مقتدا صدر به دوستی با سنی‌ها می‌اندیشد

تغییر تاکتیک جنبش مقتدا صدر روحانی شیعه عراقی یکی از شگفت انگیزترین اتفاقاتی بود که از زمان آغاز جنگ عراق صورت گرفته است. این رهبر ۳۳ ساله که هواداران زیادی هم در عراق دارد اخیراً نزدیکی بیشتری با رهبران سنی عراق پیدا کرده است.پیروان سیاسی صدر خود را از دولت شیعی عراق که نخست وزیری آن را نوری المالکی برعهده دارد دور کرده اند و استدلالشان هم این است که این دولت بی کفایت است.
اما آنها که میانه روتر هستند و پست هایی در جنبش صدر به دست آورده اند تمایل دارند بیشتر خود را ملی گرا نشان دهند تا ضدامریکایی تا به این ترتیب وجهه مقتدا صدر و موقعیت او را در میان طیف ایدئولوژیک عراق تعدیل ببخشند.«ما در مقابل اشغالگران و القاعده اسلحه به دست خواهیم گرفت اما با هموطنان عراقی خود این کار را نخواهیم کرد.» این را احمد شیبانی روحانی ۳۷ ساله که رهبری کمیته جدید مصالحه صدر را برعهده دارد می گوید.
صدر کنترل بزرگترین نیروی نظامی را در عراق البته پس از ارتش امریکا برعهده دارد و همچنین ۳۰ نماینده پارلمان عراق را هم نزدیک به خود می بیند و این قدرت سیاسی کافی برای تصمیم گیری در مورد عراق و به تعویق انداختن امیدهای امریکا برای ایجاد ثبات در این کشور را به او داده است. این روحانی شیعه ماه گذشته شش وزیر خود را از کابینه عراق خارج کرد تا با آزادی بیشتری بتواند دولت عراق را به چالش بکشد.
«کناره گیری ما از دولت عراق یکی از راه هایی است که از طریق آن نشان می دهیم قصد ما این است که برای سعادت و خوشبختی همه مردم عراق و نه فقط شیعیان فعالیت می کنیم.»
صالح العبیدی یکی از نزدیکان مقتدا صدر اینگونه ادامه می دهد؛ «هنوز زمان آن فرا نرسیده تا دولت مالکی را که با حمایت صدر به قدرت رسید به طور جدی به چالش بکشیم.» گفته می شود که ناامیدی و یأس عمومی، ایجاد شکاف بیشتر میان شیعیان و سنی ها و ناکارآمدی سیاسی از جمله تبعات اقدامات صدر و طرفداران او در گذشته بوده است اما این روحانی امریکا را در بروز این مشکلات مقصر می داند و معتقد است که امریکا تلاش زیادی برای منزوی کردن و دور نگاه داشتن او صورت می دهد تا وجهه اش را تخریب کند.
استراتژی صدر بیشتر متوجه نقاط ضعف و قوت جنبش خود است تا به این ترتیب فشار بیشتری به امریکا وارد کند تا عراق را ترک کند و همچنین توانایی رقابت با رقبای شیعه خود را برای شکل دادن یک عراق جدید داشته باشد.پس از حمله امریکا به عراق بود که مقتدا صدر از پشت پرده بیرون آمد و از همان ابتدا با استفاده از قدرت نظامی خود قصد داشت از عراق کشوری شیعه بسازد که توسط قوانین اسلامی و در کنار یک حکومت مرکزی قدرتمند اداره شود.در سال ۲۰۰۴ نظامیان هوادار صدر در نجف به نبرد با نظامیان امریکایی پرداختند تا به این ترتیب اقتدار رهبر خود را به نمایش بگذارند و گروه های زیادی به دور صدر جمع شوند.
با اینکه صدر این روزها به سنی های عراق نزدیک شده، تقریباً زمان خروج امریکا از عراق مشخص شده و خود صدر هم تغییرات زیادی در روش ها و تاکتیک های خود داده است اما جنبش او هنوز تغییرات پی در پی و سردرگمی را تجربه می کند.
«هواداران صدر اعتقاد دارند که مشکلات سیاسی زیادی برای آنها ایجاد شده و حال می خواهند با تغییر تاکتیک به منافع خود دست پیدا کنند. «میتال العلوسی» یکی از نمایندگان مستقل پارلمان عراق می افزاید؛ «اما در هر حال ما از هر گروه سیاسی که مذاکره کند و حرف بزند استقبال می کنیم.»در ماه های اخیر صدر کم تر در انظار عمومی ظاهر می شد و این نکته گمانه زنی ها و تردیدها را در مورد رهبری او افزایش داده بود اما هوادارانش می گویند این کار دلایل استراتژیک و امنیتی دارد.
