اعمال حج

بسم اللّه الرحمن الرحیم
الحمد للّه رب العالمین والصلوهٔ والسلام علی محمد وآله الطاهرین ولعنهٔ الله علی اعدائهم اجمعین الی یوم الدین
هر مكلفی كه مستطیع باشد یعنی شرایط واجب بودن حج را دارا باشد ، باید در تمام عمر یك مرتبه حج كند یعنی مكه برود ، واعمالی را كه دستور داده اند بجا آورد، و این عمل را حَجَّهُٔ الاسلام میگویند ، وانسان باید پیش از شروع به حج اعمال آنرا اجمالاً بداند ، وكسی كه نمیداند اگر در موقع احرام نیت كند كه برای انجام فرمان خداوند عالم حج واجب خود را بجا می آورم كه بعد از مشغول شدن بعمل هر چه لازم است انجام دهم، مثل آنكه قصد كند مطابق رساله ای كه دارد یابفرموده مجتهد یاعالمی كه همراه او است عمل را تمام كند ، عمل او صحیح است .
● عمره تمتع
كسی كه وظیفه او حج تمتع است ، باید پیش از حج عمره تمتع بجا آورد واعمال آن پنج چیز است :
▪ اوّل : احرام .
▪ دوّم : طواف خانه كعبه .
▪ سوّم : دو ركعت نماز طواف .
▪ چهارم : سعی بین صفا ومروه .
▪ پنجم : تقصیر ، واحكام اینهامفصلا گفته خواهد شد .
الف) احرام
ـ (مسأله ۱) كسانیكه میخواهند حج كنند وقتی بمیقات رسیدند ، باید محرم شوند ومیقاتها پنج است :
▪ اول : جحفه وآن میقات كسانی است كه از راه شام بمكه میروند .
▪ دوم : مسجد شجره وآن میقات كسانی است كه از راه مدینه منوره بمكه میروند ، واگر در آنجا ممكن نشود ، می توانند در جحفه محرم شوند .
▪ سوم : وادی عقیق وآن میقات كسانی است كه از راه نجد وعراق بمكه میروند وقسمت اوَّل این وادی را مسلخ میگویند ، وقسمت دوّم آنرا عمره وقسمت سوّمش را ذات عرق می نامند، وچنانچه یقین كند كه بوادی عقیق رسیده ، بهتر است در قسمت اول آن - یعنی در مسلخ - محرم شود واگر یقین نكند بنابر احتیاط واجب ، باید احرام را تأخیر بیندازد تایقین كند كه بوادی عقیق رسیده ، وبعد از آنكه یقین كرد پیش از رسیدن به قسمت سوم وادی محرم شود .
▪ چهارم : قرن المنازل وآن میقات كسانی است كه راه آنها از طائف است .
▪ پنجم : یلملم وآن میقات كسانی است كه از راه یمن به مكه میروند .
ـ (مسأله ۲) اگر منزل كسی كه از بعض میقاتهائی كه در مسأله پیش گفته شد به مكه نزدیكتر باشد ، میقاتش منزل او است .
ـ (مسأله ۳) اگر از راهی برود كه از هیچ یك از پنج میقات نگذرد ، وقتی مقابل یكی از آنها رسید ، باید محرم شود ، پس كسانیكه از راه مدینه منوره بمكه میروند واز مسجد شجره نمی گذرند ، اگر ممكن است مقابل مسجد محرم شوند .
ـ (مسأله ۴) كسی كه نمی تواند یقین كند كه مقابل یكی از پنج میقات رسیده، اگر از گفته كسانیكه اطلاع دارند، اطمینان پیدا كند كه مقابل یكی از آنها رسیده میتواند محرم شود .
ـ (مسأله ۵) اگر نذر كند كه پیش از رسیدن به میقات در محل معیّنی محرم شود وبرای عمل كردن به نذر در همانجا محرم شود كافی است .
ـ (مسأله ۶) كسی كه باهواپیما به مكه میرود ودر جده فرود میآید ونخواهد به مدینه رود میتواند از جده قدیم محرم شود، ولی احتیاطاً احرام بستن از جده را هم نذر كند كه چنانچه نذر نماید دیگر در وقت رسیدن به مقابل جدّه وجائیكه عَلَم های حرم نمایان می شود حاجت به تجدید احرام نداشته باشد .
ـ (مسأله ۷) جنب و زنیكه در حال حیض یانفاس است میتواند محرم شود ، اما اگر بخواهد از مسجد شجره یامسجد جُحفه محرم شود باید بیرون مسجد طوری بایستد كه شانه اش مقابل مسجد باشد، سپس محرم شود .
ـ (مسأله ۸) اگر بواسطه فراموشی یا عذر دیگری در میقات محرم نشود بعداز آنكه یادش آمد یاعذرش برطرف شد، باید بمیقات برگردد ومحرم شود، واگر نتواند برگردد چنانچه داخل حرم شده بایستی از حرم خارج شود واحرام ببندد ودر خصوص شخص جاهلی كه متوجه به جهل خود بوده ومع ذلك در میقات احرام نبسته وداخل حرم شده وممكن نیست كه بمیقات برگردد احوط وجوبی آنستكه به هر مقداری كه میتواند از حرم دور شود واحرام بندد ، ولی چنانچه داخل حرم نشده باشد یانتواند از حرم خارج شود در هرجا كه یادش آمد یاعذر او برطرف شد می تواند محرم شود .
ـ (مسأله ۹) اگر از روی فراموشی یاندانستن مسأله محرم نشود وبعد از تمام شدن اعمال عمره یادش بیاید ، عمره او صحیح است .
● واجبات احرام
واجبات احرام سه چیز است :
▪ اول : پوشیدن لباس احرام .
▪ دوم : نیت .
▪ سوم : لبیك گفتن بتفصیلی كه بعداً بیان می شود .
۱) پوشیدن لباس احرام
ـ (مسأله ۱۰) پیش از نیت احرام ، انسان باید لباس احرام بپوشد ، یعنی پارچه ایكه از ناف تا زانو را بپوشاند بخود ببندد، وپارچه دیگری كه شانه ها را بپوشاند بردوش بیندازد .
