سفری به زادگاه خورشید

خطه عزیز سیستان و بلوچستان برای ما ایرانیان زادگاه خورشید است. خورشید این هدیه استان‌های شرقی با خود گرما و زندگی را به ارمغان می‌آورد.
این منطقه به طور شگفت‌انگیزی مهد تمدن و زندگی است. شهر سوخته، قلعه مچی، كوه خواجه و آتشكده كركوی فقط گوشه‌هایی از تمدن شكوهمند این مرز و بوم محسوب می‌شوند. كناره‌های هیرمند و هامونِ اسطوره‌ای، زادگاه تمدن‌های بزرگ تاریخ بشری است.
سایت‌های فراوان تاریخی گویای اصالت و قدمت این منطقه پهناور از كشور بزرگ ایران است كه به تنهایی با چندین كشور اروپایی برابری می‌كند. گرمای محبت و صمیمیت مردم نیك سرشت آن نیز همانند گرمای خورشید هر مسافری را متاثر می‌كند.
در كنار این صمیمیت و صلح‌طلبی، مردان این خطه سلحشوران بی‌همتای تاریخ شرق‌اند. سیستان سرزمینی است كه فردوسی بزرگ، قهرمانان خود را از آن دیار انتخاب می‌كند. خاستگاه عیارانی كه به عدالتجویی اشتهار دارند‌اما این استان و استان‌های همجوار آن در طول تاریخ مورد بی‌مهری سلسله‌های گوناگون قرار گرفته‌اند. غنی‌ترین تمدن‌های بشری در هزاره و سده‌های اخیر به فقیرترین منطقه كشور تبدیل شده‌اند.
نبودِ تاسیسات زیربنایی و نیز ویژگی‌های خاص طبیعی موجب شد تا این منطقه به صورت یكی از عقب‌‌مانده‌ترین مناطق كشور درآید. هنوز هم می‌توان رگه‌های نبوغ تمدن‌های گذشته را در استعداد و قابلیت سرشار كودكان و جوانان این سامان سراغ گرفت اما متاسفانه اغلب ناكام می‌مانند.
هنوز بسیاری از هنرهای فراموش شده را می‌توان در این گنجینه ایرانی یافت. برای هنرشناسان كشور سیستان و بلوچستان یك منطقه بكر و غنی محسوب می‌شود. موسیقی محلی، صنایع دستی، معماری بومی و‌ هنرهای نمایشی در این منطقه هنوز به طور كامل شناسایی و ضبط نشده‌اند. سوزن‌دوزی، آینه‌دوزی و... در این منطقه رایج است.
فرش سیستان شهرتی جهانی دارد. سفال كلپورگان با قدمت چند هزار ساله از اصالت بی‌نظیری در تمام دنیا برخوردار است. مردم شهر سراوان فقط از درخت نخل بیش از یك صد و پنجاه نوع صنایع دستی تولید می‌كنند. ساخت ادوات موسیقی و طلاجات زینتی در همه منطقه مرسوم است. بنابر این پرداختن به سیستان و بلوچستان به عبارتی پرداختن به هویت و همه تاریخ ایران است.
دیدن ماشین‌هایی كه در جاده‌های اصلی و فرعی به حمل بنزین‌های قاچاق مشغولند، شاید از غم‌انگیزترین صحنه‌های ممكن در سرزمین آفتاب باشد. باید این مردمان ساده، دلنشین، پاك، سلحشور، وطن‌دوست و غیرتمند را دریابیم و دیارشان را آباد كنیم.
زادگاه اسطوره‌هایی همچون رستم، سردارانی همچون یعقوب لیث، شاعرانی همچون فرخی سیستانی و مركز طب باستانی از دوره شهر سوخته تا پس از اسلام، استان استعدادهای آماده و سرشار است. نبود كارخانجات بزرگ و اشتغالزا و امكانات كافی موجب خالی شدن این منطقه از استعدادهای انسانی است. رسانه‌های گروهی به ویژه تلویزیون و هنرهایی همانند سینما بهتر است در تصاویری كه از این مردم نجیب ارائه می‌دهند، دقت و امعان نظر بیشتری نمایند.
