رهایی از سردرد

هر چیزی را که تا به امروز از سردردهای میگرنی می دانستید - به جز این که یکی از بدترین گرفتاری های غیرکشنده نوع بشر است- به دور افکنید. لااقل، این عقیده فعلی پژوهشگران سردرد است. از عوامل غذایی آغازکننده سردرد گرفته تا علل زمینه یی آن، تمام باورهای دیرپا درباره میگرن به چالش کشیده شده اند.
شاید این هم کافی نبود، که شواهد فزاینده یی به دست آمده حاکی از این که تقریباً دو سوم به اصطلاح سردردهای سینوسی هم در واقع میگرنند. پس عجیب نیست که این همه دارو و نسخه های بی شمار برای تجویز انواع و اقسام آنتی بیوتیک ها، تاکنون نتوانسته اند کوچک ترین رضایتی را در میلیون ها بیمار موجب شوند.
هرچند که این یافته ها هنوز نتوانسته اند شادی و امید را به بیماران بازگردانند، ولی خبرهای خوبی در راهند. هم اکنون، داروهای بسیاری را در اختیار داریم که می توانند در بیشتر بیماران مانع حملات میگرنی شوند یا این که بلافاصله پس از شروع آن را ساقط کنند.
● چه کنیم
درمان میگرن در دو دهه گذشته راهی طولانی را پشت سر گذاشته و کسانی که می دانند میگرن دارند یا مظنون به ابتلا به این بیماری هستند، قاعدتاً تاکنون سری به متخصص نورولوژیست زده اند تا هم از تشخیص بیماری مطمئن شوند و هم این که بهترین درمان ممکن را دریافت کنند.
بررسی ها نشان داده اند که تنها حدود نیمی از کسانی که مبتلا به میگرن «کلاسیک» هستند، از مزایای دستاوردهای پزشکی مدرن برخوردارند. اگر کسانی را هم که تصور می شود دچار سردرد سینوسی هستند، به این جمع اضافه کنیم، شمار میگرنی هایی را که تحت درمان کافی قرار نمی گیرند، به آسانی می توان دو برابر کرد.
سازمان جهانی بهداشت، میگرن را جزء ناتوان کننده ترین بیماری ها طبقه بندی کرده است. حدود ۲۸ میلیون امریکایی از میگرن شدید رنج می برند، که موقتاً آنها را از کار و زندگی و تفریح روزمره باز می دارد. میلیون ها تن دیگر نیز از اشکال ملایم تر بیماری رنج می برند. بار زیان مالی آن در عرصه تولید سالانه ۱۳ میلیارد دلار است که یک میلیارد دلار هزینه های درمان را نیز باید به آن اضافه کرد.
میگرن بیشتر از یک سردرد ساده است. درد ضربانی میگرن که به طور معمول در یک طرف سر پیش می آید، اغلب با تهوع، استفراغ و حساسیت بیش از اندازه به نور و صدا همراه است. به طور کلی، بیماران حال خوشی ندارند.
بیماری، ممکن است با علائم احساس پری در بینی، تاری دید، اسهال، قولنج های شکمی، احساس سرما یا گرمای غیرطبیعی، اضطراب، افسردگی، تحریک پذیری و عدم تمرکز ذهنی همراه باشد.
بدون درمان موثر، بیمارانی که دچار علائم شدیدند، حتی قادر به انجام ساده ترین کارها نیستند و ناچارند تا پایان حملات در بستر باقی بمانند. پس از آن، بیماران اغلب احساس خستگی، تحریک پذیری یا افسردگی می کنند، هر چند که برخی نیز احساسی از سرخوشی یا انرژی غیرطبیعی دارند. در حدود ۴ درصد کودکان در سنین قبل از بلوغ دچار میگرن هستند.
پس از بلوغ، این میزان به ۶ درصد در نوجوانان مذکر و ۱۸ درصد در نوجوانان مونث افزایش یافته و پس از ۴۰ سالگی به تدریج رو به کاهش می گذارد. موارد بیشتر بیماری در خانم ها، با سطح استروژن در خون آنها رابطه دارد؛ افت استروژن درست پیش از قاعدگی مسبب بروز میگرن های قاعدگی است، که شدیدتر و طولانی تر از سایر اشکال آنند.
خود من از ۱۱ سالگی تا یائسگی، مرتباً از چنین میگرن هایی رنج برده ام. حاملگی، که سطح استروژن را بسیار بالا می برد، تنها زمان استراحت من بود، تا آن که یائسگی به تمام نوسانات استروژن پایان داد. گرچه از دیرباز، میگرن را جزء سردردهای عروقی اولیه و حاصل انقباض و سپس انبساط عروق خونی سر می پنداشتند، ولی اکنون معلوم شده که میگرن در واقع از تغییر فعالیت های اعصاب مغز و آزاد شدن پپتیدهای التهابی عصبی که به نوبه خود عروق خونی را تنگ می کنند، حاصل می شود. سردرد، اغلب، پیش از گشاد شدن این عروق شروع می شود. پپتیدهای التهابی رشته های عصبی را حساس می کنند که سپس به محرک های مضر مانند ضربان های عروق خونی پاسخ داده، موجب درد میگرنی می شوند.
