معرفی شبکه کتابخانه ای جنوب شرق آمریکا(سولی نت)

● مقدمه
کتابخانه ها در دوره های زمانی مختلف سودمندی مشارکت در کنسرسیوم ها در جهت اشتراک منابع و صرفه جویی در هزینه ها را دریافته اند. در یک شبکه منطقه ای ممکن است تعداد کمی از کتابخانه ها در یک محدوده نزدیک به هم یا در سطح چندین ایالت پراکنده باشند. این نوع از شبکه ها متفاوت از شبکه های ملی و بین المللی هستند که در آنها اهداف بسیاری علاوه بر خدمات کتابشناختی مدنظر است.
▪ از نظر کتز[۱](۲۰۰۲) خدمات شبکه های منطقه ای بسیار متنوع هستند، اما به طور کلی شامل موارد زیر می باشند:
۱) تنظیم قرارداد هایی با شبکه های عمده کتابشناختی، و اندکی فراتر، عمل به عنوان یک راهنما در چارچوب مذاکرات میان این شبکه ها و هر یک از اعضای یک شبکه منطقه ای.
۲) پایین نگه داشتن هزینه خدمات از طریق گسترش عضویت ها.
۳) تأمین امکان آموزش کتابداران و مشاوره با کتابخانه هایی که امید دارند خدمات پایگاه های اطلاعاتی موجود خود را تغییر بدهند.
۴) تنظیم خدمات نوین برای اعضا و توسعه این خدمات در سطوح محلی، منطقه ای و ملی.
۵) تعیین کنترل رکورد ها برای اعضا و توسعه و فراهم آوری پایگاه های اطلاعاتی.
۶) کمک رسانی به اعضا در راستای ایجاد تغییر واسطه های کتابشناختی که به سیستم محلی خدمات رسانی می کنند.
● تاریخچه
شبکه کتابخانه ای جنوب شرق امریکا (سولی نت[۲]) یک سازمان تعاونی غیر انتفاعی در زمینه کتابداری است که به مناطق جنوب شرقی امریکا ( شامل آلاباما، فلوریدا، جرجیا، کنتاکی، لوئیزیانا، می سی سی پی، کارولینای شمالی، کارولینای جنوبی، تنسی و ویرجینیا) وحوزه دریای کارائیب سرویس می دهد. سولی نت به عنوان یک شبکه که اعضای آن کتابخانه ها و دیگر سازمان های اطلاع رسانی هستند، در همکاری با دیگر شبکه های محلی تا بین المللی برای ایجاد رهبری در فعالیت های مشارکتی و همیاری، افزایش دسترسی به اطلاعات و توانمند کردن اعضا برای پیش بینی و تأمین مؤثر نیاز های اطلاعاتی منطقه برای آموزش، توسعه اقتصادی و کیفیت بهتر زندگی فعالیت می کند. این شبکه کتابخانه ای در سال ۱۹۷۳ توسط ۹۹ کتابخانه به وجود آمد واکنون در حدود ۲۶۰۰ کتابخانه عضو در انواع و اندازه های مختلف همانند کتابخانه های دانشگاهی، تحقیقاتی، عمومی، آموزشگاهی، پزشکی، حقوق و تخصصی دارد. شایان ذکر است که سولی نت بزرگ ترین شبکه کتابخانه ای منطقه ای در امریکا است که در حقیقت یک سازمان عضو مدار است و سعی در نیرومند کردن کتابخانه ها و انجمن ها دارد و در زمینه همکاری کتابخانه ای، مدیریت و خدمات کتابخانه به آنها کمک می کند. سولی نت به عنوان یک شبکه منطقه ای و ملی برجسته برای همکاری کتابخانه ای به اعضای خود و جامعه کتابداری خدمت می کند تا دسترسی به منابع اطلاعاتی و خدمات کتابخانه ای را افزایش دهد. این شبکه اطلاعاتی سعی می کند تا آینده ای را ایجاد نماید که تمام کتابخانه ها به عنوان منابع ارزشمند جامعه هایشان و همچنین پایه های زیر ساخت اطلاعاتی جهان تلقی شوند.
● اهداف
برنامه های سولی نت برای سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ به تکامل تدریجی خدمات کمک می کند تا نیازهای فعلی وآتی کتابخانه های عضو را در سه حوزه تأمین نماید:
۱) سولی نت به فراهم آوری خدمات در برنامه های موجود که توسط اعضا ارزشگذاری می شوند، از جمله آموزش مستمر، محصولات کتابخانه ای و منابع الکترونیکی، ارائه خدمات اُ سی ال سی[۳] ادامه خواهد داد.