ـ (مسأله ۱۱) پارچه ایكه از ناف تا زانو را میپوشاند باید بقدری ضخیم باشد كه پوست بدن از زیر آن دیده نشود بلكه بنابر احتیاط واجب باید پارچه ای هم كه روی دوش می اندازد همینطور باشد .
ـ (مسأله ۱۲) لباس احرام ، باید طوری باشد كه نماز خواندن باآن صحیح باشد ، پس محرم شدن بالباس نجس وابریشم خالص ولباسی كه از اجزاء حیوان حرام گوشت تهیه شده صحیح نیست .
ـ (مسأله ۱۳) اگر نجاستی مثل خون زخم وجراحت ودمل كه نماز خواندن با آنها صحیح است ، در لباس احرام باشد ، اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۱۴) كسی كه محرم شده ، اگر لباس او نجس شود بنابر احتیاط واجب ، باید آن را آب بكشد یاعوض نماید ولی اگر بدن او نجس شود ، لازم نیست فوراً آن را بشوید، اگر چه احتیاط مستحب آنست كه آنرا هم فوراً آب بكشد .
ـ (مسأله ۱۵) لباس احرام زن هم نباید ابریشم خالص باشد واحتیاط آنست كه لباس های دیگر او هم ابریشم خالص نباشد .
ـ (مسأله ۱۶) بنابر احتیاط واجب باید لباس احرام بافته باشد واز پوست یاچیزی مثل نمد نباشد .
۲) نیّت
بعد از پوشیدن لباس احرام باید برای انجام فرمان خداوند عالم ، برخود قراردهد كه بجهت توجه به مكه وبجا آوردن اعمال عمره وحج، كارهائی را كه در عمره تمتع بر او حرام است ( وبعداً گفته میشود ) ترك نماید .
۳) لبیك گفتن
(مسأله ۱۷) بعد از نیت باید بگوید :
« لَبَّیْكَ اللّهُمَّ لَبَّیْكَ، لَبَّیْكَ لاشَریكَ لَكَ لَبّّیكَ، إنَّ الحَمدَ و النِعمَهَٔ لَكَ وَالمُلْكَ، لاشَریكَ لَكَ »
واحتیاط مستحب آنست كه بعد از « لاشریك لك » یك مرتبه دیگر «لبیك» بگوید.
(مسأله ۱۸) كسی كه لبیك گفتن را نمیداند باید یاد بگیرد یابكمك دیگری بخواند وچنانچه ممكن نباشد ، باید بهر طوریكه می تواند بخواند وترجمه آن را به فارسی یابه زبان دیگر بگوید ودیگری را هم نائب بگیرد كه از طرف او بطور صحیح بخواند .
چیزهائیكه در حال احرام حرام است بیست وچهار چیز در حال احرام حرام است
▪ اول : شكار كردن حیوان صحرائی وحشی وكمك كردن صیّاد ونشان دادن شكار ، اگر چه بااشاره باشد ونیز خوردن گوشت شكار در حال احرام حرام میباشد ، اگر چه كسی كه آن را شكار كرده محرم نباشد ، همچنین حرام است حیوانی را كه دیگری شكار كرده است ، بكشد .
ـ (مسأله ۱۹) اگر محرم صیدی را بكشد ،كفاره بر او واجب میشود ، واحكام آن در كتابهای مفصل گفته شده است .
▪ دوم : از چیزهائیكه بر محرم حرام است جماع كردن بازن وبوسیدن او وبازی كردن با او است ونیز نگاه كردن به زن از روی شهوت بلكه بردن هر لذتی از زن یامرد حرام میباشد. ولذت بردن از مرد گذشته از اینكه پیش از احرام حرام بوده ، بواسطه احرام هم حرام میشود .
ـ (مسأله ۲۰) اگر كسی در احرام عمره پیش از تمام شدن سعی عمداً بازن یا العیاذ بالله بامردی جماع كند چه عمره مفرده باشد چه تمتع ، عمره او فاسد است وباید یك شتر كفاره بدهد وچنانچه عمره مفرده بوده باید آن را تمام كند وبعداً آن را دوباره بجا آورد ، ولی اگر تمتع بود در صورتیكه وقت باقی است یعنی می تواند بعد از اتمام واعاده وقوف عرفات را درك كند باید اتمام نموده وبعداً نیز اعاده نماید، وچنانچه وقت باقی نباشد حج تمتع او مبدل به إفراد میشود، یعنی باید اول اعمال حج را بجا آورده وبعد از آن عمره مفرده انجام دهد واحتیاط واجب آنستكه در سال بعد هم عمره وحج را دوباره بیاورد ، واما اگر بعد از تمام شدن سعی عمداً جماع نماید فقط یك شتر كفاره بر او واجب میشود اگر از مردم ثروتمند وبامكنت باشد، ویك گاو بر او واجب می شود اگر از طبقه متوسط باشد ، ویك گوسفند بر او واجب میشود اگر از مردم كم بضاعت وبیچاره باشد ، ولی در هر صورت عمره وحج او صحیح است .
ـ (مسأله ۲۱) اگر در حال احرام حج تمتع یاقران یا إفراد پیش از وقوف بمشعر عمداً جماع كند چه بازن باشد وچه بامرد در فرج باشد یادر دبر یك شتر كفاره بر او واجب است وحج او فاسد میشود ولی باید آنرا تمام كند ودر سال بعد آن را دوباره بجا آورد واگر بعد از وقوف به مشعر جماع كند حج او صحیح است وفقط یك شتر كفاره لازم است ، اگر این عمل پیش از آوردن پنج دور از طواف نساء از او صادر شود ، واما اگر صدور این عمل بعد از دور پنجم باشد كفاره لازم نیست اگر چه احتیاط مستحب آنستكه در اینصورت نیز یك شتر كفاره بدهد .
ـ (مسأله ۲۲) اگر محرم زنی را ببوسد در صورتیكه از روی شهوت باشد یك شتر كفاره بر او واجب میشود واگر از روی شهوت نباشد كفاره آن فقط یك گوسفند است اگر چه احتیاط مستحب آنست كه نیز یك شتر كفاره دهد .
ـ (مسأله ۲۳) اگر در حال احرام عمداً از روی شهوت بعیال خود نگاه كند ومنی از او بیرون آید كفاره آن یك شتر است ولی اگر عمداً واز روی شهوت بغیر عیال خود نگاه كند ومنی از او بیرون آید ، بنابر احتیاط واجب بلكه اقوی كفاره آن یك شتر واگر نتواند یك گاو واگر آنرا هم نتواند یك گوسفند است .