در برخی از مردم، پیش از شروع سردرد علائم بینایی، حسی یا حرکتی (اورا) توسط بیمار احساس می شوند که کمتر از یک ساعت به طول می انجامند. اینها شامل مشاهده نور یا جرقه های نوری درخشان، بی حسی پوست سر، سرگیجه و ناتوانی در سخن گفتن هستند. طبق یافته هایی که ماه گذشته در مجله انجمن طب داخلی امریکا منتشر شد کسانی که چنین علائمی دارند، دو برابر دیگران در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی هستند.
گاه، میگرن در داخل خانواه ها می چرخد، که عامل این نوع میگرن را می توان در جهش های صورت گرفته در یکی دو ژن جست وجو کرد. گرچه میگرن کلاسیک به روشنی قابل تشخیص است، ولی بسیار پیش می آید که میگرن را به اشتباه جزء سردردهای سینوسی یا عصبی (احتمالاً به دلیل وجود پرخونی در بینی، فشار یا درد در پیشانی یا پایین دو چشم و احساس ناراحتی در دو طرف صورت) می پندارند.
● تشخیص صحیح
در مطالعه دکتر «اریک اروس»، معلوم شد که در واقع ۹۰ تن از یکصد بیماری که سردرد خود را سینوسی می پنداشتند، دچار میگرن بودند. این بیماران برای رسیدن به تشخیص صحیح، به طور متوسط چهار بار به پزشک مراجعه کرده بودند. نه آکادمی آلرژی، آسم و ایمن شناسی امریکا و نه آکادمی گوش و گلو و بینی امریکا، چیزی را به عنوان «سردرد سینوسی» قبول ندارند؛ البته، گاه سردرد در پی عفونت های سینوس ها پیش می آید.
از دیرباز به مبتلایان میگرن توصیه شده از خوردن برخی از غذاها، مانند شکلات، الکل (به ویژه شراب قرمز) و پنیر مانده، که تصور می شد موجب بروز حملات میگرنی می شوند، پرهیز کنند. ولی شواهد به نفع این عقیده بسیار اندکند. علل شایع تر عبارتند از استرس (مثبت یا منفی)، تغییرات آب و هوا، قطع یکباره استروژن، خستگی و اشکالات خواب (و هم از این رو، شاید به همراه الکل، که موجب بی خوابی می شود) و نیز استفاده بیش از اندازه از مسکن های رایج.
● یافتن علت
یک راه برای این که دریابیم چه چیزی سردرد را شروع می کند، ثبت موارد بروز در تقویم و توجه به غذاهایی است که پیش از آن خورده بودیم یا شرایط و اوضاع و احوال درست پیش از بروز سردرد. اگر خانمی در سنین باروری هستید، مراحل قاعدگی خود را ثبت کنید. در صورت لزوم، برای مشخص کردن مورد خاصی در رژیم غذایی تان که ممکن است موجب سردرد شود، سعی کنید رژیم مزبور را قطع و سپس یکی یکی غذاها را به رژیم خود اضافه کنید. یکی از دوستان با همین شیوه پی برد که میگرنش با مصرف ذرت یا فرآورده های ذرت شروع می شود.
پیشگیری ها و درمان ها بسیارند. اگر یکی موثر واقع نشد، دیگری را امتحان کنید. اگر موارد حملات میگرن شما چندان زیاد نیستند، استفاده از دارویی در رده تریپتان ها در ابتدای شروع سردرد معمولاً آن را برطرف کرده یا از شدت و مدت آن می کاهد. بهترین درمان برای میگرن های مکرر، پیشگیری با داروهایی چون تریپتان یا داروهای شبه افیونی - و احتمالاً مخلوطی از آسپیرین، آمفتامین و کافئین برای تسکین سردرد های ناگهانی و سرسخت- است.
موثرترین داروهای موجود برای پیشگیری، ضدافسردگی های سه حلقه یی، بتابلاکرها مانند پروپرانولول و داروهای ضدصرع مانند گاباپنتین هستند. برخی از مردم با درمان relaxation، بازخورد زیستی یا درمان استرس وضع بهتری پیدا می کنند. چندین مطالعه خوب، اضافه کردن ریبوفلاوین (ویتامین B روزانه ۴۰۰ میلی گرم) یا نوعی داروی گیاهی برگرفته از گیاهی به نام Petasite (۵۰ تا ۷۵ میلی گرم و دو بار در روز) را مفید دانسته اند.
شاید مهم ترین چیزی که موجب تسکین بیمار است، مشاهده پزشکی باشد که تجربه زیادی در تشخیص و درمان میگرن دارد. کسان بسیاری هستند که در این موضوع دخالت می کنند و اغلب به خاطر استفاده بیش از اندازه و سرخود داروها، مشکل را دوچندان می سازند. ممکن هم هست که با پزشکی که بتواند کمکی به شما کند برخورد نکرده و نهایتاً به این نتیجه رسیده باشید که کسی پیدا نمی شود که به شما کمک کند.
شاید چند سال پیش چنین بود، ولی اکنون درمان های جدید بسیاری وجود دارند و مهم تر از آن درک بسیار بهتری است از بیماری میگرن، که در این سال ها حاصل شده و امتحانش ضرری ندارد.

جین برودی
ترجمه؛ ع. فخریاسری

منبع : روزنامه شرق