۲) همزمان با آن، سولی نت خدمات جدیدی را ایجاد می کند تا به کتابخانه ها کمک کند نقش مهم تری در جوامع خود داشته باشند، منابع دیجیتالی را به طور مؤثر در خدمات کتابخانه ها ادغام می کند، و از فرصت های یادگیری الکترونیکی استفاده می کند تا کارکنان کتابخانه ها را توانمندتر و کارآمدتر نماید.
۳) در حمایت از تمام برنامه ها و خدمات، سولی نت تقویت سازمانی را از طریق توسعه نیروی انسانی کارآمد و توانمند، به کارگیری وسایل الکترونیکی خود-سرویس، وکنترل هزینه مؤثر ادامه خواهد داد (سولی نت، a۲۰۰۵).
در واقع سولی نت از رویکردهای متنوعی برای دستیابی به این اهداف، با تأکید بر مشارکت قوی، همیاری و ارتباطات مؤثر ، استفاده می کند. در حمایت از جامعه کتابداری به طور اعم و اعضای خود به طور اخص، سولی نت چهار هدف زیر را برای خود شناسایی کرده است:
▪ هدف اول: همکاری و مشارکت
این هدف بر ترویج همکاری بین کتابخانه ها و گروه های کتابخانه ای و حمایت از زیر ساخت های همکاری در منطقه تأکید دارد.
▪ هدف دوم: کتابخانه ها به عنوان رهبران جامعه
برای رسیدن به این هدف تلاش می شود تا کتابخانه های قوی در سراسر منطقه از طریق فعالیت هایی که ارزش و جایگاه آنها را درون جامعه هایشان افزایش می دهد، ایجاد شود.
▪ هدف سوم: خدمات
سومین هدف سولی نت، در حقیقت فراهم آوری خدمات هزینه-سودمند، با کیفیت خوب و بموقع به منظور افزایش منابع اطلاعاتی اعضا و بهبود تحویل اطلاعات و خدمات به مراجعان کتابخانه می باشد.
▪ هدف چهارم: تقویت سازمانی
سولی نت سعی دارد برای تمام اعضا یک همکار و منبع مطلع، قابل اتکاء و قابل اطمینان باشد. به همین دلیل پیوسته سازمان خود را از جنبه های مختلف تقویت می کند.
● برنامه ها وخدمات
برنامه ها و خدمات شبکه اطلاعاتی سولی نت (a۲۰۰۵) عبارتند از: خدمات مشاوره ای، خدمات دیجیتالی، پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی، محصولات کتابخانه ای، خدمات اُ سی ال سی.
● خدمات مشاوره ای
چون هیچ کتابخانه ای منابع و زمان کافی برای برآوردن نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان در محیط اطلاعاتی امروزی را ندارد، بنابراین نیازمند خدمات مشاوره ای می باشد. از این رو، سولی نت بیش از ۳۰ سال تجربه در خدمات دهی به کتابخانه های جنوب شرقی امریکا دارد و با کارشناسان مرتبط در سطح ملی تماس های گسترده ای دارد و قادر است به کتابخانه ها در طراحی، خدمات دهی و مدیریت کتابخانه ها مشاوره بدهد. سولی نت زمینه های تخصصی متنوعی برای ارائه مشاوره نظیر برنامه ریزی تکنولوژیکی، خدمات فنی، انتخاب منابع الکترونیکی، دفع آفات و... دارد.
● خدمات دیجیتالی
این خدمات شامل خدمات دیجیتالی کردن، منابع الکترونیکی وآموزش می باشد.
۱) خدمات دیجیتالی کردن
▪ نرم افزار مجموعه سازی دیجیتالی
این نرم افزار با عنوان«کانتنت دی ام[۴]» توسط اُ سی ال سی ارائه شده وامکان ایجاد ومدیریت مجموعه های دیجیتالی را می دهد. شما می توانید منابع اطلاعاتی خود را اسکن کنید یا اگر از ابتدا به صورت دیجیتالی است، آنها را وارد این نرم افزار کنید وابر داده دوبلین کور[۵] به آنها اضافه کنید و بدین وسیله مجموعه خود را در سطح جهانی مورد اشتراک قرار دهید. این مجموعه ها می توانند با استفاده توسط تمام کاربران از شبکه وب جستجو بشوند مگراآنکه شما دسترسی به آنها را محدود نمایید.
همچنین این نرم افزار دارای ابزارهای ساده ای برای ارائه سؤال های جستجو، ایجاد رابط کاربری و فایل منابع مورد علاقه[۶] برای کاربرانی است که می خواهند نتایج جستجوهایشان را برای ارجاع های بعدی ذخیره کنند.
▪ آرشیو دیجیتالی
این آرشیو که توسط اُ سی ال سی عرضه شده راه حل های منطقی وامکان پذیری را برای چالش های آرشیو کردن و نگهداری در محیط مجازی ارائه می دهد که این سیستم انعطاف پذیر به دو روش امکان آرشیو کردن منابع را فراهم می کند:
ـ استفاده از آرشیو کردن وبی[۷]: این روش برای گزینش مورد به مورد و ارائه صفحات وب و مدارک وبی می باشد که برای فهرستنویسی منابع الکترونیکی مناسب است.