از سوی دیگر طرح امنیتی امریکا و دولت عراق که از سه ماه پیش در بغداد به اجرا گذاشته شده با اینکه حمایت ضمنی مقتدا صدر را همراه خود داشته اما نتوانسته حملات به شیعیان این کشور را کاهش دهد و این نگرانی ایجاد شده است که اگر این روند ادامه داشته باشد مطمئناً هواداران صدر حتی با اینکه رهبرشان آنها را به آرامش دعوت کرده است به خشونت و کشتار عراق دامن بزنند.
العلوسی عضو پارلمان عراق می گوید؛ «سوال اصلی این است که تا چه اندازه می توان این تغییر تاکتیک را جدی گرفت و اینکه آیا آنها تسلط کافی بر سپاه المهدی دارند یا نه.»
● ضد امریکایی نیستیم
عبیدی یک روحانی نزدیک به مقتدا صدر درحالی که یک محافظ سیاه پوش را همراه خود دارد به سوی مسجد کوفه حرکت می کند. جایی که بسیاری از هواداران صدر در انتظار هستند. پیر و جوان به مسجد کوفه آمده اند تا پس از ماه ها دوباره حرف های صدر را بشنوند. این مسجد صدر است و امروز عبیدی صدای اوست.
عبیدی موعظه دو صفحه ای صدر را با صدای بلند می خواند. او در این موعظه اقدام نظامیان امریکایی در ایجاد دیوار حائل در ادهمیه در سنی نشین ترین منطقه بغداد را محکوم کرده و این اقدام را باعث ایجاد جدایی میان شیعه و سنی دانسته است. «تا به حال صدای همشهری های عزیزمان که در ادهمیه سرود و آواز می خواندند را نشنیدیم. باید به فرقه گرایی نه گفت. » عبیدی با صدای بلند به سوی جمعیت فریاد می زند؛ «یکپارچه در مقابل آنها می ایستیم و از سرزمین مقدس مان دفاع خواهیم کرد.»
یک روز پس از این موعظه عبیدی در داخل یکی از قرارگاه های نظامی مقتدا صدر نشسته بود پرچم سبز این جنبش در میان دو پرچم عراق در اتاق خودنمایی می کرد.عبیدی سه ماه پیش از یکی از زندان های امریکا در عراق آزاد شد. او پنج ماه قبل از آن توسط نظامیان امریکایی دستگیر شده بود. عبیدی که زبان انگلیسی را نسبتاً خوب صحبت می کند می گوید؛ « فرماندهان ارتش امریکا به این دلیل که دیدند آدم متعادل و میانه رویی هستم و می توانم به آرام کردن تندروها در جناح صدر کمک کنم آزادم کردند.»
شیبانی دیگر روحانی نزدیک به صدر هم که در ماه مارس توسط نظامیان امریکایی آزاد شد دلیل آزادی خود را همین میانه رو بودنش می داند؛ «آنها متوجه شدند که می توانم به آرام تر کردن جو در میان تندروها و ایجاد صلح و آرامش در عراق کمک کنم.»
ژنرال های امریکایی در حال حاضر دیگر میان اعضای ناسازگار سپاه المهدی با آنهایی که سازش پذیر هستند تفاوت های زیادی قائلند. اما همچنان سیاست امریکا در مورد مقتدا صادر ضد و نقیض و متناقض است. با اینکه سربازان امریکایی با دقت و تیزبینی تحرکات جنبش صدر آن هم به دلیل پایگاه اجتماعی گسترده ای که میان مردم عراق دارند زیر نظر دارند اما رهبران نظام امریکا در عراق بیشتر بر روی مقابله با گروه القاعده تاکید می کنند.
در همان روزها فرماندهان ارتش امریکا اعلام کردند که در حال آماده شدن برای افزایش تعداد سربازان امریکایی و عراقی در خیابان های شهر صدر هستند. این شهر اصلی ترین و قدرتمندترین پایگاه مقتدا صدر در عراق به شمار می آید.ژنرال ریک لینچ که فرماندهی نیروهای امریکایی در جنوب بغداد و همچنین جنوب عراق را برعهده دارد صدر را فردی بسیار بانفوذ می داند؛ « کاملاً روشن است که صدر نفوذ زیادی در عراق دارد.
