واژگانی که زود آمد

«واژگان بوردیو» زود ترجمه شد. همان طور که «واژگان لکان» زود ترجمه شد. واژگان کتابی هایی نیستند که مخاطبان به دست بگیرند و مطالعه کنند. «واژگان» بیشتر برای این نوشته شده که مخاطب وقتی به واژه ای از فیلسوف برمی خورد به این کتاب ها مراجعه کند و بفهمد که منظور از این واژه چیست؟
حالا که از پی یر بوردیو، کمتر کتابی ترجمه شده، باید قبول کرد که «واژگان بوردیو» کمی زود ترجمه شده است. البته کتاب، منبع باارزشی است و مرتضی کتبی هم که خود جامعه شناسی خوانده و به زبان فرانسه تسلط خوبی دارد، به خوبی از پس ترجمه کتاب برآمده است.
رفتن به سراغ واژگان بوردیو که کریستی ین شویره و اولیویه فونتن آن را نوشته اند جسارتی می خواست که کتبی به خرج داد. احتمالاً بخش زیادی از زمان ترجمه صرف این شده که معادلی برای واژگان بوردیو انتخاب شود که هم گویای معنا باشد و هم پایبند صورت.
مثلاً سر اینکه معادل «هابیتوس» (habitus) چیست؟، مناقشه زیاد است. از اینکه «عادت» مناسب است یا «عادت واره» یا اینکه اصلاً معادلی برای این واژه وجود ندارد و این واژه در آرای بوردیو ترجمه پذیر نیست، مشخص است که ترجمه این واژه و واژگانی از این دست کار ساده ای نیست. در این وانفسا کتبی habitus را به «خصلت» ترجمه کرده است که فارغ از درست و نادرست بودن حداقل نشان می دهد مترجم با چه مصائبی مواجه بوده است. استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران بر ترجمه اش از این کتاب مقدمه ای درخور توجه نیز نوشته است که برای آشنایی با بوردیو متن مناسبی است.واژگان البته شامل ۲۷ اصطلاح است که زیر نظر «ژان - پی یر زرده» تدوین و تالیف شده است.
مولفان که نام شان ذکر شد آنگونه که کتبی گفته هر دو فیلسوفند و بوردیو را با عینک فلسفی نگاه کرده اند. از این منظر فهم دشوار او را دشوارتر ساخته اند.
کتبی پیش بینی کرده است که اگر این کار را جامعه شناسان بر عهده می گرفتند به کمک مصادیق تجربی شاید آن را به صورت ملموس تری ارائه می دادند و زبانی فهم پذیرتر به بار می آوردند.
این سخنان البته به مذاق فلاسفه چندان خوش نمی آید، زیرا زبان و قلم بوردیو دشوار است و به همین دلیل تاکنون تنها دو کتاب از این روشنفکر فرانسوی به فارسی ترجمه شده که با آنها در ویژه نامه روز یکشنبه آشنا می شوید. (نظریه کنش و عکاسی، هنر میان مایه) «به طور کلی مجموعه واژگان اصطلاحات اصل هر فیلسوف را به ترتیب حروف الفبا ارائه می دهد و کار را بر مبنای این اصل می آغازد غاین واژه در کتاب بودهف که هر فیلسوفی فقط در زبان و واژگان خاص خود یا واژگان مشترکی که از آن خود کرده است، قابل فهم است.
رویکرد این مجموعه به هر مفهوم سه سطح را دربرمی گیرد که در متن با ستاره مشخص می شوند؛ نخست تعریفی پایه ای و قابل فهم برای دانشجویان مبتدی، دوم رویکردی علمی برای دانشجویان پیشرفته تا مدرسان و سرانجام رویکردی آزادتر که تاویلی وسیع تر را امکان پذیر می کند، مثلاً مطالعه بازتاب این مفهوم در بطن نظام فلسفی.
هر مجلد از مجموعه واژگان راهی است ممتاز برای خوانش و فهم یک نظام فلسفی.» (پشت جلد کتاب) «واژگان» طرحی است که نشر نی انتشار آن را در دستور کار قرار داده و تاکنون «واژگان مکتب فرانکفورت»، «واژگان لکان» و «واژگان بوردیو» را منتشر کرده است.«واژگان بوردیو» در واپسین روزهای سال ۱۳۸۵ در شمارگان ۲۲۰۰ نسخه و با قیمت ۱۸۰۰ تومان روانه بازار نشر شد.

سعید راعی

منبع : روزنامه شرق