ـ استفاده از آرشیو دسته ای[۸]: شما می توانید با استفاده از این روش مجموعه های خود را که محمل های اطلاعاتی متنوعی دارند، به اُ سی ال سی تحویل بدهید تا آنها را با ایجاد ابرداده های خودکار سازی شده برای بازیابی بهتر آرشیو کند. این سرویس شامل ویروس یابی منظم، ایجاد فایل های پشتیبان[۹] و ذخیره سازی اطلاعات شما برای شخص یا مؤسسه ثالث نیز می باشد. از سوی دیگر این آرشیو دیجیتالی اشتراک منابع منحصر بفرد شما را در سطح جهانی به آسانی فراهم می کند و منابع شما بدون توجه به تغییرات فن آوری همیشه قابل دسترس و موجود خواهند بود.
▪ نرم افزار مجموعه سازی روزنامه ها
این نرم افزار با عنوان«اُلایو[۱۰]» برای دیجیتالی کردن، قابل دسترس کردن و نگهداری مجموعه روزنامه های تاریخی است که تصاویر تمام متن و قابل جستجویی از مدارک چاپی ایجاد می کند. با استفاده از این نرم افزار مجموعه روزنامه های تاریخی شما از نسخه چاپی یا میکرو فیلم اسکن می شوند و از طریق مرورگرهای استاندارد وب به طور کامل قابل جستجو خواهند بود. این نرم افزار دسترسی و قابلیت استفاده از مجموعه شما را بدون اینکه دامنه مجموعه روزنامه های شما اهمیتی داشته باشد، افزایش خواهد داد.
۲) خدمات آموزشی
سولی نت دارای دوره های آموزشی با کیفیت بالا و قیمت مناسب برای کتابداران در سطح منطقه خود می باشد. این دوره های آموزشی شامل دوره های حفاظت و نگهداری مواد، کلاس های مرتبط با موضوعات خاص و... می باشد. علاوه بر آن، سولی نت برنامه های آموزشی از طریق وب نیز برگزار می کند.
۳) پایگاه های اطلاعاتی الکترونیکی
سولی نت دامنه گسترده ای از پایگاه های اطلاعاتی را برای کمک به مجموعه سازی الکترونیکی تمام کتابخانه ها در سطح منطقه خود ارائه می کند. این برنامه برای تمام کتابخانه ها به طور انفرادی، یا گروه های کنسرسیومی، منطقه ای و ملی موجود می باشد و صرفه جویی قابل توجهی در هزینه و زمان کارکنان فراهم می نماید. سولی نت همچنین مجموعه های رایگان پایگاه های اطلاعاتی موجود خود را برای استفاده آزمایشی ارائه می دهد.
● خدمات اُ سی ال سی
سولی نت به وسیله کمک به کتابخانه های منطقه در استفاده حداکثر از خدمات شبکه اُ سی ال سی، فهرستنویسی تعاونی[۱۱]، اشتراک منابع[۱۲] و مراجع را در بین کتابخانه های منطقه گسترش می دهد. بنابراین قادر است تا خدمات مختلف اُ سی ال سی را برای این کتابخانه ها فراهم نماید.
● محصولات کتابخانه ای
سولی نت به منظور کمک در پشتیبانی از نیازهای مختلف کتابخانه ها در منطقه خود دامنه وسیعی از محصولات کتابخانه ای[۱۳] را عرضه می کند. بدین صورت که با استفاده از قدرت و تخصص کارکنان خود با مجموعه ای از فراهم کنندگان محصولات و خدمات کتابخانه ای مذاکره می کند تا به نفع کتابخانه های عضو تخفیف های ویژه ای بگیرد.
● انتشارات سولی نت
انتشارات جاری سولی نت که به صورت مستمر منتشر می شوند عبارتند از:
▪ راه حل های سولی نت[۱۴]
▪ این نشریه یک نشریه الکترونیکی دو ماهانه است که محصولات و خدمات جدید و در حال ایجاد را ارائه می کند و دید کلی از برنامه های جاری این شبکه اطلاعاتی را ارائه می کند.
▪ تازه های سولی نت[۱۵]
این نشریه یک هفته نامه می باشد که از طریق پست الکترونیکی، اخبار مهم سولی نت را هر صبح سه شنبه به کتابخانه های عضو اطلاع می دهد. این اخبار شامل جدیدترین محصولات، اخباری درباره ارتقای نرم افزار ها و دیگر اطلاعات مهم برای کارکنان کتابخانه ها می باشد.
