مالکیت مخازن و مدیریت بر تولید ثروت زیرزمینی در دستان فرزندان ایران

۹۹ سال پیش، ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ۱۲۸۷ (۲۶ می ۱۹۰۸) اولین چاه نفت خاورمیانه با تولید اقتصادی، در میدان نفتون مسجد سلیمان در عمق۳۶۰ متری به نفت رسید.
بهره‌برداری از این چاه که با تولید ۵۰۰ بشکه در روز در عمل از سال ۱۲۹۰ خورشیدی آغاز شد، سرآغاز فعالیت صنعت نفت ایران محسوب می‌شود.
پس از پیدایش نفت در مسجدسلیمان، عملیات کاوش برای کشف مخازن دیگر ادامه یافت و درپی آن:
▪ حوزه‌های نفت خیز هفتگل در سال (۱۳۰۶)،
▪ آغاجاری(۱۳۱۵)،
▪ اهواز(۱۳۳۷)،
▪ بینک (۱۳۲۸)،
▪ بی‌بی‌حکیمه (۱۳۴۰)،
▪ مارون و کرنج (۱۳۴۲)
▪ و پارسی و رگ‌سفید در سال (۱۳۴۳)
کشف و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
اکنون مجموعه این میدان‌ها با تمامی تاسیسات، کارخانجات و خطوط لوله مورد نیاز تولید، فرآورش و انتقال نفت به پالایشگاه های داخلی و پایانه‌های صادراتی نفت خام، هم اکنون بخش عمده‌ای از مناطق نفت خیز جنوب از تشکیل می‌دهد.
تا قبل از دهه ۵۰ فعالیت ‌های مربوط به اکتشاف و تولید در شرکت سهامی اکتشاف و استخراج متمرکز بود و مرکز عملیات این شرکت که مسئولیت برنامه‌ریزی، تهیه منابع مالی، نحوه برداشت از مخازن و همچنین توسعه میدان‌ها و تاسیسات فنی را به عهده داشت، در مسجدسلیمان مستقر بود.
در آغاز دهه ۵۰ به دلیل شتاب گرفتن روند فعالیت‌های تولید نفت و گاز و عملیات اکتشاف و حفاری، "شرکت خاص خدمات نفت ایران" (اسکو) به عنوان شرکت پیمانکار طرف قرارداد شرکت ملی نفت ایران، تشکیل و انجام تمامی فعالیت‌ های اکتشافی، برنامه‌ریزی و اجرای عملیات حفاری، نصب و راه‌اندازی تاسیسات و خطوط لوله، مطالعه میدان‌ها و تهیه طرح پیشنهادی برنامه‌های توسعه و ازدیاد ظرفیت برداشت و نیز برآورد بودجه‌های ارزی و ریالی را به عهده گرفت؛ در کنار این شرکت، "شرکت عملیات غیر صنعتی" نیز تمامی فعالیت‌های غیر صنعتی را از وظایف اصلی تولید در مراحل مختلف، تفکیک و عهده‌دار شد.
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و خلع ید از پیمانکاران خارجی مجموعه عملیات اکتشاف، حفاری و بهره‌برداری به کارکنان و مدیران ایران محول شد. همچنین مراکز راهبردی فعالیت‌های پشتیبانی نیز که این زمان در آبادان مستقر بود، به اهواز منتقل شد. در گذر این تغییر، تولید بیش از ۸۵ درصد نفت و ۱۰۰ درصد گاز و مایعات گازی، خوراک رسانی به پالایشگاه ‌ها و شرکت ملی گاز ایران و همچنین تامین خوراک هیدروکربوری مجتمع‌های پتروشیمی به" مدیریت مناطق نفت خیز" واگذار شد.
صنعت نفت اندک زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با وقوع جنگ تحمیلی، قدم به میدان آزمونی بزرگ نهاد، واقع شدن تاسیسات و مبادی صادراتی در فاصله کمی از جبهه ‌ها، بزودی تاسیسات و بندرگاه های نفتی این شرکت را به عنوان اهدافی برای حمله هوایی و زمینی دشمن مبدل ساخت که در این راه، حماسه ۸ سال دفاع مقدس و استمرار تولید و صادرات نفت در زیر بمباران وحشیانه دشمن بعثی، نام فرزندان ایران زمین که چرخ صنعت نفت را به حرکت در می‌آوردند، جاودانه ساخت.
نگاهی گذرا به افزایش واحدهای بهره‌برداری، کارخانه‌های گاز و گاز مایع، کارخانه‌های نمک‌زدایی، پالایشگاه های گاز مایع و بویژه واحدهای جمع‌آوری، تقویت و تزریق گاز به عنوان پروژه‌های تازه و بدون سابقه قبلی و در راس آن ها میدان های نفتی و چاه‌های تولیدی، به ویژه مقایسه نسبت چاه‌های در مدار تولید به کل چاه‌ها در دو مقطع قبل و بعد از انقلاب، این حقیقت را نشان می‌هد که تلاشگران صنعت نفت نه تنها قادر به اجرای برنامه‌های فنی/ تخصصی بودند بلکه در امر تصحیح و توسعه این برنامه‌ها نیز با نگرشی ارزشی و متناسب با افزایش نیازهای کشور در سال های پس از انقلاب بسیار موفق عمل کرده‌اند.
و امروز ۹۹ سال پس از فوران نخستین چاه نفت در ایران و تولد صنعت نفت، فرزندان میهن با اقتدار و با اندیشه‌ای متعالی همچنان قلب تپنده زمین را در دستان خود گرفته و برای افق روشن نسل‌های آینده با تمام توان تلاش می‌کنند.

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا