رشد و نیازهای تغذیه ای کودک نوپا

● رشد جسمانی و فیزیكی كودك نوپا
در سال دوم زندگی رشد فیزیكی یعنی افزایش قد و وزن كودك قدری كندتر از سال اول است، یعنی حدود ۵/۲ كیلوگرم به وزن او و تقریبا ۱۲ سانتیمتر به طول قد كودك اضافه می شود (قبل از یك سالگی حدود ۷ كیلوگرم به وزن تولد و حدود ۲۵ سانتیمتر به قدش اضافه شده بود) . تكامل مغزی و حركتی در این فاصله زمانی زیاد است بطوری كه مغز كودك تا پایان ۲ سالگی سریع ترین دوران رشد خود را پشت سر می گذارد. فرم بدن او نیز نسبت به یك سالگی تغییر فاحشی پیدا می كند، و بسیاری از چربی های بدن به ویژه در نواحی پشت، سرین و پاها از بین می روند و ماهیچه ها محكم تر و قوی تر شده و استخوان پاها كشیده تر می شود.
● تكامل كودك نوپا
از نظر تكامل، كودك در این سن راه می رود، كلماتی را بیان می كند، محیط اطراف خود را با دقت نظاره می نماید، كنجكاو بوده و مرتب در حال اكتشاف است و می خواهد چیزهای جدید را بشناسد. هر چند استقلال طلبی می كند ولی به مراقبت بیشتری برای جلوگیری از خطر نیاز دارد، دوست ندارد به او كمك كنند ولی نباید تنهایش گذاشت. كارهایی می كند كه مورد توجه قرار گیرد و احساساتش را بهتر می فهماند. او به امنیت خانواده نیازمند است . بازی را دوست دارد و یاد می گیرد كه چگونه با دنیائی كه در آن زندگی می كند آشنا شود.
سرعت كسب و پیشرفت این توانایی ها با ساختار ژنتیكی، محیط زندگی، نوع تغذیه و عوامل عاطفی- روانی او ارتباط دارد. رفتار تغذیه ای او هم تغییر می كند و در مورد نحوه غذا خوردنش دخالت و گاهی اوقات كمك می كند.
● غذا خوردن كودك نوپا
گاهی غذا را در دهان نگه می دارد و آن را نمی بلعد، ولی ممكن است برای خوردن همان غذا بعد از چند ساعت علاقه نشان دهد. در این زمان به تدریج یاد می گیرد كه چگونه می تواند از قاشق بطور نسبتا صحیح استفاده كند، به ویژه اگر خیلی گرسنه باشد. در گرفتن فنجان هم مهارت پیدا كرده، آن را با یك دست می گیرد و می تواند شیر و مایعات را از فنجان یا لیوان بنوشد.
● الگوی رشد و نیازهای تغذیه ای متناسب در نوپا
هر یك از كودكان ۱ تا ۲ ساله الگوی رشد خاص خود را دارند و نباید با الگوی رشد سایر كودكان مقایسه شوند. در اشتها و رشد هر كودك نیز معمولا نوساناتی مشاهده می شود یعنی گاهی از اشتها و رشد بیشتری برخوردارند و برخی اوقات اشتهای خوبی ندارند. بدیهی است اگر مادران از این تغییرات اشتها و رشد باخبر باشند نگرانی و یا جنگ و جدال در مورد غذاخوردن كودك بوجود نمی آید.
معمولا متناسب با میزان رشد خوب كودكان و مراحل تكامل مناسب آنان، نیاز به مواد مغذی نیز تغییر می كند و عواملی مانند حركت، بازی، فعالیت و اندازه بدن كودك، سوخت و ساز معمولی بدن، وضع سلامت یا بیماری كودك همه به عنوان معیار نیاز های تغذیه ای او به شمار می روند.
بنابراین مواد غذایی كه در اختیار كودك قرار می گیرد باید به گونه ای باشد كه موارد زیر را تامین نماید.
ـ سرعت رشد جسمی كودك (افزایش اندازه اسكلت بدن نظیر استخوان، ماهیچه ها و غیره)
ـ رشد سریع مغز و افزایش سلول های آن
ـ تكامل سریع سیستم ایمنی كودك
