نگاهی به آخرین کتاب آنتونی گیدنز

● دستورالعمل های حزب پیروز
واپسین کتاب آنتونی گیدنز، نظریه پرداز اجتماعی انگلیسی، با عنوان «خطاب به شما؛ آقای براون؛ چطور حزب کارگر دوباره برنده خواهد شد؟» را انتشارات «پالیتی» در تاریخ ۲۸ مارس سال جاری مطابق با ۸ فروردین ماه منتشر کرد و گیدنز نیز در همین تاریخ به همین مناسبت، همراه با تنی چند از نظریه پردازان اجتماعی و سیاسی درباره این کتاب و نظریه راه سوم در «مدرسه علوم اقتصادی- سیاسی لندن» (LSE) سخنرانی کرد. کتاب گیدنز در واقع تعبیری انضمامی از نظریه راه سوم او و تاکید مجدد بر کامیابی های جریان سوسیال دموکراسی دارد.
کتاب جدید آنتونی گیدنز، جامعه شناس، متفکر و نظریه پرداز حزب کارگر انگلستان، نقدها و اظهارنظرهای متفاوتی را در میان کارشناسان سیاسی این کشور و در محافل بین المللی برانگیخته است. گیدنز در این کتاب ۱۸۸ صفحه ای که «خطاب به شما؛ آقای براون؛ چطور حزب کارگر دوباره برنده خواهد شد؟» نام گرفته، به دنبال بیان راه های موفقیت حزب کارگر انگلستان در عرصه سیاسی است.
جیمز گوردون براون، رئیس ۵۶ ساله حزب کارگر انگلیس است که به زودی جایگزین تونی بلر خواهد شد. گیدنز پیشنهادهای راهبردی و سیاسی خود را خطاب به براون نگاشته است؛ البته او در ابتدای کتاب تاکید می کند که قصد ندارد پیشگویانه به وضعیت آینده انگلیس بنگرد. گیدنز معتقد است هنوز هم بهترین بستر نظریه پردازی و اجرای اندیشه های سیاسی یک متفکر، همانا حزب کارگر انگلستان است.
رویکرد اصلی و ریشه ای کتاب، نگاهی روایی و تاریخی به شکل گیری و حیات حزب کارگر جدید انگلستان دارد. هرچند برخلاف اغلب اظهارنظرهای گیدنز، او در جای جای کتاب، نقدهایی صریح بر بخشی از سیاست های حزب کارگر جدید انگلستان دارد، نقدهایی که بر اساس نظریه«راه سوم» او شکل گرفته اند.
پروژه سیاسی نودموکرات- حزب کارگر جدید جورج بوش- تونی بلر، که بازارهای بخش عمومی را به رسمیت می شناسد، خوشامدگویی این گروه به جهانی سازی و برخورد جدی با جرم و جنایت است.
گیدنز این ایده را«مدل اقتصادی- اجتماعی اروپا» می نامد. این رویکرد، حزب کارگر جدید را هم رده چپ گرایان امریکایی معرفی می کند. این اظهارنظر او گویی در عمل نیز صادق است؛ کافی است نگاهی به اصول، اعتقادات و ژست های حکومتی بلر و بوش بیندازیم. هرچند گیدنز تاکید می کند این دو، بیش از هر چیز پشتیبانان فکری یکدیگرند. به غیر از این اظهارنظرها، بخش دیگری از کتاب گیدنز نیز مرکز بحث و توجه کارشناسان است؛ جایی که گیدنز می نویسد؛«شاید بهتر باشد حزب کارگر جدید در این شرایط، قاطعانه دست به کار شود و دوباره به خانواده سوسیال- دموکرات خود بپیوندد؛ زیرا اگر حزب کارگر بخواهد به همین صورت با خط مشی های چپ های امریکایی همراهی کند، ممکن است روزی که مخالفان جنگ امریکا در این کشور پیروز شوند، حزب کارگر جدید در انگلستان با مشکلاتی جدی دست به گریبان شود.
به هر حال گیدنز اروپایی، تصویر خود را از آینده شکل یافتگی سوسیال -دموکرات ها به دقت ترسیم می کند. گیدنز تصویر خود را با این پرسش ها کامل می کند؛ «انگلستان چگونه می تواند با بحران های جهانی شدن روبه رو شود؟ ما چگونه می توانیم خدمات عمومی را با کیفیت بالا طوری در اختیار شهروندان قرار دهیم که توانایی پاسخگویی به نیازهایشان را داشته باشد؟ ما چگونه مجدداً بر سیاست های برابری طلبانه تمرکز کنیم به گونه ای که درآمد افراد بر اساس توزیع مناسب صورت گیرد؟ ما چگونه می توانیم دوباره به ضرورت های اساسی و حیاتی در رویه زندگی انسانی چون سلامت و محیط زیست بپردازیم. چگونه می توان با چالش های چندفرهنگی شدن و هویت روبه رو شد و دست آخر اینکه ما چگونه می توانیم حقیقتی را که امروز به شدت فاسد شده است، بازسازی کنیم؟»
