راز دنباله دارهای پولساز

فروش هفتگی قسمت سوم فیلم های معروف و پر طرفدار «اسپایدرمن»، «شرك» و «دزدهای دریایی كاراییب» كه در هفته های اخیر اكران شده اند، توفیق قسمت های قبلی را كم و بیش تكرار كرده اند. برای آنها كه فقط ظواهر امر را می بینند، تصور و تجسم یك قسمت از سه گانه مرد عنكبوتی بدون حضور توبی مگوایر ایفا كننده این نقش بسیار دشوار است و درباره تریلوژی كاراییب نیز این امر صادق است و تماشاگران نمی توانند تصور كنند كه ادامه این ماجراها بدون جانی دپ امكان پذیر باشد.
اما اگر بیشتر به عمق ماجرا بنگرید و موضوع را از دید استودیو های تهیه كننده این فیلم ها نگاه كنید، موفقیت بزرگتر، به كارگیری مجدد همان كارگردان ها برای قسمت های جدید و استفاده از سم رایمی برای ساخت هر ۳ قسمت «اسپایدرمن» و بهره گیری از گوروربینسكی به عنوان كارگردان هر سه بخش «دزدهای دریایی كاراییب» است، زمانی كه نسخه های جدید این فیلم ها تقریباً همان قدر می فروشد كه دو قسمت قبلی فروخته اند و یا حتی از آن هم فراتر می رود، نشانگر صحت سیاست رویكرد مجدد به آنها است.
حتی بازیگران اصلی این فیلم ها نیز می گویند دلگرمی شان و انگیزه ای كه آنها را به حضور مجدد در این پروژه ها می كشاند، حضور همان كارگردان ها در رأس پروژه های مربوطه است. مگوایر كه نقش پیتر پاركر، دانشجوی دست و پا چلفتی تبدیل شونده به مرد عنكبوتی سری فیلم های اسپایدرمن را بازی كرده است، می گوید: «من از ابتدا قرار داد بازی در هر ۳ قسمت نخست را بسته بودم و در نتیجه مجبور بودم هر بار به صحنه بیایم، اما نمی دانم كه اگر رایمی پشت دوربین نبود، با همین اشتیاق می آمدم یا خیر. از نظر من رایمی همه كاره این سری فیلم ها است و دیدگاه اوست كه این همه موفقیت را رقم زده است.»
«اسپایدرمن۳» كه محصول استودیوی كلمبیا است، در همان ۳ روز نخست اكرانش ۱۵۱‎/۱ میلیون دلار در آمریكا و كانادا فروخت تا ركورد دار تاریخ سینمای این دو كشور در زمینه میزان فروش در مدت زمان مذكور باشد و اینك به رقم ۹۰۰ میلیون دلار فروش در سطح جهان نزدیك می شود. «دزدهای دریایی كاراییب۳» نیز كه اسم جبنی « در پایان جهان» را یدك می كشد در ۴ روز اول پخش خود در دو كشور مذكور ۱۳۹‎/۸ میلیون دلار فروش را به ثبت رساند و در یك چشم بهم زدن از ۵۲۰ میلیون دلار فروش در سطح جهان گذشت و بسیار بعید است كه به ۹۰۰ میلیون نرسد.
جری بروك هایمر تهیه كننده فیلم های كاراییب كه تولید كننده شماری قابل توجه از آثار بسیار پر فروش (موسوم به «Block Buster») سینمای دنیا در ۲۰ سال اخیر بوده است، می گوید: «من از آغاز هم شكی نداشته ام كه گوروربینسكی نقشی كلیدی و مهم ترین نقش را در توفیق این فیلم ها داشته است. او كارگردانی بسیار با استعداد است و این فیلم ها نیز زاییده خود اوست و از تصورات خود وی برخاسته است.
برای فیلم هایی از این دست به یك ذهن خلاق نیاز دارید و وقتی فیلم بسیار پولساز از آب درآمد بدیهی است كه به سراغ قسمت های بعدی بروید. ما می توانستیم بسیار آسان یك كارگردان دیگر را با یك دهم نرخ وربینسكی برای ساخت قسمت های دوم و سوم استخدام كنیم اما در آن صورت كار به این خوبی از آب در نمی آمد و قضیه این چنین نمی شد.» بروك هایمر پائیز امسال قسمت دوم فیلم «گنج ملی» را هم باز با كارگردانی جان ترتل تاب رو خواهد كرد و تابستان امسال علاوه بر نمونه هایی كه آوردیم، سر شار از فیلم هایی است كه توسط همان كارگردان قسمت های قبلی آن آثار ساخته شده اند.
