بافته های حصیری

● حصیر
حصیر بافی یا بافت بور یا یکی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنهاست . نمونه های بدست آمده در بین النهرین و آفریقا گواه آنست که حصیربافی و سبدبافی منشاء نه فقط نساجی ، بلکه ، سفالگری یا کوزه گری نیز بوده و اسناد و مدارکی در دست است که نشان می دهد نخستین زیراندازهای بشری از نی و گیاهانی که در باتلاقهای سفلای بین النهرین میروئیده ، تهیه شده و اولین سرپناهها پس از زندگی در غارها به کمک حصیر ونی پدید آمده است .
حصیربافی در بسیاری از کشورهای جهان بویژه آن دسته ا زممالکی که به مواد اولیه مورد نیاز این رشه دسترسی دارند ، مرسوم و متداول بوده و از مهمترین کشورهای تولیدکننده محصولات حصیری مـی تـوان : بـرمه ، هنگ کنگ ، هند ، اندونزی ، ژاپن ، جمهوری کره ، مالزی ، پاکستان ، سریلانکا ، تایلند ، مکزیک ، کامرون ، چاد ، اتیوپی و سنگال را نام برد .
حصیربافی در ایران نیز دارای سابقه ای طولانی است . صنعت پر رونق بافت حصیر ونی در سیـستان بحدی گسترده بود که فرآورده هایش به همه نقاط ایران فرستاده می شد .
امروز درمناطق مختلف کشورمان بویژه مناطق شمال و جنوب آن ، هرکجا که دسترسی به برگ درخت خرما ، ساقه گندم ، نی و ترکه امکان پذیر باشد می توان نشانه هایی از حصیر و سبد بافی را یافت .
● مراکز تولید
در استانهای سیستان و بلوچستان ، خوزستان ، کردستان ، هرمزگان ، بوشهر ، کرمان ، یزد ، فارس ، مازندران ، گیلان ، و تهران حصیربافی ـ در خوزستان ، خراسان و آذربایجان شرقی سبدبافی ـ در گیلان مرواربافی ـ در آذربایجان شرقی ترکه بافی و چم بافی و در باختران ، ایلام و لرستان چیغ بافی رایج است.
حصیرهای ساخت شمال طرحهائی هندسی دارند که از خود بافت نی طبیعی یک رنگ پدید می آیند و در میناب نوارهای رنگین ازنی قرمز ، در داخل حصیر بافته می شود . حصیر نه فقط بعنوان کف پوش و زیرانداز ، بلکه همراه با تیرهای چوبی بعنوان پوشش سقف خانه ها نیز بکار می رود . در چادرهای عشایری ، دیواره چادر را از بافتن نی به ریسمان و موی بز می سازند .
قشقائیها دراین زمینه طرحهایی مشبک با ریسمان مشکی بوجود می آورند . عشایر کرد نی های عمودی را تماماً از ریسمانهای رنگین پشمی میپوشانند و طرحهای هندسی جانداری از آنها می سازند و گاه تصاویر آدمها و حیوانات را هم بر آنها می افزایند .
چیغها در درون چادر در آستانه قرار دارند و تابستانها که حصیر بیرونی را بالا می زنند تا هوا به درون بیاید ، چیغ هم مانع دیده شدن درون چادر از بیرون می شود ، هم هوای خنک را از لابلای خود می گذرانند و هم جلوی گردوغباری را که ناشی از باد و عبور حیوانات است می گیرد .
عشایر بلوچ خانه های خود را به شکل سبدهایی غول آسا به نام ْ کَپر ْ میسازند . حالت دیوار کپر که از درون به گنبد می ماند با نقش های مارپیچ خود روح آدمی را به سوی نامتناهی اوج می دهد .
● انواع مواد اولیه مصرفی
مواد اولیه مورد مصرف حصیربافان نقاط مختلف ایران به نسبت تنوع محیط جغرافیایی کشور مختلف و بیشتر عبارت است از :
برگ درخت خرما ( پیش ) ، برگ درخت خرمای وحشی نر ( پرک ) ، برگ درخت خرمای وحشی ماده ( داز ) ، ساقه های نی باتلاقی مناطق گرمسیری خوزستان ، ساقه های نی باتلاقی مناطق سردسیر اطراف دریاچه زریوار نزدیکی شهر مریوان ، ساقه های نی باتلاقی مردابهای انزلی ( لی یا لیغ ) ، ساقه های گندم در استانهای زنجان و آذربایجان ، ساقه های نی خود روی اطراف رودخانه های استان فارس ( مور ) ، ساقه های نی باتلاقی اطراف دریاچه هامون در نزدیکی زابل ، ترکه بید در استانهای تهران و مازندران و روستاهای مراغه و ساقه های نی خود روی اطراف جویهای آب ( نی باغی ) .
● ابزار حصیربافی
ابزار و وسایل مورد استفاده در حصیربافی بسیار محدود بوده و از تعدادی ابزار ساده و ابتدایی نظیر داس ، انواع کارد ، سوهان ، درفش ، قیچی ، سوزن و … تجاوز نمی کند . این ابزار که عمدتاً برای قطع گیاهان و پیراستن آنها به منظور آماده سازی مواد اولیه مورد استفاده قرار می گیرد و گاهی نیز حین تولید بعنوان وسیله ای کمکی امر ساخت را تسهیل می بخشد دارای ساختمان و خصوصیات بسیار ساده ای است و آنچه بیشتر محصولات حصیری را شکل می بخشد مهارت و ذوق دست اندرکاران است .

منبع : پایگاه تجاری و اطلاع‌رسانی صنایع دستی