بضاعت‌های كشاورزی این منطقه به ویژه در سیستان با‌وجود تصور اغلب افراد بسیار زیاد است. سیستان را انبار غله آسیا لقب داده بودند. این قابلیت هنوز هم در منطقه وجود دارد و اگر اندكی سرمایه‌گذاری شود، بسیاری از محصولاتی كه فقط در این مناطق قابل كشت هستند، تمام ایران را از واردات آن بی‌نیاز می‌كند. خاك این منطقه بسیار سخاوتمند است و با اندك توجه و رسیدگی صادر كننده برخی از محصولات به كشورهای دیگر به ویژه حاشیه خلیج فارس خواهد بود. مهار آب‌ها و سیلاب‌ها از مهم‌ترین اقدامات برای ساماندهی وضعیت كشاورزی و حتی شهری محسوب می‌شود كه خوشبختانه تدابیری اندیشیده شده است كه باید با تقویت آنها بر سرعت این اقدامات افزود.
گرچه استان‌های شرقی كشور در مقایسه با استان‌های همجوار خود بسیار پیشرفته‌تر و دارای امكانات مناسب‌تری هستند اما نسبت به برخی از استان‌های داخلی هنوز از محروم‌ترین استان‌ها تلقی می‌شوند. بر مسوولان نظام است كه تمام استان‌ها را به طور عادلانه مورد توجه قرار دهند. همچنین باید این را نیز در نظر گرفت كه شرق و به ویژه آسیای مركزی و شرقی به سرعت در حال تحول است.
ژاپن، كره، سنگاپور، مالزی، چین و هند، به سرعت در حال پیشرفت هستند و این موج نیز دیر یا زود به مرزهای شرقی ما خواهد رسید. بنابر این باید با یك پیش‌بینی دقیق استان‌های شرقی خود را برای آینده آماده سازیم تا نه فقط در مقابل این شرقی كه در حال بیداری است، جایگاه ویژه‌ای را داشته باشد، بلكه از شرایطی كه در حال شكل‌گیری است بتواند بهتر بهره ببرد. در پایان باید منصفانه تكرار كرد كه خوشبختانه در سال‌های اخیر تحولات بزرگی شكل گرفته است، اما این تلاش‌ها باید چندین برابر شود.
اموری چون آب، گاز، راه، بهداشت و آموزش و پرورش از مهم‌ترین اقدامات در حال انجام است كه نیاز به حمایت ملی دارد. سیستان و بلوچستان شیری است كه بیدار می‌شود، باید فضا را برای میدانداری آن آماده گردانیم. سفر به زادگاه خورشید برای ما گرچه همراه با حزن بود، اما بارقه‌های امیدی نیز به همراه داشت كه شادی‌بخش هر هموطن است.
● خلاصه:
▪ سیستان و بلوچستان به سرعت در حال دگرگونی و آبادانی است.
▪ با وجود تحولات جدی، این منطقه نیاز به حمایت بیشتری دارد تا بی‌مهری‌های چند صد ساله را جبران كند.
▪ این استان از ذخایر طبیعی، هنری و انسانی كشور محسوب می‌شود كه هنوز به طور واقعی كشف نشده‌اند.
▪ سرمایه‌گذاری دولت و بخش خصوص در سیستان و بلوچستان، بیش از یك سرمایه‌گذاری ساده در یك استان اهمیت دارد.
▪ شبه ‌قاره و شرق دور به سرعت در حال تحول هستند و آینده از آن شرق است. خود و استان‌های شرقی را برای فردای شرقی آماده كنیم.

دكتر بهمن نامورمطلق

منبع : روزنامه تهران امروز