اما این که بگوییم تمام مسوولیت و اقدامات سپاه المهدی بر دوش صدر است حرفی بسیار ساده لوحانه است. اگر اینگونه باشد هر زمان که او به نیروهایش بگوید که مثلاً به سمت چپ بروید آنها باید این کار را انجام دهند اما اصلاً چنین چیزی را نمی بینیم.» اما نزدیکان و همراهان صدر می گویند واقعیت این است که سپاه المهدی به این دلیل فعالیت هایش را کاهش داده چون مقتدا صدر تحت کنترل است.چندی پیش مقامات رسمی امریکا علناً ادعا کردند که مقتدا صدر در ایران به سر می برد تا به این ترتیب هم پایه های اجتماعی صدر را تضعیف کنند و هم امیدواری صدر را برای ایجاد ارتباط بهتر با سنی ها از بین ببرند.
کریم ابوعلی یکی از سخنگویان مقتدا صدر در بغداد در واکنش به این ادعاها می گوید؛ «امریکایی ها قصد دارند سپاه المهدی را به عنوان آلت دست ایران معرفی کنند. این حرف ها کاملاً بی پایه است. »
عبیدی همین اتهامات را یکی از دلایل مقتدا صدر برای همکاری با طرح جدید امنیتی که در بغداد اجرا می شود می داند و می گوید؛ «بیشتر خشونت هایی که این روزها در عراق صورت می گیرد زیر نظر شورشیان سنی است. ما بارها متهم به همکاری نکردن برای ایجاد امنیت در عراق شده ایم اما حالا نشان داده ایم این ما نبودیم که مشکل ساز می شدیم.»
نزدیکان صدر اعتقاد دارند همکاری مقتدا صدر با طرح امنیتی بغداد با جنگ قدرتی که در واشنگتن بر سر سیاست های امریکا در عراق ایجاد شده ارتباط نزدیکی دارد. صدر اعتقاد دارد که اشغال عراق مراحل پایانی خود را سپری می کند. هوادارانش حتی می گویند صدر آماده مذاکره و ملاقات با سیاستمداران امریکایی است. البته سیاستمدارانی که نزدیک به بوش نباشند و مسلماً موافقان خروج امریکا از عراق در اولویت قرار دارند.
عبیدی می گوید؛ «ما نه تنها ضدامریکایی نیستیم بلکه اعتقاد داریم امریکا نقش بسیار مهمی در بازسازی عراق خواهد داشت. اما نه بازسازی ارتش بلکه بازسازی کارخانجات. دریچه جدیدی بر روی دموکرات ها و حتی برخی از جمهوری خواهان امریکایی خواهیم گشود.»● تضعیف القاعده
شیبانی در زمان مقابله نیروهای جنبش صدر با نظامیان امریکایی در سال ۲۰۰۴ سخنگوی مقتدا صدر در نجف بود، او دو سال در بازداشتگاه های امریکا در عراق زندانی بود و در درگیری های قومی در عراق حضور نداشت. البته شیبانی حتی با شورشیان سنی هم رابطه دوستانه ای داشت و این نکته امروز باعث شده کمی بر اعتبارش در جنبش صدر افزوده شود.
مقتدا صدر شیبانی را مامور مذاکره با رهبران سنی در سوریه، مصر و کشورهای حاشیه خلیج فارس کرده تا بیشتر بتواند از کمک سنی های داخل عراق بهره مند شود.
تحرکات برخی از گروه های شورشی سنی در جدایی از نظامیانی که تحت تاثیر القاعده قرار داشتند و همچنین تهدید سنی ها به ترک دولت هم به گفته نزدیکان مقتدا صدر از عوامل تغییر تاکتیک او بوده است.
شیبانی می گوید؛ «اگر جنگ های فرقه ای در عراق پایان یابد، سپاه المهدی و گروه های شورشی سنی با هم به توافق برسند و سرانجام دست القاعده از عراق کوتاه شود آن وقت حضور نظامی امریکا در عراق توجیه منطقی چندانی ندارد. بحث امریکایی ها این است که تا زمانی که القاعده در عراق حضور دارد آنها نمی توانند برای خروج از این کشور جدول زمانی تعیین کنند. پس ما به آنها کمک کرده و القاعده را تضعیف می کنیم.»