ـ (مسأله ۲۴) اگر محرم بازنی ملاعبه نماید چناچه منی از وی بیرون آید كفاره آن یك شتر است ولی اگر منی بیرون نیاید كفاره اش یك گوسفند است .
▪ سوّم : از چیزهائیكه بر محرم حرام می باشد آنست كه زنی را برای خود یادیگری عقد كند ، اگر چه آن دیگری محرم نباشد وباید شاهد عقد هم نشود، و احتیاط واجب آنستكه زنی راخواستگاری هم نكند ولی اگر زن خود را طلاق رجعی داده باشد ، می تواند به او رجوع نماید .
▪ چهارم : از چیزهائی كه بر محرم حرام می باشد آن است كه استمناء كند یعنی كاری كند كه منی از او بیرون آید .
▪ پنجم : بوئیدن مشك وزعفران وكافور وعود وعنبر ومانند اینها ونیز خوردن ومالیدن آن ببدن وپوشیدن لباسی كه بوی خوش دارد واستعمال سایر چیزهای خوشبو بر محرم مكروه است .
ـ (مسأله ۲۵) كسی كه محرم است اگر محتاج به خوردن یاپوشیدن چیزی شود كه بوی خوش دارد ، باید بینی خود را بگیرد وبنابر احتیاط از بوئیدن چیزی كه به آن خَلوق می گویند وخانه كعبه را به آن خوشبو می كنند خودداری نماید .
ـ (مسأله ۲۶) كفاره استعمال بوی خوش یك گوسفند است .
ـ (مسأله ۲۷) احتیاط واجب آن است كه محرم در وقت گذشتن از جایگاه عطر فروشان نگذارد كه بوی عطر به بینی او برسد واحتیاط مستحب آن است كه میوه های خوشبو مثل سیب وبه راهم نبوید ، ولی خوردن آنها مانعی ندارد .
ـ (مسأله ۲۸) گرفتن بینی از بوی بد برای محرم حرام است ولی اگر تند برود كه بوی بد به بینی او نرسد اشكال ندارد .
▪ ششم : پوشیدن چیز دوخته وچیزی كه مثل دوخته است ، مانند كلاه نمد. واگر ناچار شود كه چیز دوخته ای را بپوشد كفاره آن یك گوسفند است .
ـ (مسأله ۲۹) احتیاط واجب آنست كه چیز دوخته كوچك را هم نپوشد ولی اگر همیان پول را به كمر ببندد یا از روی ناچاری فتق بند ببندد اشكال ندارد ، ولی برای بستن فتق بند احتیاطاً یك گوسفند كفاره بدهد .
ـ (مسأله ۳۰) احتیاط واجب آن است كه لباس احرام خصوصاً پارچه ای را كه بدوش می اندازد گره نزند وباچوب یاسوزن بهم متصل نكند وبه آن تكمه ندوزد .
ـ (مسأله ۳۱) زنها می توانند لباس دوخته بپوشند ولی باید از پوشیدن قفازین خودداری كنند وقفازین چیزی است كه زنهای عرب می دوختند وبرای جلوگیری از سرما در دست میكردند .
▪ هفتم : از چیزهائیكه بر محرم حرام می باشد آن است كه باقصد زینت كردن به چیزهائی كه اسباب زینت است سرمه بكشد ، بلكه بنابر احتیاط واجب باید باقصد زینت به چیزی هم كه سیاه نیست سرمه نكشد ونیز به چیزهائیكه اسباب زینت است ، بدون قصد زینت هم سرمه نكشد .
▪ هشتم : نگاه كردن در آئینه . ولی زدن عینك اگر زینت نباشد ونگاه كردن در آب صاف اشكال ندارد .▪ نهم : پوشیدن چیزی كه تمام روی پا را بپوشاند، مانند كفش وچكمه وجوراب ، واحتیاط مستحب آنستكه از پوشیدن چیزی هم كه مقداری از روی پارا می پوشاند خودداری نماید ، ولی بند نعلین اگر چه مقداری از روی پا را می گیرد اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۳۲) اگر محرم به پوشیدن چیزی كه تمام روی پارا می پوشاند بواسطه نداشتن نعلین محتاج شود بنابر احتیاط واجب باید روی آن را بشكافد وبعد بپوشد .
▪ دهم : دروغ گفتن وفحش دادن است ونیز اگر عیب هائی را از خود دور كند وبه دیگری نسبت دهد یاصفات خوبی را برای خود ثابت كند واز دیگری سلب نماید، حرام میباشد .
▪ یازدهم : قسم خوردن است، به این صورت كه بگوید لا والله یابگوید بلی والله واحتیاط واجب آنست كه بغیر این دو لفظ هم قسم نخورد ، ولی در مقام ناچاری كه بخواهد حقی را ثابت كند یاباطلی را از بین ببرد، قسم خوردن اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۳۳) برای قسم دروغ بنابر مشهور در دفعه اول یك گوسفند ودر دفعه دوم یك گاو ، ودر دفعه سوم یك شتر كفاره بر انسان واجب است ، اگر چه اغلب اخبار دلالت می نماید كه در دروغ سوم هم گاو است ، وبرای قسم راست در دفعه اول و دوم باید استغفار كند ودر دفعه سوم یك گوسفند بر او واجب می شود .
▪ دوازدهم : كشتن شپش وكنه ومانند اینها چه در بدن باشد وچه در لباس ، بلكه احتیاط واجب آن است كه آنها را از جای خودشان بجای دیگر نگذارد ولی این درصورتی است كه در جای اول محفوظ تر باشد وگرنه عوض كردن جای آنها مانعی ندارد .
▪ سیزدهم : آنكه بقصد زینت كردن انگشتری در دست كند واما اگر بقصد ثواب باشد مانعی ندارد ، ونیز اگر به قصد زینت یابدون قصد زینت در حال احرام حنا ببندد یاپیش از احرام به قصد زینت حنا ببندد واثر آن تا وقت احرام بماند حرام است .
▪ چهاردهم : آنكه زن با زیوری خود را زینت كند، ولی اگر چیزهائیكه پیش از احرام با آنها زینت می كرده همراهش باشد وبرای احرام بیرون نیاورد ، اشكال ندارد اما باید برای شوهر خود ومردهای دیگر نمایان نكند .
▪ پانزدهم : مالیدن روغن به بدن اگر چه خوشبو نباشد ونیز اگر روغنی را كه بوی خوش دارد پیش از احرام بمالد چنانچه اثر آن تاوقت احرام بماند حرام است ولی اگر ناچار باشد در حال احرام می تواند روغن به بدن بمالد .
▪ شانزدهم : بر طرف كردن مو از بدن خود یا ازبدن دیگری ، اگر چه آنكس در حال احرام نباشد واگر یك مو را هم برطرف نماید حرام است ولی اگر ناچار باشد كه مثلاً برای درد سر مو را برطرف كند ، یاموئیكه چشم را اذیت می كند برطرف نماید ، اشكال ندارد ، وهمچنین است اگر در وقت وضوء وغسل بدون قصد كنده شود .
ـ (مسأله ۳۴) اگر در حال احرام سرش را بتراشد یاموی زیر بغل یاموی یكی از آنها را بر طرف كند اگر چه از روی ناچاری هم باشد یك گوسفند كفاره براو واجب می شود ولی به جای گوسفند می تواند سه روز روزه بگیرد یا دوازده مد كه تقریباً ده چارك است گندم یا جو ومانند اینها به شش فقیر بدهد .
ـ (مسأله ۳۵) اگر به سر یا ریش خود دست بكشد ویك مو یا دو موی آنها بیفتد ، باید دو مشت گندم یا جو ومانند اینها صدقه بدهد .
▪ هفدهم : آنكه مرد سر خود را بپوشاند واحتیاط واجب آنست كه گل وحنا بسر نمالد وچیزی هم بر سر نگذارد بلكه احتیاط مستحب آن است كه باجای دیگر بدن مثلاً بادست سر را نپوشاند .
ـ (مسأله ۳۶) اگر مرد سر خود را بپوشاند ، كفاره آن یك گوسفند است ، واگر چند مرتبه سر را بپوشاند در صورتیكه مجلس پوشانیدن سر متعدد باشد وعذری هم نداشته باشد بنابر احتیاط مستحب برای هر دفعه یك گوسفند بدهد .
ـ (مسأله ۳۷) پوشانیدن مقداری از سر هم بر مرد حرام است ولی اگر بواسطه دستمالی كه برای سر درد می بندند یا بواسطه بند مشك آب كه معمولاً آن را بر سر می اندازند مقداری از سر را بپوشاند اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۳۸) پوشاندن گوش بر مرد حرام است ولی پوشاندن صورت برای او اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۳۹) انسان در حال احرام نمی تواند سر را در آب یاچیز روان دیگری فرو برد .
▪ هیجدهم : آنكه زن صورت خود را به نقاب یاچیز دیگری بپوشاند وپوشانیدن مقداری از صورت هم برای زن جائز نیست .
ـ (مسأله ۴۰) اگر زن موقع نماز برای آنكه یقین كند كه سر وگردن او پوشیده شده است ، مقداری از اطراف صورت را بپوشاند اشكال ندارد ، ولی بعد از نماز باید فوراً آن مقدار را باز كند .
ـ (مسأله ۴۱) زن می تواند برای رو گرفتن از نامحرم مقداری از چادر یاچیز دیگری را كه بر سر انداخته، تا روی بینی بیاورد ولی اگر روی چانه وبیشتر بیاورد واجب است كه آن را با دست یا باچوب از صورت دور نگهدارد واگر دور نگاه ندارد یك گوسفند كفاره بر او واجب می شود .
▪ نوزدهم : آنكه مرد محرم در حال راه پیمودن موقعیكه سوار است سایه بالای سر خود قرار دهد مثلاً در اتومبیل بنشیند ، یاچتر بر سر بگیرد ، ولی برای زن وبچه اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۴۲) احتیاط واجب آنست كه مرد محرم در حال راه پیمودن اگر پیاده هم باشد سایه بالای سر خود قرار ندهد بلكه اگر چتر ومانند آن بالای سر او هم نیست طوری نكند كه سایه آنها بر سر او بیفتد ولی راه رفتن در سایه اتومبیل ومانند آن اشكال ندارد اگر چه احتیاط مستحب آنستكه آنرا نیز ترك نماید .
ـ (مسأله ۴۳) احتیاط واجب آنستكه در شب و در هوای ابر هم زیر سایبان نرود .
ـ (مسأله ۴۴) مرد محرم اگر موقعی كه منزل می كند زیر طاق ومانند آن برود اشكال ندارد ، اگر چه در موقعی باشد كه برای كارهای خود رفت وآمد می كند ولی احتیاط مستحب آنست موقعی كه در منزل رفت وآمد می كند چتر ومانند آن بر سر نگیرد .
ـ (مسأله ۴۵) اگر مرد محرم برای مرض یاشدت سرما یاگرما یاباران ناچار شود كه در حال راه پیمودن زیر سایه باشد معصیت نكرده ، اما یك گوسفند كفاره بر او واجب می شود واگر در احرام عمره هم چند مرتبه زیر سایه برود، یك گوسفند كافی است لكن احتیاط مستحب آنستكه از برای هر روزی اگر ممكن باشد یك گوسفند كفاره بدهد ولی اگر در احرام حج هم یك مرتبه یاچند مرتبه زیر سایه برود ، برای آن هم یك گوسفند كفاره واجب می شود .
▪ بیستم : آنكه از بدن خود خون بیرون آورد و نیز خراشیدن بدن و مسواك كردن، چنانچه بداند كه بواسطه اینها خون بیرون می آید حرام می باشد وبنابر احتیاط كفاره آن یك گوسفند است .
ـ (مسأله ۴۶) اگر از بدن كس دیگر خون بیرون آورد مثل آنكه او را رگ بزند اشكال ندارد وهمچنین است اگر از روی ناچاری از بدن خودش خون بیرون آورد .
▪ بیست ویكم : ناخن گرفتن است ، اگر چه كمی از آنرا بگیرد ولی اگر مقداری از ناخن او افتاده وباقیمانده آن اذیت می كند ، گرفتن آن اشكال ندارد اما باید یك مد كه تقریباً یك چارك ( ده سیر ) است طعام یعنی گندم یا جو ومانند اینها به فقیر بدهد .
