خلاصه راهنمای درمان حوادث غواصی کشور آلمان

حادثه غواصی تحت عنوان بیماری برداشت فشار (Decompression illness) (DCI) نیز تعریف می‌شود. این حالت به‌دنبال کاهش سریع فشار محیط حادث شده که به تبع آن حباب‌های گاز در خون و بافت‌های غواص ایجاد خواهند شد.
براساس نوع ایجاد، دو تشخیص بیماری برداشت فشار (DCI) و آمبولی گازی شریانی (Gas (Atrial Embolism محتمل هستند. در اکثر موارد نمای بالینی، افتراق مشخصی را بین DCI و AGE ایجاد نمی‌کند. از سایر تشخیص‌های افتراقی می‌توان به بارترومای گوش داخلی (پارگی غشاء و دریچه گرد (round window)، صدمه مغزی ناشی از آمبولی یا خون‌ریزی، فتق دیسک بین مهره‌ای، سکته قلبی، دهیپوگلیسمی، پائین آمدن قند خون یا صرع اشاره داشت.
● درمان اولیه، کمک‌های اولیه توسط افراد حاضر در محل:
معمولاً کمک‌های اولیه به همراهان غواص، کیت‌های اورژانس واقع در محل و ارتباطات موجود (مثل تلفن همراه و امکان تماس با تلفن‌های اضطراری) وابسته است. در موارد خفیف (خستگی غیرطبیعی، بندز پوستی Skin Bends) اقدامات زیر به انجام رسد:
تجویز اکسیژن ۱۰۰% ـ تجویز مایعات خوراکی (۵/۰ تا ۱ لیتر، عدم استفاده از محلول‌های هیپرتونیک، الکل، کافئین) ـ در صورت سرمازدگی: از هدر رفتن بیشتر گرما جلوگیری شود (پتو، حفاظ‌های حرارتی)، گرم کردن فعال غواص انجام نشود. انجام معاینه عصبی ـ عدم گذاشت فشار در آب ـ بهبود کامل علائم ظرف مدت ۳۰ دقیقه:
تماس با پزشک غواص، بیمار را به مدت ۲۴ ساعت تحت نظر قرار دهید. در صورتی‌که علائم بیش از ۳۰ دقیقه دوام داشته باشند، درمان مشابه موارد جدی به انجام رسد.
در صورت بروز علائم در آب یا بروز علائم مانند: بندز پوستی ـ درد ـ خستگی غیرطبیعی ـ بی‌حسی ـ فلج ـ اشکالات تنفسی ـ اختلالات کلامی، شنوائی یا بینائی ـ سرگیجه ـ تهوع ـ اختلال در هوشیاری ـ بیهوشی ـ دستورات زیر را انجام دهید:
● کمک‌های اولیه اختصاصی
غواض را به وضعیت خوابیده درآورید. در صورت بیهوشی بیمار، او را در وضعیت کمائی قرار دهید ـ اکسیژن ۱۰۰% تجویز شود (در کوتاه‌ترین زمان ممکن).
الف) در صورت تنفس مناسب از طریق ماسک صورتی با دیمندوالو یا سیستم تنفس مجدد اکسیژن مداربسته با جاذب Co۲. در صورتی‌که این تجهیزات موجود نبود، از جریان ثابت (۱۵ـ۲۵ لیتر) در دقیقه با ذخیره اکسیژن) استفاده نمائید.
ب) در صورت نبود تنفس خود به‌خودی از تنفس مصنوعی به کمک آمبوبگ (Ambu bag) با جریان ثابت اکسیژن ۱۵ـ۲۵ لیتر در دقیقه یا آمبوبگ با دیمندوالو یا سیستم مداربسته اکسیژن با جاذب Co۲ استفاده شود.
تجویز اکسیژن بدون وقفه و تا رسیدن به اتاق فشار ادامه یابد. از بیشترین درصد ممکن اکسیژن استفاده شود، حتی اگر ذخیره گاز محدود است (شدت جریان کمتر از ۱۵ لیتر در دقیقه نباشد).
● مایعات
▪ اگر بیمار هوشیار و دارای واکنش طبیعی عصبی و بلع می‌باشد، مایعات را از طریق دهان و با جرعه‌های کوچک تجویز نمائید (۵/۰ تا ۱ لیتر، عدم استفاده از محلول‌های هیپرتونیک، الکل و کافئین)
▪ در صورت آسیب واکنش بلع، تجویز مایعات از راه خوراکی مجاز نیست.
● درمان‌های بعدی
معاینه عصبی اولیه به انجام رسد ـ در صورت سرمازدگی از تلف شدن بیشتر گرما ممانعت به‌عمل آید. اقدام به گرم کردن فعال بیمار ننمائید ـ تماس با پزشک غواص ـ برنامه‌ریزی جهت انتقال بیمار
▪ تماس با مراکز اورژانس
▪ بیمار را به سرعت و با احتیاط منتقل کنید (در صورت انتقال هوائی، ارتفاع پرواز از ۳۰۰متر / ۱۰۰۰ پائی بیشتر نشود).
▪ بیمار را به نزدیک‌ترین مراکز درمانی دارای اتاق فشار انتقال دهید.
