارهای بانكی در منزل
▪ تلویزیون كابلی
▪ سیستم خدمات یكپارچه
▪ انواع بازیها و سرگرمی ها
▪ انواع كاربردهای مهندسی
▪ انواع دیسك های موسیقی
▪ كتاب زنده
▪ صحبت كردن و همخوانی در خلال یك فیلم یا صوت
▪ كاربردهای نظامی
▪ كاربردهای هواشناسی و زمین شناسی
كاربردهایی در زمینه جرم شناسی ، انگشت نگاری ، تشخیص هویت و بسیاری از كاربردهای دیگر كه بسته به نیاز مشتری و توانایی های سیستم مولتی مدیا، قابل ارائه است .
هر یك از كاربردهای ذكر شده به نوبه خود قابل تقسیم به بسیاری ازكاربردهای جزئی تر هستند، مانند آموزش از راه دور كه می توان برنامه های مولتی مدیای بسیاری را در مورد آن برشمرد از جمله انواع فرهنگ لغت با تلفظ لغات ، انواع دائره المعارف مصور، انواع برنامه های آموزش زبان ، برنامه های آموزش دروس مختلف ، كتابهای زنده كه شامل صوت و تصویر و روخوانی متن هستند و....
با توجه به قابلیتهای مولتی مدیا و گسترش روز افزون تكنولوژی ارتباطات ، كاربردهای این سیستم نیز روز به روز گسترده تر خواهد شد و آنچه كه در زمینه این كاربردها اهمیت زیادی دارد، ایجاد محیط مناسب برای به كارگیری درست و مناسب این كاربردهاست .● بررسی ابعاداجتماعی ،اقتصادی ،فرهنگی مولتی مدیا
صنعت نوین مولتی مدیا، افق روشنی را در برابر تولید كنندگان كالا، بخش خدمات ، بخش آموزش و نیز فعالیتهای اقتصادی گشوده است .در مولتی مدیا، اساس بر این است كه با توجه به نوع مخاطب و نوع ارتباطی كه مورد نظر است ، دو یا چند رسانه را در كنار یكدیگر به كار گیرند به طوری كه از تلفیق آنها، نقاط ضعف هر یك با استفاده از نقاط قوت دیگر رسانه ها جبران شود و انتقال مفاهیم ، سریعتر و بهتر انجام گیرد .
در عصر حاضر، توسعه رسانه های نوین ، خود به شاخصی از توسعه بدل شده است و هر چه كشوری از رسانه های نوین بیشتر و گسترده تر بهره ببرد، خود دلیلی بر توسعه یافتگی بیشتر به شمار می آید .توزیع اطلاعات نیز همانند توزیع ثروت در بین ملل مختلف به نحوی ناعادلانه صورت می گیرد در حالی كه اطلاعات ، نقش تعیین كننده ای در روند رشد و توسعه اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی پیدا كرده و بدون دستیابی به اطلاعات انبوه ، سریع و منظم ، نمی توان در هیچ زمینه ای به آینده امیدوار بود .
در بین رسانه های نوین ، مولتی مدیا به دلیل نقش بزرگی كه در عرصه های مختلف توسعه ایفا می كند، مورد توجه كشورهای جهان قرار گرفته است .تجربه كشورهای پیشرفته جهان نشان می دهد كه سرمایه گذاری در این بخش ، جدا از بازده اقتصادی و ایجاد عرصه ای نوین برای تولید كالا و خدمات ، دارای منافع عظیم اجتماعی نیز هست .برخی از عرصه هایی كه مولتی مدیا در آنها به فعالیت گسترده دست زده است ، عبارتند از :
▪ تبلیغات و بازاریابی
با توجه به تنوع روز افزون اقلام و گسترش بازارها، با توسعه شبكه های اطلاع رسانی به وسیله مولتی مدیا، می توان كلیه اطلاعات مربوط به انواع محصولات ، خدمات ، نشریات ، كتب و ... را در اختیار مشتریان قرار داد .تبلیغات با كمك شبكه های مولتی مدیا، به سراسر جهان كشیده خواهد شد و مشتریان ، می توانند بدون مراجعه حضوری ، از تازه ترین كالاها و خدمات ارائه شده و همچنین كیفیت و قابلیتهای آنها مطلع شوند .همچنین با كمك شبكه های فروش از راه دور و خرید از راه دور توسط مولتی مدیا، فعالیتهای بازاریابی و تحویل كالا تسهیل می شوند.
بدین ترتیب بازاریابی آینده با حضور سیستم های مولتی مدیای دو جانبه ، شكل سنتی خود را از دست داده و روابط حرفه ای در تجارت ، دچار تحول ژرف خواهند شد .