ـ (مسأله ۴۷) اگر در حال احرام تمام یك ناخن را بگیرد باید یك مد طعام بفقیر بدهد وچنانچه همه ناخن های دست وپا را در یك مجلس بگیرد كفاره آن یك گوسفند است واگر در یك مجلس ناخن دست ها و در مجلس دیگر ناخن پاها را بگیرد دو گوسفند كفاره لازم می شود .
▪ بیست ودوم : كندن دندان است ، اگر خون بیاید. وبنابر احتیاط واجب كفاره آن یك گوسفند است ولی اگر خون بیرون نیاید حرام نیست اگر چه احتیاط مستحب ترك آن است .
▪ بیست وسوم : كندن درخت وگیاهی است كه در حرم روئیده باشد ، ولی كندن گیاهی كه خود محرم آنرا كاشته یادر ملك او روییده اشكال ندارد ونیز كندن گیاهی كه در منزلش روییده ، اگر بعد از آنكه در آنجا منزل كرده روییده باشد وكندن اُذخر كه گیاه معروفی است وكندن درخت میوه ودرخت خرما مانعی ندارد .
ـ (مسأله ۴۸) اگر در حال احرام گیاهی را بكند ، باید استغفار كند واگر مقداری از یك درخت را بكند باید باندازه قیمت آن به فقیر بدهد واگر درختی را بكند چناچه بزرگ باشد كفاره آن یك گاو واگر كوچك باشد كفاره آن یك گوسفند است .
ـ (مسأله ۴۹) كسی كه محرم است نباید برای شتر خود علف بكند ولی اگر شتر را رها كند كه علف بخورد اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۵۰) كندن درخت یاگیاه حرم برای كسی هم كه محرم نیست حرام میباشد.
ـ (مسأله ۵۱) اگر انسان بطور معمول راه برود وبواسطه راه رفتن او مقداری از گیاه حرم كنده شود اشكال ندارد .
▪ بیست وچهارم : آنكه شمشیر یاچیز دیگری را كه آلت جنگ است بخود ببندد ولی اگر ناچار باشد اشكال ندارد .
ـ (مسأله ۵۲) احتیاط واجب آنست كه آلت جنگ را در صورتیكه نمایان باشد همراه بر ندارد اگر چه بخود نبسته باشد.
● مستحبات احرام عمره
۱) پیش از احرام بدن را پاكیزه كند وناخن و موی شارب را بگیرد وموی زیر بغل وجاهای دیگر بدن را با نوره بر طرف نماید .
۲) برای احرام غسل كند وكسی كه می ترسد كه در میقات آب پیدا نكند پیش از رسیدن به میقات غسل نماید وچنانچه در میقات آب پیدا كرد دوباره غسل كند .
۳) در موقع غسل دعا بخواند .
۴) در موقع پوشیدن لباس احرام بگوید :
الحَمْدُ للّهِ الذی رَزَقَنی ماأُواری بِهِ عَورَتی وأُؤَدّی فیهِ فَرْضی وَأَعْبُدُ فیهِ رَبّی وأَنتهی فیهِ إلی ما أمرنی، ألحَمْدُ لله الذی قَصَدْتُهُ فَبَلَغَنی وَأرَدْتُهُ فأعانَنی وَقَبِلَنی وَلَمْ یَقْطَع بی وَوَجْهُهُ أرَدْتُ فَسلّمَنی فهو حِصنی وكَهفی وحِرزی وظَهری ومَلاذی ورَجائی ومَنجای وَ ذُخْری وعُدّتی فی شِدّتی ورَخائی .
۵) احرام را بعد از نماز ظهر بجا آورد واگر در آن وقت محرم نشود بعد از نماز واجب دیگر، واگر نخواهد كه بعد از نمازهای واجب یومیه محرم شود نماز قضائی بخواند وبعد از آن احرام را انجام دهد وچنانچه نماز قضا ندارد شش ركعت نماز مستحبی هر دو ركعت را به یك سلام بخواند یا اقلاً دو ركعت نماز مستحبی بخواند بعد محرم شود ودر ركعت اول این نمازهای مستحبی بعد از حمد ، سوره قل هو الله احد ودر ركعت دوم بعد از حمد سوره قل یاایها الكافرون بخواند .
۶) نیت احرام را بزبان بیاورد ودر موقع نیت حمد وثنای الهی نماید وبر محمد وآل محمد صلوات بفرستد ودعا بخواند كه در كتب مفصله ثبت است .
۷) بعد از گفتن لبیكهای واجب بگوید :
لَبَّیْكَ ذَا المَعارج لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ داعیاً إلی دارِ السَلام لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ غَفّارُ الذُنُوبِ لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ أهلُ التَّلْبِیَهِٔ لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ ذَا الجَلالِ والاكرامِ لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ تُبْدِیءُ و المَعادُ إلَیْك لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ تَسْتَغْنی ونَفْتَقِرُ اِلَیْكَ لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ مَرغُوباً ومَرهوباً اِلیك لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ الهَ الحق لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ ذَا النَعْماءِ والفَضْلِ الحَسَن الجَمیلِ لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ كَشّافَ الكُرَبِ العِظامِ لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ عَبْدُك َ وَابنُ عَبْدَیك لَبَّیْكَ لَبَّیْكَ یاكَریمُ لَبَّیْكَ .
۸) لبیكها را زیاد واگر مرد است بلند بگوید .
۹) موقع بیدار شدن از خواب وهنگام سحر وبعد از نمازهای واجب ومستحب وموقع سوار شدن وپیاده شدن وموقعی كه به بلندی بالا می رود یا از بلندی بزیر می آید بسیار لبیك بگوید ولی بعد از دیدن خانه های مكه باید لبیك نگوید .
● مكروهات احرام عمره
چند چیز در حال احرام مكروه است واز آن جمله است :
۱) احرام در لباس سیاه ولباس چرك ولی اگر در حال احرام چرك شده باشد بهتر است كه تاوقتی از حرم بیرون نیامده آن را نشوید .
۲) خوابیدن در رختخواب سیاه وبر بالش سیاه .
۳) حمام رفتن وشستن بدن با آب سرد ومسواك كردن زیاد .