تجهیزات غواصی بیمار (سیلندر، کامپیوتر غواصی و مواد جاذب Co۲) جهت بررسی و آزمایش‌های بیشتر در اختیار باشند ـ ثبت اطلاعات غواص، چگونگی و زمان بروز علائم و درمان‌های انجام شده ـ عدم گذاشت فشار در آب.
● کمک‌های اولیه اختصاصی
بیمار را به وضعیت خوابیده در آورید ـ در صورت تنفس خود به‌خودی، اکسیژن ۱۰۰% تجویز شود ـ در صورت نبود تنفس خود به‌خودی، تنفس مصنوعی با تجویز اکسیژن ۱۰۰% و اگر لازم گردید، با کمک لولهٔ اندوتراکئال انجام شود. تجویز مداوم اکسیژن تا رسیدن به اتاق فشار و با حداکثر درصد اکسیژن موجود انجام پذیرد. (جریان مداوم بیش از ۱۵ لیتر در دقیقه) ـ مایعات: تجویز ۵/۰ تا ۱ لیتر مایع داخل رگی (ترجیحاً رینگر) ـ از سرم قندی ۵ درصد استفاده نشود ـ درمان داروئی (صرفاً با دستور پزشک)، عموماً براساس درمان‌های استاندارد پزشکی صورت می‌پذیرد. تاکنون داروئی با اثر اختصاصی بر درمان حوادث غواصی شناخته نشده است.
● درمان‌های تکمیلی
معاینه کامل عصبی انجام شود ـ استفاده از کانتر ادراری در موارد لازم ـ در صورت سرمازدگی از هدر رفتن بیشتر سرما جلوگیری شود ـ تماس با پزشک غواص ـ کنترل مداوم علائم حیاتی بیمار و ثبت زمان‌بندی و چگونگی بروز علائم، درمان‌های انجام شده و تجهیزات همراه (کامپیوتر غواصی، عمق‌سنج و...)
● انتقال به نزدیک‌ترین اتاق فشار موجود
می‌توان از اتومبیل، قایق، بالگرد (با حداکثر ارتفاع پرواز ۳۰۰ متر / ۱۰۰۰پائی) یا هواپیما (با فشار کابین نزدیک به ۱ اتمسفر) سود جست. انتقال به آرامی و بدون کاهش دادن فشار محیط به انجام رسد. درمان‌های لازم و تجویز اکسیژن را به طور مداوم و تا رسیدن به اتاق فشار ادامه دهید.
● درمان هیپربار اولیه
درمان با اتاق فشار: لازم است اتاق فشاری با فشار کاری حداقل ۲۸۰Kpa یا ۸/۲ بار (معادل ۱۸ متر آب دریا) موجود باشد.
● اقدامات قبل از درمان
انجام معاینه کامل عصبی ـ انجام گرافی از قفسه سینه یا سی‌تی‌اسکن، در صورت شک به باروترومای ریوی ـ درناژ ریوی در صورت وجود پنوموتوراکس ـ گذاشتن کاتتر ادراری در صورت لزوم.
● جداول درمانی
جدول درمانی استاندارد، جدول ۶ نیروی دریائی آمریکا است. البته پزشک غواص می‌تواند بنا به وضعیت بیمار، تغییراتی را در آن اعمال کند. این جدول برای تمامی حوادث غواصی، بدون در نظر گرفتن نوع گاز تنفسی در عملیات غواصی، قابل اجراست.
برای عدم انجام الزامات برداشت فشار بدون علائم بالینی، می‌توان از جداول کوتاه‌تری که تنفس اکسیژن در عمق ۱۸ متری یا ۱۴ متری را تجویز می‌کنند، سود جست.
● درمان‌های همراه
عموماً و با توجه به استانداردهای درمان اورژانسی به انجام می‌رسد ـ بیماران هوشیار به پشتیبانی روانی نیاز خواهند داشت ـ تعادل مایعات (دریافت و برون‌ده) براساس علائم بیمار ـ
● درمان داروئی
تاکنون داروی مشخصی که اثر اختصاصی در درمان حوادث غواصی داشته باشد، شناخته نشده است ثبت مراحل درمان برای ملاحظه سایر پزشکان.
● بازگشت به غوص بعد از حوادث غواصی
به‌عنوان یک قانون، تصمیم‌گییر برای ادامهٔ غوص بعد از بروز حادثهٔ غواصی، بر نظر پزشک متخصص غواصی استوار است. قبل از ارزیابی آمادگی برای غوصی، لازم است که تمام مراحل درمان به انجام رسیده و نتایج مورد نظر حاصل شده باشند. ارزیابی سلامت غواص برای ادامه غوص براساس نوع بیماری غواصی، شدت آن، درمان‌های انجام پذیرفته و عوارض احتمالی ناشی از بیماری صورت خواهد پذیرفت.

دکتر رامین معصومی
پزشک متخصص غواصی و درمان هیپربار

منبع : مجله دنیای ورزشهای آبی