آتشکده ری یادگاری از دوره ساسانیان

آتشكده ری یا «تپه میل» یادگاری از دوره ساسانیان و شاید قدیمی ترین آتشكده است.این بنای قدیمی بقایای آتشكده بزرگ ری است، یكی از مهمترین آتشكده های پیش از اسلام كه به روایت تاریخ طبری از آن قدیمی تر وجود ندارد.
بخشی از بنای آتشكده ری در زمان حمله اسكندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشكده به صورت دو میل باقی ماند. از این رو بقایای به جای مانده از آتشكده ری را كه بر تپه ای واقع شده، تپه میل می خوانند.بنای آتشكده از سنگ و آجر با ملات ساروج است كه در ساختمان آن از خشت نیز استفاده شده است.
آنچه از پوشش بنا در زمان حاضر بر جاست، یك جفت قوس هلالی با نقطه بیضی است، در راستای محور اصلی تالار، راهروی كم عرض تونل مانندی سراسر طول تالار را از زیر طی می كند كه از منتهی الیه غربی، راهروی هم عرض دیگری بر آن عمود می شود و ورودی اصلی راهروی زیرین در جبهه شرقی، زیر ایوان اصلی است.
بنای چهارطاقی آتشكده دارای چهار دالان سرپوشیده بود كه آتش مقدس را برای حفاظت از آب، خاك و باد از این دالان ها عبور می دادند. در اكتشافات انجام شده تنها یكی از این دالان ها پدیدار شده است.در كتاب مروج الذهب مسعودی، ساخت آتشكده ری را به فریدون نسبت می دهد و راویان روایت كرده اند كه مسلمانان در فتح ری چون با مردم آنجا صلح كردند، آتشكده را باقی گذاردند.به جای ماندن قسمتی از طاق های این آتشكده در عصر حاضر گواهی است بر این كه آتشكده ری در زمان صدر اسلام خراب نشده است.
بلندی تپه میل از سطح دشت اطراف ۱۸ متر است و حدود ۲۵ متر پهنا و ۲۰ متر درازا دارد. پیرامون این تپه بلند تپه های كم ارتفاع كوچكتر پراكنده شده كه مشرف بر آنها قرار گرفته است. این مجموعه منطقه ای به وسعت ۸۰۰ در ۹۰۰ متر را شامل می شود.بر بالای تپه، بنای اصلی آتشكده در راستای شرقی غربی برپاست، طرح كلی بنا، تالار ستون داری بوده با دو ردیف ستون چهارگوشه سه تایی كه عملاً به ۳ بخش تقسیم شده است.
یك بخش مركزی عریض تر و دو بخش جانبی كم عرض تر، ورودی اصلی تالار آتشكده در جبهه شرقی از طریق یك ایوان چهارستونی مدور كه پایه های سر ستون های آنها در گوشه های شمال شرقی و جنوب به شرق ایوان برپاست.تپه میل حدود ۱۲ كیلومتری جنوب شرقی حرم حضرت عبدالعظیم (ع) و در ۲ كیلومتری جنوب قلعه نو بخش كهریزك شهرستان ری بر فراز تپه ای بلند در روستای قلعه نو قرار دارد.
برای نخستین بار در سال ۱۹۰۹ میلادی یك هیأت فرانسوی فعالیت خود را به منظور كاوش در محوطه باستانی تپه میل آغاز كرد، سپس هیأتی ایرانی از سال ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۴ كار حفاری و مرمت قسمت هایی از این بنا را به عهده گرفت و آخرین دوره مطالعات باستان شناسی در این محل در سال ۱۳۷۸ انجام شد.
آثار به دست آمده در تپه میل گچبری هایی با نقوش اسلیمی و گیاهی مربوط به اواخر دوران ساسانی و اوایل دوره اسلامی است.از تپه میل به عنوان اثری بر جای مانده از یك آتشكده دوره ساسانی یاد شده كه در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است.

منبع : روزنامه ایران