● مستحبات داخل شدن به حرم وبه مكه وبه مسجدالحرام
۱) موقعیكه به حرم مكه می رسد پیاده شود وبه نیت داخل شدن به حرم غسل كند ونعلین را در دست بگیرد وبا پای برهنه داخل شود ودعاهای وارد شده را بخواند .
۲) اگر ممكن است موقع وارد شدن به مكه دوباره غسل كند .
۳) با آرامش دل وبدن از راه بالای مكه وارد شود وبرای ورود به مسجد نیز غسل نماید وباكمال خضوع وخشوع وآرامش دل وبدن بر در مسجد بأیستد وبگوید :
السَّلامُ عَلَیْكَ أیّها النَبِّیُ وَرَحْمَهُٔ اللهِ وَبَرَكاتُهُ بِسمِ الله ِ وَبِاللهِ وَماشَاءَ اللهُ اَلسَّلامُ علی أَنْبیاءِ اللهِ وَرُسُلِهِ اَلسَّلامُ عَلی رَسُولِ اللهِ صَلّی اللهُ عَلیْهِ وَآلِهِ الَّسلامُ عَلی اِبْراهِیمَ خَلیلِ الله ِ وَالحَمْدُ للهِ رَبِّ العالَمین .
۴) پس از آن از باب السلام وارد مسجد شود و راست برود تا به ستون ها برسد ، وهنگام داخل شدن به مسجد بگوید :
بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَعَلی مِلِّهِٔ رَسُولِ الله (ص)
بعد دستها را بلند نموده و رو به كعبه كند وبخواند دعاهای وارد شده را .ب) طواف
دوم از كارهای عمره تمتع ، طواف خانه كعبه است .
ـ (مسأله ۵۳) كسی كه عمره تمتع بجا می آورد وقتی وارد مكه شد ، باید خانه كعبه را هفت شوط یعنی هفت دور طواف كند واین ركن است كه اگر كسی عمداً بجا نیاورد وبه قدری تأخیر بیندازد كه اگر بخواهد انجام دهد ، روز نهم ذیحجه بوقوف عرفات نمی رسد عمره او باطل است ، چه مسأله را بداند چه نداند، بلكه بر كسی كه از جهت ندانستن مسأله تا آن روز به تأخیر انداخته ، واجب است یك شتر كفاره بدهد ودر هر صورت حج تمتع چنین شخص مبدل به حج افراد میشود وباید در سال بعد هم حج تمتع را دوباره بجا آورد .
ـ (مسأله ۵۴) اگر كسی طواف را فراموش كند باید آن را بجا آورد ، وچنانچه به شهر خودش رفته وبرگشت به مكه برای او مشكل است باید نایب بگیرد كه از طرف او طواف را انجام دهد .
ـ (مسأله ۵۵) كسی كه طواف را فراموش كرده وسعی را بجا آورده است بنابر احتیاط واجب باید خودش یاكسی كه از طرف او طواف را بجا می آورد سعی هم بنماید.
ـ (مساله ۵۶) اگر مریض نتواند طواف كند باید او را طوری طواف دهند كه پاهایش به زمین كشیده شود واگر ممكن نیست باید در طواف او را به دوش بگیرند یا بطور دیگری اورا طواف دهند، وچنانچه هیچ ممكن نباشد باید دیگری را نایب بگیرند كه طواف او را بجا آورد .
▪ شرایط طواف
طواف پنج شرط دارد :
۱) اول : آنكه نیت كند كه برای انجام فرمان خداوند عالم ، هفت دور طواف عمره تمتع حجهٔ الاسلام را بجا می آورم .
۲) دوم : آنكه باطهارت باشد پس كسی كه می خواهد طواف واجب بجا آورد وغسل بر او واجب است یا وضوء ندارد ، اگر چه آنها را فراموش كرده باشد ، طواف او باطل است .
ـ (مسأله ۵۷) كسی كه طواف واجب بجا می آورد اگر بعد از آنكه سه دور ونیم طواف كرد وضوء یاغسل او بی اختیار باطل شود، یاعذر دیگری پیداكند كه نتواند طواف را تمام نماید ، بعد از وضوء یاغسل یابعد از بر طرف شدن عذر باید طواف را از همانجا كه رها كرده بجا آورد واگر پیش از چهار دور وضوء یاغسل او باطل شود یاعذری پیدا كند ، چنانچه به سه دور ونیم نرسیده طواف او باطل است .
ـ (مسأله ۵۸) كسی كه می خواهد طواف كند اگر شك كند كه وضوی او باطل شده یانه ، لازم نیست وضوء بگیرد اما كسی كه وضوء نداشته باشد اگر شك كند كه وضوء گرفته یانه ، یابداند حدثی از او سر زده و وضوء هم گرفته ونداند كدام جلوتر بوده باید وضوء بگیرد .
ـ (مسأله ۵۹) اگر بعد از تمام شدن طواف شك كند كه پیش از طواف باوضوء بوده یانه یابداند كه پیش از طواف حدثی از او سر زده ووضوء هم گرفته ونداند كدام جلوتر بوده طواف او صحیح است ، ولی برای اعمال بعد باید وضوء بگیرد .
ـ (مسأله ۶۰) كسی كه نمی تواند وضوء یاغسل را بجا آورد احتیاط واجب آن است كه صبر كند تاوقت طواف تنگ شود وبا تیمم طواف را بجا آورد .
۳) شرط سوم : آنكه بدن ولباس او پاك باشد وخون زخم وجراحت ومانند اینها هم كه می شود با آن نماز خواند به بدن ولباس او نباشد .
ـ (مسأله ۶۱) كسی كه نتواند وضوء یاغسل را انجام دهد چنانچه صبر نماید تا وقت تنگ شود تیمم هم نتواند نماید باید شخص طاهری را از برای خود نائب بگیرد وچنانچه جنب نیست بنابر احتیاط مستحب خود او نیز طواف نماید .
ـ (مسأله ۶۲) اگر بعد از طواف بفهمد كه بدن یالباسش نجس بوده طواف او صحیح است ولی اگر فراموش كند وبعد از طواف یادش بیاید ، واجب است كه دوباره طواف نماید .
ـ (مسأله ۶۳) اگر دربین طواف بدن ولباسش نجس شود یابفهمد كه از پیش نجس بوده چنانچه بر طرف كردن نجاست بدون رها كردن طواف ممكن است ، باید در حال طواف آنرا برطرف كند واگر ممكن نیست باید طواف را رها نماید ، پس اگر چهار دور تمام شده ، باید بدن یا لباس را تطهیر نماید وسه دور دیگر طواف كند واگر به سه دور ونیم نرسیده ، طواف او باطل است وباید بعد از برطرف كردن نجاست طواف را از سربگیرد واگر از سه دور ونیم گذشته وبه چهار دور نرسیده چنانچه بفهمد از پیش بوده احتیاط مستحب آنست كه بعد از بر طرف كردن نجاست از همانجا كه طواف را رها كرده بجا آورد تاهفت دور تمام شود ودو ركعت نماز بخواند ودوباره هفت دور طواف ودو ركعت نماز آن را انجام دهد ولی اگر در بین طواف بدن یالباسش نجس شده لازم نیست دوباره هفت دور طواف ودو ركعت نماز را انجام دهد بلكه چنانچه طواف را از همان جاكه رها كرده تمام كند ودو ركعت نماز بخواند كفایت می كند .
۴) شرط چهارم : مردی كه طواف می كند باید ختنه شده باشد واگر بچه ای كه ختنه نشده طواف نساء كند یا دیگری او را طواف نساء دهد طوافش باطل است وبعد از بالغ شدن زن بر او حرام میباشد مگر آنكه دوباره به مكه رود وطواف را بجا آورد یانائب بگیرد كه طواف او را انجام دهد .
۵) شرط پنجم : آنكه عورت خود را بپوشاند وباید چیزی كه عورت را با آن می پوشاند بطوری كه در نماز گفته شد مباح باشد ، بلكه احتیاط واجب آن است كه تمام شرایط لباس نمازگزار را داشته باشد .
▪ واجبات طواف
كارهای واجب طواف هفت چیز است :
۱) اول : طواف را از حجر الاسود شروع كند وباید كمی پیش از آنكه به حجر الاسود برسد نیت طواف نماید كه از مقابل حجر الاسود طواف می نمایم تا یقین كند از وقتی كه مقابل حجر الاسود رسیده نیت داشته است .
۲) دوم : هر دوری را به حجر الاسود تمام كند ودر دور آخر برای آنكه یقین كند كه هفت دور طواف كرده كمی از حجر الاسود بگذرد ، وقصدش این باشد كه زائد جزء طواف نیست .
۳) سوم : طوری طواف كند كه خانه كعبه طرف دست چپ او باشد ، پس اگر در بین طواف برای بوسیدن ركنها یابه جهت دیگری صورت را مقابل خانه كند ، یابواسطه زیادی جمعیت پشت یارو به خانه نماید ،آن مقدار را نباید حساب كند و باید دوباره آن مقدار را بطور صحیح بجاآورد. (مسأله ۶۴) برای آنكه در تمام طواف شانه چپ مقابل خانه باشد ، بهتر است وقتی كه از حجر الاسود گذشت پیش از آنكه به درب حجر اسماعیل برسد قدری بدن خود را بطرف چپ كج نماید ونیز بهتر است پیش از رسیدن به درب دیگر حجر اسماعیل قدری بدن خود را به طرف راست كج نماید ومقابل هر ركنی كه میرسد بهمین دستور عمل كند .
۴) چهارم : موقعی كه خانه را طواف می كند حجر اسماعیل را در طواف خود قرار دهد ولی داخل آن نشود وچنانچه داخل شود آن دور از طواف او باطل است وباید آن را حساب نكند واحتیاط آنست كه بقیه را تاهفت دور تمام نموده ودو ركعت نماز طواف خوانده وهفت دور دیگر هم طواف كند .
۵) پنجم : در حال طواف بیشتر از بیست وشش ذراع ونیم ( این مقدار فاصله بیت است تا مقام ابراهیم ) از خانه كعبه دور نشود علی الاحوط ( ذراع از آرنج است تاسر انگشتان ) واگر در بین طواف بیشتر از این مقدار از خانه دور شود باید آن مقدار را كه از خانه بیشتر از بیست وشش ذراع ونیم دور بوده از طواف حساب نكند وآن را دوباره بطور صحیح بجا آورد ولی وقتی مقابل حجر اسماعیل رسید باید مواظب باشد كه بیشتر از شش ذراع وكسری از حجر دور نشود واگر بیشتر از این مقدار دور شد باید آن مقدار را از طواف حساب نكند ودوباره همان مقدار را بطور صحیح بجا آورد .
۶) ششم : دور خانه بگردد واگر در بین طواف روی صفحه ای كه اطراف خانه است وآن را شاذروان می گویند راه برود آن مقدار از طواف باطل است وباید آن را بطور صحیح بجا آورد، وهمچنین است اگر در بین طواف روی دیوار حجر اسماعیل برود واحتیاط واجب آن است كه در حال طواف برای دست مالیدن به ركنها یاغیر از آن از روی شاذروان دست خود را بطرف دیوار خانه دراز نكند ونیز دست را روی دیوار حجر نگذارد .
۷) هفتم : هفت دور تمام طواف كند وآن را كم وزیاد ننماید ، واگر عمداً بیشتر از هفت دور طواف كند ، در صورتیكه آن زیادی را بقصد جزئیت همان طواف آورده باشد طواف او باطل است چه از اول این قصد را داشته بوده وچه در اثناء قصد كرده باشد بلكه اگر بعد از تمام شدن هفت دور هم قصد كند كه آن زیادی جزء آن باشد نیز طواف باطل می شود ، بنابر احتیاط واجب باید آن را تكرار نماید ، ودر طواف واجب بعد از تمام شدن هفت شوط جایز نیست كه شروع در طواف دیگر نماید ونماز آنرا عقب بیندازد ولی در طواف مستحب جایز است، هر چند كه مكروه است .
ـ (مسأله ۶۵) اگر عمداً بدون عذر از هفت دور یك دور یابیشتر كم كند چنانچه كاری كه پی در پی بودن طواف را بهم می زند نكرده باید طواف را تمام كند واگر كاری كه
پی در پی بودن طواف را بهم میزند انجام داده باید طواف را از سر بگیرد .