طبیعی است که هر فردی می تواند فهرستی شبیه به این، برای خود آماده کند. ممکن است برای بسیاری از افراد محیط زیست اهمیت داشته باشد؛ اما تاکید ویژه گیدنز بر این است که چپ ها باید بحث های اساسی و ریشه ای را درون خود مطرح کنند. او حتی پیشنهاد می کند هر کدام از این بحث ها باید بنا به منطقه ای که طرفین مباحثه در آن زندگی می کنند، متغیر باشد، زیرا امکان دارد برای رسیدن به رفاه عمومی، مناطق مختلف، خلأها و نیازهای مختلفی داشته باشند. به هر روی، او بر نقد عملکردها و راهبردهای حزب کارگر انگلستان، تاکید می کند. به عنوان نمونه مالیات سلامت، یکی از دغدغه های گیدنز است که در این کتاب به آن پرداخته شده است. او به شدت طرفدار مالیات پایین مردمان تهیدست اجتماع است و بحث هایی درباره رشد خالص خدمات عمومی مطرح می کند که به زعم او یکی از نشانه های اصلی این رشد، سرعت دادن به تاسیس بیمارستان ها و مجموعه شرکت های فعال در حوزه سلامت و آموزش است. او از«چندفرهنگی گرایی»دفاع می کند و طرفدار فرا رفتن از اروپامداری و اروپایی شدن است.
درباره این موضوعات، کارشناسان و متخصصان و حتی شهروندان انگلیس ممکن است عقاید مختلفی داشته باشند؛ اما اهمیت سخنان گیدنز از این رو است که او اکنون در مقام یکی از نظریه پردازان حزب کارگر انگلستان، از این دغدغه ها سخن می گوید و طبیعی است که مانند همیشه دغدغه های او بیش از دغدغه های یک کارشناس، بر رفتارهای آینده حزب کارگر جدید تاثیر داشته باشد.
این ایده نظری گیدنز هنوز و به صورت کاملاً پیگیر در راستای نظریه راه سوم او که چیزی جز دفاع از سوسیال دموکراسی نیست؛ معنا می یابد. گیدنز این مسائل را ابزار و مفاهیمی می داند که در اختیار حزب کارگر قرار داده شده است؛ حزبی که به زعم او، می تواند و باید پیروز آوردگاه های سیاسی و اجتماعی انگلستان باشد.
به زعم گیدنز، توجه دوباره حزب کارگر جدید انگلستان به اجتماع و رفاه عمومی، راه حل مشکلات پیش روی آنها خواهد بود و از زمانی که گیدنز این پیشنهادها را در جامعه مطرح کرده است، اغلب کارشناسان سیاسی و فرهنگی بریتانیا که حتی موافق صد درصد تونی بلر و سیاست هایش نبوده اند، گیدنز را ستوده اند. به عقیده آنها، حزب کارگر جدید انگلستان با پیروی سوسیال- دموکراسی پیشنهادی گیدنز و دورشدن آنها از سیاست ها و خط مشی های نومحافظه کاران امریکایی، موفقیت های بیشتری را در عرصه داخلی و بین المللی به دست می آورد.
گیدنز البته در بخش دیگری از کتاب خود در کنار ارائه نظریه«نبرد ایده ها» دو نظریه«نبرد راهبردی» و «نبرد تاکتیک» را نیز مطرح می کند. هرچند به نظر می رسد، دو نظریه اخیر به قوت و انسجام نظریه «نبرد ایده ها» طرح نشده باشد. به زعم او، اهمیت نبرد راهبردی و نبرد تاکتیک، به این خاطر است که هر دو در خدمت نبرد ایده ها هستند. گیدنز در توضیح نظریه خود، مثال هایی را از چگونگی سیاستگذاری های مناسب ارائه می کند که منطبق با قشرهای جمعیتی گوناگون است. مثال هایی که سعی می کند شیوه برخورداری از راهبردهای بهتر را برای ارتباط نزدیک با عموم مردم نشان دهد.
به نظر گیدنز، توجه حزب کارگر انگلستان به یک مساله، مهم ترین چیزی است که آنها باید در روزهای آینده به آن بپردازند؛ آینده. گیدنز در توضیح این آینده، پیمان نامه ای را تصویر می کند که ۱۶ بند دارد. پیشنهاد او این است که آنها «پیمان با آینده» را امضا کنند و همه بندهای آن را به اجرا درآورند. گیدنز کتاب کم حجم خود را به سمت و سویی می برد که خوانندگان بیندیشند کدام شیوه و رویه، برای پیمان حزب کارگر جدید با آینده، موثرتر است. هر چند او، دستورالعمل های پیشنهادی خود را با احترام به اندیشه های دیگران، بیان می کند.
در نگاه گیدنز نظریه پردازی، تغییر و اصلاح، تنها چاره پیش روی حزب کارگر جدید انگلستان است. تغییری که «باید» صورت گیرد. تغییری که ابزار دست یابی دوستان گیدنز به موفقیت و مهم تر از آن «آینده» است. موفقیتی که از آسمان نازل نمی شود.

علی حجوانی

منبع : روزنامه شرق