پژوهشی در اثبات وجود خدا

تلاش فکری و فلسفی و ارائه براهین، برای اثبات وجود خدا، سابقه ای دیرینه در تاریخ حیات فکری بشر دارد. متکلمان و فلاسفه بسیاری بوده اند که با ارائه استدلال و برهان های مختلف خواسته اند وجود خدا را اثبات کرده و از این طریق در مقابل دیدگاه های الحادی قد برافرازند.
کتاب «براهین اثبات وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز» پژوهشی در معرفی انتقادی این کوشش ها است.
جریان های شکاک و الحادی و استدلال فلاسفه و متکلمان خداناباور بهانه و دستاویزی بوده که متکلمان و فلاسفه خداباور براهین اثبات وجود خدا را بسط داده و استدلال های خود را بهبود بخشند. حمیدرضا شاکرین که حاصل پژوهش های خود را در کتاب «براهین اثبات وجود خدا» تالیف کرده است به مساله اثبات پذیری خدا می پردازد و توضیح می دهد که عده ای از متفکران ارائه برهان برای وجود باری را ضروری می دانند و عده ای دیگر وجود خدا را جزء امور بدیهی معرفی می کنند.
پلانتینگا که آرای او در این کتاب معرفی شده، از جمله اندیشمندانی است که باور به وجود خدا را از باورهای پایه و اصول معرفتی بشر می داند. او همچون سایر مبناگرایان بر این عقیده است که باورهای افراد به دو دسته تقسیم می شوند. برخی در قالب گزاره های پایه جا می گیرند که از گزاره های بیٌن بوده و نیازی به اثبات ندارند. برخی دیگر نیز گزاره های مستنتج هستند که باید آنها را اثبات کرد.
به نظر پلانتینگا مومنان عقاید دینی خود را از راه استنتاج و استدلال به دست نیاورده اند و تنها شرایط خاصی وجود دارد که زمینه و مبنای این باورها است. به زعم او برخی از شرایط و واقعیت هایی که سبب باور به خدا می شود عبارتند از؛ گناه، حق شناسی، خطر، احساس حضور خداوند و... برخی از فلاسفه نیز هستند که بر استدلال پذیری وجود خدا تاکید می کنند و ارائه براهین برای اثبات وجود خدا را از امور ضروری می دانند. مولف در فصل نخست کتاب مساله «خدا و اثبات پذیری» را تحلیل کرده و در فصل دوم «برهان تجربه دینی» را شرح و بسط داده است. شاکرین در این فصل اشکالات هاسپرز به بحران تجربه دینی را بیان می کند تا نقد خود را بر هاسپرز بنویسد.
فصل سوم به «برهان علیت» اختصاص دارد و فصل چهارم نیز «برهان وجوب و امکان» را بررسی می کند.«برهان نظم» موضوع فصل پنجم کتاب است که اشکالات هاسپرز به این برهان و نقد شاکرین به هاسپرز در این فصل مطرح می شود.
شاکرین هاسپرز را که استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی است در تمامی این موارد نقد می کند و اشکالات براهین او را به مخاطبان نشان می دهد.
در پایان هر فصل نیز چکیده ای از آن فصل قید شده است که همراه با نوع فصل بندی کتاب، نمایه و کتابنامه پایانی این اثر ویژگی پژوهشی این کتاب را نمایان کرده است.
استدلال هایی که در اثبات و عدم اثبات وجود خدا صورت می گیرد، فارغ از حوزه کلامی در حوزه فلسفه دین و فلاسفه تحلیلی دین نیز جایگاه مهمی دارد که پرداختن به آن از موضع تخصصی و با تکیه بر استدلال های منطقی صورت می گیرد. گاه صورت کامل برهان ها بسیار پیچیده و تخصصی می شود.این موضوعی است که در نقد پلانتینگا به داوکینز (که در همین صفحه چاپ شده است)، به خوبی دیده می شود.
نقدی که بر پایه اصول منطقی بنا نهاده شده است. «براهین وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز» را موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر در شمارگان ۱۲۰۰ نسخه روانه بازار نشر کرده است.

منبع : روزنامه شرق