ـ (مسأله ۶۶) اگر در طواف واجب سهواً زیادتر از هفت دور طواف كند ودر بین طواف هشتم یادش بیاید باید آن را رها كند وطواف او صحیح است واگر بعد از طواف هشتم یادش بیاید می تواند مقدار زیادی را حساب نكند، یا بقدری بر آن زیاد كند كه هفت دور شود وهفت دور اول واجب وهفت دور دوم مستحب می باشد وبعد دو ركعت نماز برای طواف واجب ودو ركعت دیگر برای طواف مستحب بجا می آورد .
ـ (مسأله ۶۷) اگر سهواً كمتر از هفت دور طواف كند چنانچه از سه دور ونیم گذشته باید بقیه را تاهفت دور تمام نماید واگر از سه دور ونیم نگذشته ، باید هفت دور را از سر بگیرد وچنانچه یادش نیاید تابه وطنش برسد باید دیگری را از طرف خود نایب بگیرد كه طواف نماید .
ـ (مسأله ۶۸) اگر طواف واجب را بدون عذر رها كند وبقدری فاصله دهد كه اگر بقیه آن را انجام دهد نمی گویند طواف را پشت سر هم بجا آورده ، باید طواف را از سر بگیرد واما اگر بواسطه عذری مثل بیماری آن را رها كند پس اگر بعد از تمام شدن سه ونیم دور آن را رها كرده باشد بعد از بر طرف شدن عذر وحصول بهبودی از همانجائی كه رها كرده آنرا تمام نماید واگر پیش از تمام شدن سه ونیم دور باشد باید بعد از حصول بهبودی دوباره هفت دور طواف نماید وچنانچه قدرت بر اتمام یا استیناف پیدا نكند بایستی صبر نماید تا وقت طواف تنگ شود اگر ممكن است سواره یاكسی اورا بر دوش گرفته وطواف كند وچنانچه این هم ممكن نباشد باید كسی را نایب بگیرد تا از عوض او طواف كند .
ـ (مسأله ۶۹) اگر بعد از تمام شدن طواف در شماره دورها شك كند ، باید به شك خود اعتنا نكند وطواف او صحیح است ونیز اگر در آخر دوری شك كند كه دور هفتم است یاهشتم باید به شك خود اعتنا ننماید وطواف او صحیح است .
ـ (مسأله ۷۰) اگر در آخر دوری شك كند كه دور ششم است یاهفتم ، یاشك كند كه دور ششم است یاهشتم یاشك كند كه دور ششم است یاهفتم یاهشتم طواف او باطل است .
ـ (مسأله ۷۱) اگر بین دوری شك كند كه دور هفتم است یاهشتم طواف او باطل است .
▪ مستحبات طواف
۱) با پای برهنه طواف كند وگامها را كوچك بردارد وذكر بگوید وحرف بیهوده نزند وكارهائی را كه در نماز مكروه است انجام ندهد .
۲) در هر مرتبه كه دور خانه می گردد بدون آنكه كسی را اذیت كند، دست یا بدن را به حجر الاسود بمالد ودر حال طواف دعا بخواند .
۳) در هر دور وقتی به در خانه كعبه می رسد بر محمد وآل محمد صلوات بفرستد ودعاهای مستحبه را بخواند ومستحبات دیگری هم هست كه در كتب مفصله مسطور است .
ج) نماز طواف
بعد از هر طواف واجب انسان باید در مقام حضرت ابراهیم (علیه السلام) دو ركعت نماز مثل نماز صبح به نیت نماز طواف بجا آورد واحتیاط آنست كه نماز را بعد از طواف فوراً بخواند ودر نماز پشت مقام حضرت ابراهیم (علیه السلام) بایستد ، یعنی طوری بایستد كه سنگی كه نشانه پای حضرت ابراهیم (ع) بر آنست روبروی او باشد واگر برای زیادی جمعیت نتواند پشت مقام بایستد باید در یكی از دو طرف مقام بایستد واگر آنهم ممكن نیست بهر قدر كه میتواند باید نزدیك پشت مقام یانزدیك یكی از دو طرف آن نماز را بجا آورد وبهتر است كه هر وقت بتواند نماز را دوباره پشت مقام بخوانـد .
ـ (مسأله ۷۲) نمازی را كه انسان برای طواف مستحب می خواند ، اگر چه بتواند در پشت مقام بخواند جایز است درجاهای دیگر مسجد هم بجا آورد .
ـ (مسأله ۷۳) اگر كسی نماز طواف واجب را فراموش كند هر وقت كه یادش آمد ، باید در مقام حضرت ابراهیم (علیه السلام) واگر نشود در جاهای دیگر مسجد بخواند ولی هر قدر می تواند باید نزدیك مقام بایستد ، ولازم نیست بعد ازنماز سعی وكارهای دیگری را كه بجا آورده ، دوباره بجا آورد ، اگر چه احتیاط مستحب آنست كه كارهای بعد از نماز را هم انجام دهد ، وكسی كه نماز طواف واجب را فراموش كرده ونمی تواند به مسجد برگردد در هر جا كه هست باید نماز را بخواند واحتیاط آنست كه نایب هم بگیرد تا نماز را در مقام بجا آورد .
ـ (مسأله ۷۴) كسی كه نماز طواف واجب را فراموش كرده اگر پیش از آنكه آن را بخواند بمیرد ، پسر بزرگتر او باید قضای آن را بجا آورد .
ـ (مسأله ۷۵) كسی كه واجبات نماز را از قرائت وغیرها نداند عمره او باطل است وهمچنین حج او ، پس بریء الذمه نخواهد شد از حجهٔ الاسلام ، لهذا بر مكلف لازم است در جمیع اوقات خصوصاً وقت اراده حج تصحیح كند نماز خود را ، واگر ممكن شود نماز طواف را در مقام به جماعت كند از دغدغه قرائت حمد وسوره فارغ خواهدبود.
▪ مستحبات نماز طواف
مستحب است در ركعت اول بعد از حمد سوره قل هو الله احد ودر ركعت دوم بعد از حمد سوره قل یاأیها الكافرون بخواند وبعد از نماز حمد وثنای الهی نماید واز خداوند عالم بخواهد كه عبادتش را قبول كند بعد بر محمد وآل محمد صلوات بفرستد ودعاهای وارده را كه در كتب مفصله است بخواند.

منبع : سایت آیت الله العظمی شاهرودی