انتشارات سالیانه سولی نت نیز عبارتند از:
▪ گزارش سالیانه سولی نت[۱۶]
یک نشریه الکترونیکی سالانه است که فعالیت های سولی نت را در راستای رسالت آن یعنی خدمت به کتابخانه ها در منطقه جنوب شرقی امریکا از طریق همکاری، برنامه ها و خدمات خود، به طور مفصل ارائه می کند.
▪ گزارش سالیانه حسابرسی[۱۷]
در پایان هر سال مالی گزارش های مالی و گزارش حسابرسان غیر وابسته منتشر می شود و همچنین در آرشیو سولی نت به صورت چاپی نگهداری می شود.
علاوه بر این، سولی نت انتشارات خاص نیز دارد که در واقع انتشاراتی است که به مناسبت های خاص منتشر می شوند همانند:
ـ نتایج پژوهش پیمایشی از اعضا درباره خدمات آموزشی در سال ۲۰۰۵ (سولی نت، c۲۰۰۵).
ـ نتایج پژوهش پیمایشی از اعضا درباره برنامه راهبردی بلند مدت[۱۸] سال ۲۰۰۵ (سولی نت، e۲۰۰۵).
ـ گزارش نهایی پروژه جنوب امریکا[۱۹] (سولی نت، b۲۰۰۵).
ـ مقالاتی از کارگاه سال ۲۰۰۳ در مورد کاربرد های استفاده از ابرداده در درگاه های علمی(سولی نت، d۲۰۰۵).
● همایش های سالیانه سولی نت
سولی نت هر سال در فصل بهار یک همایش سالیانه برگزار می کند و اعضای خود را به دور یکدیگر جمع می کند تا در کارگاه ها و جلسات آموزشی شرکت کنند و از سخنرانی های افراد صاحب نام استفاده نمایند.
همایش سالیانه اعضای سولی نت در سال ۲۰۰۶ در ۱۱-۱۲ مِی در مرکز همایش ها و هتل فن آوری جرجیا[۲۰] در آتلانتا برگزار خواهد شد و موضوع آن «اهمیت کتابخانه ها در سال ۲۰۲۰ »می باشد.
● تماس با سولی نت
دفتر مرکزی سولی نت به نشانی زیر می باشد:
۱۴۳۸, west peach tree st. NW, suite ۲۰۰, Atlanta
صندوق پستی سولی نت: ۳۰۳۰۹-۲۹۵۵
شماره تلفن رایگان: ۸۵۵۸-۹۹۹-۸۰۰-۱
شماره نمابر:۷۸۷۹-۸۹۲-۴۰۴
نشانی اینترنتی سولی نت: http://www.solinet.net

امیرحسین عبدالمجید
E-mail: abdulmajid۱۹۸۱@gmail.com
دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شهید چمران اهواز
پانوشتها:
[۱] Katz
[۲] SOLINET
[۳] OCLC services
[۴] Content dm
[۵] Dublin Core
[۶] My favorites
[۷] Web archiving
[۸] Batch archiving
[۹] Back up files
[۱۰] Olive
[۱۱] Cooperative Cataloging
[۱۲] Resource Sharing
[۱۳] Library Products
[۱۴] SOLINET Solutions
[۱۵] SOLINET Update
[۱۶] SOLINET Annual Report
[۱۷] Annual Auditors&#۰۳۹; Report
[۱۸] Long Range Strategic Plan
[۱۹] American South Project
[۲۰] Georgia Tech Hotel and Conference Center
منابع
Katz, William A.(۲۰۰۲). Introduction to reference work. ۸th ed.- Boston : McGraw-Hill .
SOLINET(۲۰۰۵ a)."Southeastern Library Network". Available at http://www.solinet.net [access in November ۲۵th ۲۰۰۵].
SOLINET(۲۰۰۵ b). " AmericanSouth Project Final Report ". Available at http://www.solinet.net/emplibfile/AmSouth-FINAL-REPORT.pdf [access in November ۲۵th ۲۰۰۵].
SOLINET(۲۰۰۵ c)."The ۲۰۰۵ Educational Services Survey”. Available at http://www.solinet.net/emplibfile/Educational%۲۰Services%۲۰۲۰۰۵%۲۰Survey%۲۰Results.pdf [access in November ۲۵th ۲۰۰۵].
SOLINET(۲۰۰۵ d). " Workshop on Applications of Metadata Harvesting in Scholarly Portals". Available at http://www.solinet.net/emplibfile/MetaScholar-Workshop-۲۰۰۳.pdf [access in November ۲۵th ۲۰۰۵].
SOLINET(۲۰۰۵ e). " ۲۰۰۵ Strategic Planning Survey". Available at http://www.solinet.net/emplibfile/LRSP۲۰۰۶.pdf [access in November ۲۵th ۲۰۰۵].

منبع : نما مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران