مروری بر تاریخچه طرفداری از محیط زیست

آنچه امروز به فلسفه یا نگاه «محیط زیستی» معروف شده است سابقه چندان طولانی ندارد. برای مدت های طولانی انسان خود را اشرف مخلوقات تلقی می کرد و در هر کجا با محیط زیست به معنی طبیعی آن برخورد می کرد، وظیفه خود می دانست که آن را به شیوه ای «انسانی» درآورده و خصوصیات طبیعی آن را تغییر دهد. جدیدترین نشانه های طرفداری از محیط زیست را می توان در دهه هفتم قرن گذشته میلادی مشاهده کرد.
در سال ۱۹۷۲ دو نشریه تخصصی دایر شدند که بیشتر مطالب آنها به تجدیدنظر در چگونگی استفاده از کره زمین اختصاص داشت. در سال ۱۹۷۲ «گلد اسمیت» و همکارانش با ارائه طرحی به نام «طرحی برای بقا» ایده توسعه پایدار و منابع محدود (منابع غیرقابل تجدید از قبیل مواد معدنی) را ارائه دادند. آنها تلاش می کردند که تخاصم میان محدودیت های منابع محدود کره زمین و استراتژی های رشد نامحدود را آشکار سازند.
گزارش معتبری در رابطه با محدودیت های توسعه پایدار توسط کلوپ رم تنظیم شد. این باشگاه یک گروه غیررسمی بین المللی بود که دلواپس وضعیت و آینده بشر می نمود. کلوپ رم به منظور ارائه مدلی از وضعیت گذشته و آینده محیط زیست جهانی در فاصله سال های ۱۹۰۰ تا ۲۱۰۰ با قبول برخی فرضیات و با اتکا به ریاضیات ساده ای اقدام به برخی پیش بینی ها در مورد آینده منابع کرد. چارچوبی که در پیش بینی وضعیت آینده محیط زیست به کار رفت، بر اساس مجموعه ای از فرضیات از شرایط محیط زیست و ارزیابی آثار احتمالی شرایط مزبور بر محیط زیست شکل گرفت.
پس از انتشار این گزارش بحث و جدل شدیدی درباره فرضیات و نحوه استفاده از آنها برای پیش بینی ها صورت گرفت. تعهدات کشورها و چگونگی استفاده کشورها از محیط زیست نیز موضوعاتی هستند که مورد بحث و جدل شدید واقع می شوند. مدافعان محیط زیست ایده رشد اقتصادی صفر را مطرح می کردند. تعدادی دیگر ادعا کردند که محدودیت تعیین شده در سال ۱۹۷۲ در مورد محیط زیست افراطی بوده است.
با این وجود نیل به توسعه اقتصادی با اعمال مدیریت منابع طبیعی و اتخاذ روش های مناسب و مقابله با بلایای طبیعی امکان پذیر است.در سال ۱۹۷۹ هیات بازرسی کیفیت محیط زیست وابسته به دولت امریکا طی گزارشی موسوم به جهان ۲۰۰۰ به رئیس جمهور وقت چنین اظهارنظر کرد که اگر وضع به همین منوال پیش رود ازدحام جمعیت بیشتر و آلودگی زیادتر شده و ثبات اکولوژیک افول و آسیب پذیری ناشی از آشفتگی های محیط زیست در مقایسه با امروز افزایش پیدا خواهد کرد و در نتیجه بروز تنش های حاد در رابطه با جمعیت و منابع محیط زیست در آینده اجتناب ناپذیر است. با وجود آنکه نتایج ارائه شده در گزارش فوق مورد اعتراض تعداد زیادی از اقتصاددانان قرار گرفته است اما شواهد بعدی نشان داد که برخی از پیش بینی ها درست بوده اند.
بین سال های ۱۹۷۳ تا دهه ۱۹۸۰ نگرانی جهانی بیشتر معطوف بحران انرژی ناشی از افزایش بهای نفت توسط «اوپک» بود و مساله رشد جمعیت، تخریب محیط زیست و تحلیل منابع طبیعی مورد توجه قرار نگرفت.
با این وجود در سال ۱۹۸۰ نگرش دیگری از علوم محیط زیست توسط نهادهایی که استراتژی آنها حفاظت از محیط زیست در سطح جهانی بود، مطرح شد. مهم ترین چنین نهادهایی را می توان مشتمل بر اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، برنامه حفاظت محیط زیست سازمان ملل متحد و صندوق حمایت از حیات وحش دانست.
این نهادها به تدریج بر این تفکر بنیادی تاکید ورزیده اند که حفاظت از محیط زیست با توسعه در تضاد نیست. نشریه «استراتژی حفاظت جهانی» اولین نشریه ای بود که در آن از طریق طرح موضوع توسعه پایدار توجه بسیاری از خوانندگان را به خود جلب کرد.
«گزارش براندت» (کمیسیون مستقل مسائل بین الملل ۱۹۸۰) شکاف اجتماعی و اقتصادی بین شمال (جهان بسیار توسعه یافته) و جنوب (جهان در حال توسعه) را بیان و بر شناسایی مصالح دوجانبه آنها تاکید کرد. «گزارش برانتلند» و کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه (۱۹۸۷) مجدداً بر لزوم توسعه پایدار تاکید کرد.
هر گونه تلاش برای اجرای راه حل های محیط زیستی مستلزم توجه به اکولوژی و مسائل اقتصادی است. یک اقتصاددان به نام «دیوید پیرس» و همکارانش طرحی به نام «اقتصاد سبز» ارائه دادند. این طرح جدل انگیز منجر به روابط جدید اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بین کشورها شد. در سال ۱۹۹۱ همین سازمان ها به دنبال طرح استراتژی حفاظت جهان طرح دیگری به نام «مراقبت از زمین» ارائه دادند.
موضوعات این طرح در ارتباط با تعریف یک استراتژی برای زندگی پایدار شکل گرفته بود و عنوان این گزارش «یک استراتژی برای زندگی پایدار» ذکر شده بود. در جهت رسیدن به هدف ها، گزارش برنامه های توسعه پایدار می باید با اخلاق و زندگی مردم هماهنگی داشته باشند و اصول آن قابل اجرا باشند. علاوه بر این تلفیق حفاظت و توسعه در صورتی ممکن است که فعالیت ها و بهره برداری ها در حد ظرفیت تحمل زمین باشد و توسعه باید زندگی لذت بخش، سالم و مرفه را در هر جایی از جهان برای بشر فراهم کند.

www.eponline.com

منبع : روزنامه شرق