سرقت از کتابخانه سلطنتی

پس از مرگ مظفرالدین شاه در نهم ژانویه ۱۹۰۷ و جانشینی محمدعلی شاه، تعداد زیادی از درباریان از كار بركنار شدند. در همین زمان چندین تابلوی نقاشی و تعدادی از كتابهای كمیاب و گرانبهای كتابخانه سلطنتی ناپدید شد. كمی بعد نیز انقلاب شد و مردم به مسائل دیگری می اندیشیدند. پس از این كه در سال ۱۹۰۹، سلطان احمد شاه، به سلطنت رسید، نمایندگان دادگستری برای روشن شدن این موضوع تلاش زیادی كردند ولی به نتیجه نرسیدند تا این كه مدتی بعد تعدادی از كارآگاهان موضوع را مجدداً مطرح كردند. از آن جا كه مدتی كارآگاه ولیخان علاقه خاصی به این جریان داشت، مأمور شد كه در این باره تحقیق كند. وی عتیقه فروشی را كه قبلاً در خرید و فروش اموال مسروقه فرد شناخته شده ای بود، زیر نظر گرفت. شخصی كه رو به روی محل كار این عتیقه فروش مغازه داشت نیز مأمور كارآگاه ولیخان بود.
روزی (مارس ۱۹۱۴) كارآگاه ولیخان گزارش داد كه زنی چند تابلوی با ارزش به این عتیقه فروش فروخته است. عتیقه فروش را بازداشت كردیم وی در بازجویی اعتراف كرد كه در مقابل ۳۰ تومان (تقریباً ۹۰ كرون) از زنی ناشناس چند تابلو را به قیمت ۲۰۰ تومان به یك ارمنی كه او نیز در كار خرید و فروش اشیاء عتیقه است فروخته. ولیخان نزد عتیقه فروش دوم رفت و به كمك یكی از كاركنان كتابخانه سلطنتی ثابت كرد كه تابلوها متعلق به كتابخانه سلطنتی است و از وی خواست كه تابلو ها را پس بدهد.
كارآگاه ولیخان پس از گرفتن تابلوها در حالی كه آنها را در دست داشت برای انجام كای به یك داروخانه می رود. در میان مشتریان داروخانه پیرمردی نسبت به تابلوها علاقه زیادی نشان می دهد و از ولیخان سؤال می كند كه خریدار این گونه اشیا است یا فروشنده آنها؟ ولیخان در جواب می گوید كه وی به نمایندگی از سوی چند تاجر بزرگ، با عتیقه فروشها معامله می كند. پیرمرد اظهار می دارد كه اشیای زیادی از قبیل تابلو و كتاب در خانه دارد و اگر ولیخان مایل باشد، می تواند روز بعد برای دیدن آنها به خانه وی برود. كارآگاه ولیخان مخالفتی نمی كند و اسم و نشانی این شخص به نام لسان الدوله، ناظر دربار شاه قبلی را می گیرد.
روز بعد وی همراه شخصی به ظاهر عتیقه فروش برای انجام معامله به آن جا می روند. لسان الدوله بدون این كه سوءظن پیدا كند مجموعه گرانبهای اشیای عتیقه خود، شامل تعداد زیادی كتاب، تابلوی نقاشی و ... را به آنها نشان می دهد. كارآگاهان پس از بازدید دقیق این مجموعه و با توجه به اطلاعاتی كه در مورد اشیای به سرقت رفته كتابخانه و موزه داشتند، آنها را شناسایی می كنند. بنابراین چند تابلو انتخاب كرده و وانمود می كنند كه قصد خرید دارند اما پول كافی همراه نیاورده اند سپس یكی از آنها برای تهیه پول آن جا را ترك می كند. این شخص مستقیماً به اداره تأمینات آمد و جزئیات آنچه را كه در ملاقات با لسان الدوله اتفاق افتاده بود، تعریف كرد. وی و چند كارآگاه دیگر مأمور بازدشت لسان الدوله و تفتیش خانه وی شدند.
آنان دو صندوق بزرگ پر از اشیای مسروقه موزه سلطنتی را كه ارزش آن توسط كارشناسان نیم میلیون كرون سوئد برآورده شد، با خود آوردند.
ایرانیان ارزش این مجموعه را بیش از یك میلیون كرون می دانستند. زنی كه تابلوها را فروخته بود نیز یكی از زنان لسان الدوله بود. این كشف توجه همه مردم و اعضای دولت را به خود جلب كرد. از این رو این مجموعه به درخواست وزرا به یكی از جلسات مجلس برده شد و مورد بازدید وزیران و نمایندگان قرار گرفت. شاه نیز در مراسم رژه ای كه چند روز بعد انجام شد، سازمان دهندگان نظمیه را به حضور فرا خواند و شخصاً از آنان تشكر كرد و برای كارآگاه ولی خان نیز پاداش قابل توجهی در نظر گرفته شد. لسان الدوله در مدت خدمت خود به عنوان ناظر دربار، بر كتابخانه و موزه سلطنتی نیز نظارت داشت.
وی از اعتمادی كه به او داشتند استفاده كرده و در هر فرصتی تعدادی از اشیا با ارزش و كتابهای گرانبها را به دارایی شخصی خود اضافه كرده بود، تا جایی كه تقریباً چیز با ارزشی در موزه باقی نمانده بود. احتمالاً كارمندان زیر دست وی نیز به چنین كاری مشغول بوده اند، چون اشیای مسروقه ای كه در تهران كشف شد تنها بخش كوچكی از آنچه را كه تا كنون به سرقت رفته بود، شامل می شد. بیشتر اموال مسروقه به اروپا و بخشی هم به امریكا فرستاده شده بود. لسان الدوله به زندان محكوم شد و به كیفر اعمال خود رسید.

منبع: گزارش نظمیه تهران سالهای ۱۹۱۲-۱۹۱۵
نویسنده: سون بری دال (دستیار كارآگاه پلیس و رئیس اداره تأمینات)
مترجم: عبدالرضا بهادری

منبع : ماهنامه بهارستان