«برخی از هواداران سیاسی صدر طی ماه گذشته مذاکرات غیررسمی با سیاستمداران و همچنین گروه های شورشی سنی داشتند.» این را حسین الفلوجی یکی از سنی های عضو پارلمان عراق می گوید و می افزاید؛ «احتمال ایجاد رابطه ای نزدیک تر با هواداران صدر کم نیست.»
ابوعجا ناعمی یکی از فرماندهان سنی عراقی هم انجام این گفت گوها را تایید می کند. هواداران صدر هم مثل اکثر سنی های عراق مخالف ایجاد مناطق مستقل و خودگردان در این کشور هستند.
این دو گروه نگرانی های مشترکی هم در مورد تقسیم درآمد نفت و نیز اصلاح زیرساخت های عراق دارند. البته تفاوت ها در سیاست ها و دیدگاه های این دو فرقه نیز کم نیست. برخی از سنی های عراق معتقدند خروج زودهنگام امریکا از عراق موقعیت جامعه را به خطر خواهد انداخت. البته هم سنی ها و هم هواداران صدر مخالف حضور اعضای سابق حزب بعث در سمت های دولتی هستند.
«اگر قرار باشد آشتی ملی زمانی برقرار شود که آدمکش های بعثی به دولت بازگردند آن وقت ما آن را قبول نمی کنیم.» این واکنش فلاح حسن شنشل رئیس کمیته ضدبعثی پارلمان عراق از هواداران مقتدا صدر است.البته رقبای شیعه مقتدا صدر که در دولت ائتلافی مالکی حضور دارند معتقدند که صدر نخواهد توانست با سنی ها متحد شود. ریجا جواد طاقی یکی از اعضای پارلمان عراق می گوید؛ «در حال حاضر توافق میان هواداران صدر و سنی ها بسیار دشوار است. میان آنها شکافی پر از خون ایجاد شده است. پس از اتفاقی که در سامره افتاد هیچ امکانی برای آشتی میان این دو گروه وجود ندارد.»
● بی اعتمادی سنی ها
چندی پیش نظامیان سپاه المهدی چند خانواده سنی را که در محله حوریه در بغداد زندگی می کردند آزار دادند و مقتدا صدر که اخیراً تصمیم گرفته هم رابطه خوبی با سنی ها داشته باشد و هم وجهه نظامیان شیعه را تعدیل کند در برابر این اتفاق واکنش سریعی نشان داد و۳۰ نظامی سپاه المهدی در آن منطقه را اخراج کرد.
نزدیکان صدر می گویند در سه ماه اخیر حداقل ۶۰۰ نظامی سپاه المهدی به دلیل سوءاستفاده از نام مقتدا صدر برای دستیابی به اهداف غیرقانونی خود اخراج شده اند.در کاظمیه در نزدیکی بغداد هم نظامیان که در کنار یک مسجد به تبادل آتش با امریکایی ها پرداخته بودند از سپاه المهدی اخراج شدند. یکی از سخنگویان صدر در این مورد می گوید؛ «کار آنها دفاع از خود بود اما آنها باید تحت هر شرایطی دستور فرمانده خود را اطاعت می کردند. هر اقدامی که بر خلاف طرح امنیتی بغداد باشد از سوی سپاه المهدی متوقف خواهد شد. البته رهایی از نظامیان سرکش راحت نیست.
تعدادی از آنها که از سپاه المهدی اخراج شده اند اما هنوز هم خود را عضوی از این سپاه معرفی می کنند. افراد زیادی با آنها صحبت کردند و شرایط تازه را برایشان شرح داده اند اما آنها زیر بار نمی روند. حال ما آنها را گروه مرتد می دانیم که هیچ ارتباطی با سپاه المهدی ندارند.»
چند روز بعد افراد مسلح به دفتر مقتدا صدر در حوریه حمله کردند و دو نفر را که یکی از آنها یک پسربچه بود کشتند.
با اینکه صدر تلاش می کند تا اصلاحاتی اساسی میان نظامیان خود انجام دهد اما ناآرامی همچنان در سطح خیابان ها به چشم می خورد. خلود حبیب یک زن خیاط ۴۵ ساله که در حومه بغداد زندگی می کند، می گوید؛ «پس از آنکه در اواخر ماه گذشته خشونت هایی در مناطق شیعه نشین رخ داد اوضاع دوباره خراب شد. افرادی مسلح دو مرد سنی را در نزدیکی خانه ام ربودند و روز بعد اجسادشان پیدا شد.»

منبع؛ Washington Post
سودارسان رغوان
ترجمه: آرش فرح زاد

منبع : روزنامه شرق