در این ارتباط می توان از «دارو دسته ۱۳ نفره اوشن» با كارگردانی استیون سودربرگ «۴ نفر فوق العاده» توسط تیم استوری، «ساعت شلوغی ۳» كار برت راتنر، «اوان قدرتمند» (دنباله ای بر «بروس قدرتمند») به كارگردانی تام شادیاك و «اولتیماتوم بورن» ساخته پل گرین كرس یاد كرد. البته «شرك ۳» در این تعریف نمی گنجد، زیرا كارگردانی آن را به یك فرد ظاهراً تازه (كریس میلر) سپرده اند.
درست است كه میلر در هر دو فیلم قبلی هم مشاركت داشت و درباره فیلم دوم مسئول كادر داستان نویسی بوده، اما نخستین باری است كه به عنوان كارگردان به كار گرفته شده است و اندرو آدامسون كه كارگردان دو فیلم اول بوده، در قسمت سوم فقط به عنوان یكی از مدیران اجرایی عمل كرده است. مهم تر این كه جفری كاتزن برگ رئیس بخش انیمیشن كمپانی دریم ووركز همچنان مجری و طراح اصلی این فیلم ها است و «شرك» توسط وی به پیش رانده می شود.
مایك مایرز بازیگر فیلم های كمیك - اجتماعی كه در تریلوژی شرك صدای كاراكتر اصلی (غولی به نام شرك) را تأمین كرده است، می گوید: «نقش كاتزن برگ را نادیده نگیرید، زیرا هر كاری هم كه من و یا ادی مورفی (یكی دیگر از تأمین كننده های صدای فیلم) انجام داده باشیم، یك صدم حضور و كارهای او اهمیت نداشته است.
او یكی از پركارترین مردان در صحنه سینما است و هرچقدر هم كه تلاش می كند، باز خسته نمی شود. ما اندرو آدامسون را هم داشته ایم و به واقع آنچه موجب تداوم و استمرار در تهیه و توزیع این فیلم ها شده، مسأله فوق است. یك تیم واحد و گروه یكسان، دائماً روی این آثار كار كرده و آشنایی آنها با یكدیگر، كارساز بوده است.»
جورج لوكاس خالق و همه كاره فیلم های ۶ گانه «جنگ ستاره ها» بوده و البته كارگردانی قسمت های دوم و سوم را به میل خودش به دیگران (شامل اروین وینكلر) سپرده است. استیون اسپیلبرگ هر ۳ قسمت «ایندیانا جونز» و هر دو بخش «پارك ژوراسیك» را كارگردانی كرده است، اما اگر این نمونه ها را نادیده بگیریم، موارد زیادی را در دهه های ۱۹۸۰ و ۹۰ می یابیم كه ساخت قسمت های دوم و سوم یك فیلم پرفروش به كارگردانی به جز خالق فیلم نخست سپرده می شد و حاصل تجاری كار به اندازه آن قسمت مثبت و پربار نبود.
تصور استودیوها این بود كه چون پروژه اولیه جواب داده است، می توان با حفظ و تكرار همان ساختار، اما با كارگردان هایی بسیار ارزان تر به همان توفیق رسید و كلی هم در پروژه ساخت «دنباله ها» صرفه جویی كرد. در بسیاری از این موارد، همان طور كه پیشتر گفتیم، جواب عكس گرفته می شد و فیلم جواب نمی داد و فروش مرتبه بعدی با سودرسانی قسمت نخست برابری نمی كرد، اما مواردی را هم داشتیم كه به كارگیری یك فیلمساز جدید موجب غنی تر و بهتر شدن قسمت دوم می شد.
روشن ترین نمونه در این مورد قسمت دوم «بیگانه» است كه به سال ۱۹۸۶ توسط جیمز كامرون ساخته شد و اگر از قسمت اوری ژینال (ساخته ریدلی اسكات و محصول ۱۹۷۹) بهتر نباشد، قطعاً بدتر هم نیست.