▪ مولتی مدیا و خدمات
با كمك مولتی مدیا و شبكه های اطلاع رسانی و خدماتی نظیر تهیه بلیط های مسافرتی ، رزرو محل اقامت ، انجام خرید، انجام امور بانكی ، ارائه خدمات آموزشی ، خدمات بهداشتی و درمانی ، خدمات بیمارستان و خدمات بیمه ، گسترش چشمگیری یافته و از رفت و آمدهای غیر ضروری و هزینه بر و همچنین اتلاف زمان ، جلوگیری می شود .
▪ تحقیقات علمی
با گسترش مولتی مدیا و بانكهای اطلاعاتی ، انجام تحقیقات در زمینه های مختلف علمی و پژوهش ، بسیار سریع و آسان انجام می گیرد .امروزه كتب و نشریات علمی سخنرانیها، نتایج پژوهشهای علمی ، مشاهدات علمی و ... در قالب بانكهای اطلاعاتی مورد استفاده همه علاقمندان در اقصی نقاط جهان قرار می گیرند .همچنین با بهره گیری از امكان پیشرفته صوتی -تصویری و سیستم های كنفرانس تصویری و تلفنی می توان از راه دور به طور همزمان از كنفرانسهای علمی و مباحثات چند جانبه استفاده كرد كه در نهایت ، منجر به تسهیل كار جویندگان دانش می شود .
▪ مولتی مدیا و بزرگراههای اطلاعاتی
با پیشرفت روز افزون تكنولوژی ارتباطات ، دسترسی به بزرگراههای اطلاعاتی ، حالت واقعیت به خود گرفته است .با توسعه این بزرگراهها، نقش مولتی مدیا بارزتر شده است .این بزرگراههای اطلاعاتی ، به دلیل نقش و جایگاهی كه در آینده بازی خواهند كرد، بخش وسیعی از آموزش عمومی ، پرورش افكار و فرهنگ عمومی ، توسعه تجاری و خدماتی و ... را بر عهده خواهند داشت .
بنابراین ، لازم است كه امكان دسترسی به آنها برای همه اقشار وجود داشته باشد تا اثربخشی اجتماعی لازم را داشته باشد و بتواند با تاثیر بر فرهنگ عمومی ، جامعه را به سوی ترقی سوق داده و راهگشای توسعه در ابعاد مختلف باشد .
● مولتی مدیا و آموزش
اگر آموزش را به عنوان یكی از مهمترین اركان توسعه فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی به حساب آوریم ، می توانیم به نقش پراهمیت مولتی مدیا در این زمینه پی ببریم .با قابلیتهای فراوانی كه مولتی مدیا در اختیار قرار می دهد، به راحتی می توان آموزش را به دورترین مناطق برد .
از نظر محتوای ، این آموزشها با توجه به نوع مخاطب ، آموزشهای عمومی یا آموزشهای ویژه را در بر می گیرند .با ایجاد هماهنگی بین شبكه های اطلاع رسانی و شبكه های مولتی مدیا، می توان آموزش را به بهترین وجه در ابعاد مختلف آن ، ارائه داد .استفاده از انواعCD های آموزشی ، ارتباط با مراكز آموزشی ، دسترسی سریع به كتابخانه ها و منابع و مراجع علمی ، همه به آموزش از راه دور كمك می كنند .
● نقش سیستم های چند رسانه ای در ارتقاء جایگاه علمی و فنی كشور
آموزش در بعد همگانی ، از اركان توسعه پایدار است كه شامل آموزشهای عمومی و آموزشهای اختصاصی می شود .آموزشهای عمومی باعث افزایش سطح آگاهی عمومی شده و آموزشهای تخصصی ، منجر به افزایش دانش فنی ویژه و افزایش توانمندی های تكنولوژیك می شود .از این رو، موانع رشد و توسعه آموزش همگانی را می توان موانعی بر سر راه توسعه در ابعاد مختلف دانست .
