جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


۱۰۰ سال نفت، ۵۰ سال روانکاری


۱۰۰ سال نفت، ۵۰ سال روانکاری
گُلِ سرخ گفت: آتش اندر نفت زنید كه دولت، دولتِ ماست!
حدود۸۰۰ سال پیش زمانی، كه قاضی حمیدالدین عمربن محمود بلخی، مقاله های۲۴ گانه كتاب مشهورش »مقامات حمیدی« را رقم می زد، تصور نمی كرد كه صدها سال بعد، جمله ای از نثر زیبا و با طراوت آن كتاب، مورد استفاده قرار گیرد، تا شناخت ایرانیان از نفت را در ازمنه كهن به اثبات رساند.
اینك یكصدسال از كشف نفت (در صنعت) در ایران سپری می شود و این ماده گرانبها، فراتر از آنچه در گذشته های دور تصور می شد، در جهان اقتصاد و زندگی عالمیان تاثیرگذار بوده و تا پایان یافتن آخرین قطره آن نیز موثر خواهد بود. حتی این- نكته درستی است كه به پایان رسیدن منابع نفت نیز بر زندگی بشر تاثیر می گذارد و هم اكنون او را به سویی كشانده كه جایگزینی برای سوخت های فسیلی بیابد!
هیچ تردیدی نیست كه برای یافتن ریشه های یك پدیده، كتابها و مطالب مكتوب و منثور گذشتگان گویای نكاتی تاریخی هستند، چنانكه در مورد نفت و مشتقات آن نیز همین ادبیات مكتوب به ما ثابت می كند كه ایرانیان از هزاران سال پیش طلای سیاه را می شناخته و با برخی از كاربردهای آن آشنا بوده اند.
علامه دهخدا در فرهنگ سترگ و ارجمند خود، در مورد واژه نفت و قیر، نكات متعددی نقل می كند كه حكایت از شناخت و كاربرد این مواد از عهد باستان در ایران دارد و در اینجا به طور خلاصه و با اضافاتی به برخی از نكات آن اشاره می كنیم.
واژه نفت در »اوستا« به صورت »بند« یا »پنته« آمده و در اوراق مانوی (پهلوی) نفت نوشته شده و اصل آن واژه ای »اكدی« است؛ به معنای درخشید، روشن كرد، تابید و ...
نفت در عصر ما كشف نشده، زیرا به صورت دریاچه هایی بر سطح زمین دیده شده و در شب می درخشد و نور آن از دور پیدا است.
در جنگ و شادمانی از آن بهره می بردند؛ شیشه های نفت یا گرزهای پشمینه آغشته به نفت را با دست یا بوسیله منجنیق به سوی دشمن پرتاب می كرده اند.
در جشن و سرور، در آتشبازی مورد استفاده قرار می گرفته و به آن » نفت اندازی« گفته می شده است. سعدی نامور می فرماید:
»هندویی نفت اندازی همی اندوخت«
حكیمی گفت: ترا كه خانه نیین (ساخته شده از نی) است، بازی، نه این است!
خاقانی گوید:
گرچه در نفتِ سیه، چهره توان دید ولیك آن نكوتر كه در آیینه بیضا بینند
و سرانجام فردوسی حماسه سرای نامدار در شاهكار بی بدیلش، شاهنامه، در ابیات متعدد، واژگان نفت و قیر را به ظرافت و استادی به كار برده (نگاه شود به مقالات صفحات داخلی) كه بیتی از آن چنین است:
شتروار سیصد ز نفت سیاه بیارند، بر بارها تا دو ماه
كه این نكته بیش از یكهزار سال پیش، از حكایات ایام باستان (هزاران سال پیشتر از فردوسی) نقل شده و حجم بزرگ مقدار نفت و چگونگی حمل و نقل آن را می نمایاند. در این مقوله نویسندگان و شعرای دیگر نیز و در طول تاریخ نكته های بسیار گفته اند كه گردآوری آن می تواند، محتوای یك پایان نامه دكتری معتبر باشد.
اما در مورد مشتقات چندصدگانه نفت، یكی از آنها روانكارهاست كه سابقه تولید آن در ایران و در بخش خصوص (شركت نفت پارس) به حدود نیم قرن می رسد و پیش از آن از تولیدات اولیه شركت ملی نفت ایران بوده است.
اگر نسل فرهیخته گذشته با حداقل آگاهی، از نفت و مشتقات آن چون قیر سخن رانده، مهندسان و متخصصان معاصر با دانش و تجربه ای گراسنگ پرچمدار تولیدات روانكاری بوده اند كه بیش از۱۳۰ نمونه كاربردی آن هم اینك از سوی شركت نفت پارس تولید و عرضه می شود.
مخلص كلام اینكه، تاریخ هزاران ساله نفت به ویژه در یكصد سال اخیر، و بخشی از مشتقات آن به صورت انواع روانكارها، آثار گرانیهایی است كه بایسته است نسل حاضر بیش از پیش از كم و كیف آن آگاه شوند. به همین مناسبت ها در سالگردهای خاص لازم است و باید در زمینه های یاد شده، نكته ها و مستندات تازه ای برای آگاهی نسل حاضر و آیندگان در اختیار قرار داده شود.
منبع : ماهنامه نفت پارس


همچنین مشاهده کنید