همین فیلمساز كانادایی (كامرون) وقتی در سال ۱۹۹۱ قسمت دوم «ترمیناتور» فیلم بسیار موفق سال ۱۹۸۴ خود را ساخت، از آمار فروش و میزان توفیق فیلم اول بسیار فراتر رفت و كارش حتی یك انقلاب سینمایی و تحول جدید در زمینه های فنی و اسپشیال افكت هم برآورد شد، اما وقتی او كنار كشید و حاضر نشد قسمت سوم را بسازد، «ترمیناتور ۳» به سال ۲۰۰۳ با كارگردانی جاناتان ماستو بسیار زود از یادها رفت.
به همان منوال قسمت های سوم و چهارم «بیگانه» بدون اسكات و كامرون به شدت نزول هنری و تجاری كرد و اوج نگون بختی زمانی برایش به تصویر كشیده شد كه فیلم احمقانه ای به نام «بیگانه رودررو با پرداتور» بر اساس كاراكتر اصلی فیلم بیگانه ساخته و روانه بازار شد و هرچند فروش آن فیلم، دنباله و قسمت دومی را نیز موجب شده، اما دیگر چیزی از افسانه مرموز و جذاب خلق شده توسط اسكات و بال و پر گرفته توسط كامرون باقی نمانده و ماجرا به یك شوخی تلخ تبدیل شده است.
ایده توفیق بیشتر (یا برابر با اصل) فیلم های دنباله ای، در سال های اخیر با عرضه قسمت های جدید كارهایی مثل «استین پاورز» و «مردان ایكس» قوت گرفت. جی روچ با بازگشت به پروژه های «استین پاورز» و «ملاقات با والدین» و اضافه كردن موفقیت آمیز چیزی به موارد قبلی، موجب موفقیت فزون تر تجاری قسمت های جدیدتر این آثار شد و برایان سینگر با دو قسمت اول «مردان ایكس» همین كار را كرد.
بدیهی است كه بعد از جواب دادن قسمت اصلی هر فیلمی، نرخ كارگردان برای بخش های بعدی چند برابر می شود، ولی استودیوها دریافته اند كه ارزش اش را دارد، زیرا هرچقدر بیشتر برای بازگرداندن آن كارگردان ها خرج كرده اند، چند برابر آن را با فروش بیشتر دنباله ها پس گرفته اند. قسمت دوم «دزدهای دریایی كاراییب» در تابستان سال پیش در سطح جهان بیش از یك میلیارد دلار فروخت و از فروش قسمت نخست حدود ۴۰۰ میلیون فراتر رفت. خود وربینسكی در مقام خالق اصلی این فیلم ها می گوید: «به هر حال این هم یك نوع سرمایه گذاری بزرگ است و احتیاج به محاسبه دقیق دارد، اما یك قانون كلی دارد. اگر سود بیشتری می خواهید، باید پول اولیه فزون تری را روی میز بگذارید.»
پیتر جكسون نیوزیلندی در مقام خالق تریلوژی «ارباب حلقه ها» نمونه موفقی را به جا نهاده است. او دو قسمت اول را با موفقیت زیادی عرضه كرد، اما با بخش سوم از آن نیز فراتر رفت و نه تنها به آمار فروش بیشتری رسید، بلكه ۱۱ جایزه اسكار سال عرضه اش (۲۰۰۳) را هم درو كرد.
حرف آخر را سم رایمی می زند.
مردی كه داستان ساده اسپایدرمن را از كمیك استریپ هایی آشنا و قدیمی با همین نام وام گرفته و با فناوری های تكنولوژیك آن را به یك اعجاز بصری تبدیل كرده است. می گوید: «استودیوها به این نتیجه رسیده اند كه اگر پروژه ای گرفت، بكوشند كه تمام عناصر آن را برای قسمت های بعدی نیز به كار گیرند. این كه فقط بازیگران فیلم را برگردانند، فایده ندارد و باید سناریست ها و كارگردان ها و طراحان نیز بازگردند، زیرا آنها قلب و روح و دلیل اصلی توفیق اولیه هستند.»

ترجمه: وصال روحانی

منبع : روزنامه ایران