پیشرفت و گسترش تكنولوژیهای ارتباطاتی در دهه های اخیر، افق های جدیدی را فراروی برنامه ریزان و دست اندركاران امر آموزش گشوده است .تكنولوژی های ارتباطی ، فاصله ها را كوتاه و یا حذف كرده است و می توان با استفاده از این امكانات ، كارآیی تكنولوژیك ، شیوه های آموزش از راه دور را جایگزین روشهای سنتی كرد .یكی از مهمترین كاركردهای سیستم های چندرسانه ای در امر آموزش ، روش آموزش از راه دور است .این سیستم آموزشی ، مزایای عمده ای دارد كه برخی از آنها عبارتند از :
▪ كاهش نیاز به ایجاد فضاهای آموزشی و در عین حال توسعه كمی آموزش
▪ استفاده بهتر از اساتید و متخصصین هر حرفه
▪ كاهش هزینه سرانه آموزشی با توجه به استفاده متمركز از امكانات آموزشی
▪ فراهم كردن شیوه های كلاسیك آموزشی با شیوه های فراگیرتر
در شیوه های آموزش از راه دور به وسیله سیستم های چند رسانه ای ، تنوع قابل ملاحظه ای وجود دارد كه بر حسب مورد و با توجه به اهداف آموزش ، می توان به نوآوری در این زمینه بهاداد .به عنوان مثال ، موسسات آموزشی می توانند، با استفاده از خطوط مخابراتی و یاCD ، آموزش را به دورترین نقاط برده و كمترین هزینه را متقبل شوند .از دیگر مزایای این نوع آموزش ، كوچك كردن تشكیلات اداری برای امر آموزش است كه به نوبه خود، منجر به اصلاح ساختار اداری ، صرفه جویی در هزینه های عمومی و كاهش بودجه می شود .
در بعد فرهنگی و رشد و توسعه عمومی فرهنگ نیز می توانیم با استفاده از سیستم های چندرسانه ای ، آموزشهای عمومی و غیر كلاسیك را اجرا و پیاده سازی كنیم .
● جمع بندی و نتیجه گیری
با توجه به آنچه كه تا به حال در مورد مولتی مدیا ارائه شد، می توانیم به این نتایج دست یابیم :
▪ بهره برداری مطلوب از قابلیتهای مولتی مدیا، نیازمند خطوط ارتباطی گسترده و توسعه كمی و كیفی شبكه های اطلاع رسانی است .
▪ برای بهره برداری مطلوب از قابلیتهای مولتی مدیا، زمینه اجتماعی مناسب ، مورد نیاز است .
امروزه امكانات سخت افزاری و نرم افزاری مولتی مدیا، تا حد قابل قبولی در كشور وجود دارد، ولی مشكل عمده ، عدم شناخت كافی مصرف كنندگان از مزایای این سیستم است .
▪ در حال حاضر گردش اطلاعات در كشور ما به صورت سنتی است كه مشكلات فراوانی را به همراه دارد و در بسیاری از موسسات ، ادارات ، مراكز خدماتی ، علمی و ... جمع آوری و دسته بندی اطلاعات تحت فرمت های مشخص مانند بانك های اطلاعاتی ، انجام نمی شود .
حتی شبكه كامپیوتری بزرگی مانند اینترنت در سطح دانشگاهها فعالیت صد در صد ندارد و امكان دسترسی عموم جامعه به این سرویس ها به علت عدم توسعه آنها در كشور، وجود ندارد .در حالی كه بسیاری از كاربردهای مولتی مدیا مانند خرید و فروش از راه دور، طبابت از راه دور نیازمند وجود شبكه های اطلاع رسانی قوی است .
▪ توسعه مولتی مدیا نیازمند سرمایه گذاری بالایی است و باید كوشش كرد تا از این سرمایه ، بهره برداری مناسب و كافی به عمل آید.
▪ با اولویت بندی نیاز بخشهای مختلف جامعه به مولتی مدیا، به تقسیم درست امكانات موجود كمك كنیم .
مولتی مدیا، شكل توسعه یافته ای از ارتباطات صوتی -تصویری است كه با كیفیت قابل رقابت ، با امكان استفاده از آن به عنوان یك ارتباط خوب دو جانبه میان گیرنده و فرستنده پیام ، راه تازه ای در برابر پیشتازان صنعت ارتباطات گشوده است .بدون تردید این عرصه نیز در وهله اول در كشورهایی توسعه خواهد یافت كه خود توسعه یافته اند و مصرف كنندگان آن را بالقوه دارند .اما در دنیای پررقابت و شتابان كنونی ، عدم بهره برداری از تسهیلات فناوری مدرن و به ویژه در زمینه ارتباطات ، منجر به عقب ماندگی مضاعف خواهد شد .
این نوع نگرش كه كشورهای در حال توسعه همواره باید گام قبلی كشورهای توسعه یافته را بردارند، نگرشی غیر واقعی و نادرست است .بایستی از فناوری پیشرفته در جهت الحاق به كاروان علم و توسعه بهره برد .صنعت مولتی مدیا، نقش مهمی در سرعت بخشیدن به این روند بازی می كند .سرمایه گذاری روی این صنعت ، تاثیرات جانبی مثبت دیگری نیز در برخواهد داشت كه زمینه تولید و توزیع اطلاعات را فراهم ساخته و نیروهای متخصص داخلی را از حالت رخوت خارج كرده و فعال می سازد.

علیرضا علی احمدی

منبع : وب ایران