ـ فعالیت فیزیكی
ـ ترمیم سریع بافت ها و جبران آنچه كه در جریان بیماری از بین می رود.
مسلما در سرعت رشد جسمی، تامین انرژی لازم، استفاده از پروتئین با ارزش بیولوژیك بالا(نظیر تخم مرغ)، كلسیم، فسفر، پتاسیم، روی (بامصرف لبنیات و گوشت) و... بسیار موثر بوده و كمبود هر یك از آنها و سایر مواد مغذی لازم، می تواند بر روند رشد اثر گذاشته و حتی آن را مختل نماید.
● كلیاتی در مورد انرژی و مواد مغذی مورد نیاز یك كودك ۱ تا ۲ ساله
در مورد میزان انرژی یا كالری دریافتی از مواد مغذی آنچه در كتاب ها به عنوان مقدار مورد نیاز روزانه توصیه می شود به عنوان یك راهنما است و چون این میزان ازمواد غذایی، برای برنامه ریزی غذایی جمعی تدوین شده و ممكن است برای برخی از كودكان بسیار بیشتر از نیاز فیزیولوژیك آنان باشد. لذا مقدار مواد مورد نیاز برای فرد فرد كودكان باید بر اساس عواملی نظیر اشتها، اندازه جثه، میزان فعالیت و حتی نوع رابطه مادر با كودك پایه ریزی شود.
وزن به تنهایی نمی تواند معیاز خوبی برای تعیین انرژی مورد نیاز و مقدار مواد غذایی دریافتی كودك باشد. به ویژه در زمانهایی كه كودك رشد بیشتری دارد نظیر سال اول زندگی و یا بعد ها در سال های بلوغ، همچنین برای كودكانی كه زیر وزن استاندارد هستند یا آنهایی كه افزایش وزن دارند مقدار انرژی و غذای مورد نیاز متفاوت است. به هر حال می توان گفت معیار وزن فقط یك راهنما است.
در سال دوم زندگی همزمان با كاهش آهنگ رشد، میزان نیاز به پروتئین و كالری بر اساس كیلوگرم وزن بدن نیز كاهش می یابد ولی باید به میزان دریافتی مواد مغذی دیگر مانند كلسیم، آهن، ویتامینC، ویتامینA، اسید فولیك و ویتامین B۶ توجه داشت.
كلسیم و آهن برای رشد كودك ضروری است، بنابراین در صورتی كه برنامه غذایی كودك حاوی مقدار مناسبی از مواد غذایی نظیر لبنیات (شیر و ماست و ...) باشد كلسیم او تامین می شود. گوشت، حبوبات، نان(غلات)، بعضی از سبزی ها و میوه های تازه و خشك غنی از آهن هستند و می توانند نیاز های تغذیه ای كودك را از نظر آهن تامین كنند. ولی هنوز هم باید آهن را به میزان ۱۵ میلی گرم در روز تا سن ۲ سالگی دریافت كنند كه معمولا به صورت قطره یا شربت آهن (قاشق ۵/۱ ت cc ۲ ) خواهد بود.
در برنامه غذایی روزانه كودك میوه و سبزی باید گنجانده شود تا كودك قسمتی از ویتامین های مورد نیاز خود را از این طریق هم دریافت كند.
▪ آیا كودك نوپا به مولتی ویتامین نیاز دارد؟
استفاده از قطره مولتی ویتامین در سال دوم زندگی ضروری است و در موارد زیر اهمیت این ضرورت چشمگیر تر است:
ـ كودكانی كه در سن یك سالگی از شیر مادر محروم می شوند.
ـ تماس كافی با نور خورشید ندارند.
ـ غذاهای گوشتی و پروتئینی كم می خورند و مصرف مستمر لبنیات جزو عادات غذایی خانواده نیست.
كودكان كم اشتها و یا محروم از توجه و عطوفت خانواده كه به مقدار كافی منابع مهم ویتامین را دریافت نمی كنند.
ـ كودكانی كه بدغذا هستند یا به لبنیات علاقه نداشته و یه به آن حساسیت دارند.

منبع: تغذیه در سال دوم
انجمن ترویج و تغذیه با شیر مادر

منبع : نی نی سایت