بررسی میزان شیوع دندان دوتائی در کودکان ۳- ۵ سال مهدکودکهای تهران بزرگ

● مقدمه
فیوژن و ژمیناسیون نوعی از اختلالات تکاملی دندانها هستند که در نتیجه اختلال در مرحله تمایز شکلی(۱) و یا به عبارتی در مرحله تکثیر(۲) ایجاد شده و باعث ایجاد تغییراتی در شکل دندانها می‌شوند. فیوژن به صورت اتصال دو جوانه دندانی که به طور طبیعی از هم جدا هستند، تعریف شده، که حاصل آن شکل گیری یک دندان دوتایی از طریق اتصال عاج می باشد. در حالی که ژمیناسیون، عمل تقسیم ناقص یک جوانه دندانی و در نتیجه تشکیل یک دندان با تاج دو شاخه و معمولاً با یک ریشه و کانال ریشه‌ای مشترک
می‌باشد.(۳)
مطالعات مختلف نشان می‌دهند که این ناهنجاری در دندانهای شیری بیش از دندانهای دائمی شایع می‌باشد، به طوری که نرخ شیوع ۱۴/۰%- ۵% برای دندانهای شیری و نرخ شیوع ۱/۰%-۱% برای دندانهای دائمی گزارش شده است.(۴-۷)
دندان دوتایی اغلب به صورت یک طرفه دیده می‌شود.
(۷-۱۰) در مطالعات گذشته نرخ شیوع دندانهای دوتایی دوطرفه، در هر دو سیستم دندانی شیری و دائمی، ۰۲/۰% ذکر شده است.(۹-۱۱)
ناهنجاری فیوژن بیش از ژمیناسیون دیده می‌شود(۷،۱۲-۱۵) اکثر محققان شیوع ناهنجاری فیوژن را در مندیبل بیشتر از ماگزیلا می‌دانند، در حالی که این مطلب در مورد ژمیناسیون برعکس بوده و این ناهنجاری در ماگزیلا بیش از مندیبل دیده می‌شود.(۹، ۱۶-۱۷)
معیارهای متنوعی چون آناتومی، مورفولوژی، موقعیت فکی، کراودینگ و تعداد دندانها به عنوان عوامل کمک کننده در تشخیص و تمایز این دو ناهنجاری از یکدیگر مطرح شده‌اند. در مورد اتیولوژی و علت بروز این اختلالات نیز عواملی چون تروما، وراثت، نژاد، تكامل و عوامل محیطی مورد توجه قرار گرفته‌اند.
علاوه بر مشکلات مذکور، عوارضی چون نازیبایی، پوسیدگی، مال اکلوژن، ناراحتیهای پریودنتال، بی نظمیهای طول قوس فکی و ... نیز از مشکلات همراه با این ناهنجاری هستند. معمولاً برای درمان دندانهای دوتایی دائمی یک روش درمانی توأم پیچیده شامل درمانهای ارتو، اندو، پریو، جراحی و ترمیمی مورد نیاز می‌باشد.
برخی محققان معتقدند که بیش از ۵۰% موارد فیوژن دندانهای شیری مشکلاتی را در دندانهای دائمی نشان می‌دهند(۶)، در حالی که اکثر موارد ژمیناسیون دندانهای شیری با وضعیت طبیعی دندانهای دائمی دنبال می‌شوند(۱۱، ۱۸-۱۹).
هدف از این مطالعه تعیین میزان شیوع دندانهای دوتایی در دندانهای شیری کودکان ۳-۵ ساله در مهد کودکهای تهران بزرگ می‌باشد.
● روش بررسی
مطالعه حاضر به روش مقطعـی انجـام شد. جامعه مورد مطالعه شامل کودکان ۳-۵ سال مهدکودکهای تهران بزرگ در سال ۸۳-۸۴ بود که براساس محاسبات آماری عدد نهایی هزار، به عنوان حجم نمونه مورد نیاز جهت بررسی و معاینه، به دست آمد.
به منظور پوشش کامل مناطق مختلف استان تهران ، هر سه منطقه تحت نظارت سازمان بهزیستی استان تهران، یعنی تهران، ری و شمیرانات مورد بررسی قرار گرفتند و از بین مهد کودکهای آنها نمونه مورد نیاز به صورت تصادفی انتخاب شد. کودکان به طور سر پایی و توسط آبسلانگ، در فضایی مناسب از نظر روشنایی معاینه شدند. در مواردی که وجود ناهنجاری فیوژن و ژمیناسیون تشخیص داده می شد، اطلاعات مربوط به کودک شامل نام، نام خانوادگی، سن، جنس، نام مهدکودک، نوع ناهنجاری و موقعیت دندان درگیر، ثبت شده و نامه‌ای جهت اطلاع والدین از ناهنجاری موجود و لزوم انجام هماهنگیهای لازم جهت مراجعه کودک به همراه والدین به دانشکده دندانپزشکی به منظور انجام بررسیهای بیشتر و تهیه رادیوگرافی، ارسال گردید.
تعیین ناهنجاری فیوژن و ژمیناسیون با استفاده از روش شمارش تعداد دندانهای موجود در فک انجام شد. بدین صورت که با در نظر گرفتن دندان دوتایی موجود به عنوان یک واحد دندانی ، اگر نتایج حاصل از شمارش دندانهای موجود در فک برابر با حالت طبیعی بود، ناهنجاری موجود به عنوان ژمیناسیون و اگر تعداد دندانهای موجود در فک، یک واحد کمتر از حالت طبیعی بود، ناهنجاری به عنوان فیوژن، در نظر گرفته می شد. کودکانی که دندان یا دندانهای قدامی خارج شده داشتند از مطالعه خارج شدند. پس از شناسایی موارد ناهنجاری، هماهنگیهای لازم در مورد زمان و مکان مراجعه کودک به همراه والدینش جهت تهیه رادیوگرافی، متعاقباً از طریق تماس تلفنی صورت پذیرفت.
در هر دو مورد رادیوگرافی پری‌اپیکال و اکلوزال جهت کاهش اثرات سوء تابش اشعه بر بیماران، از فیلم‌های سریع (Fast) یا گروه D (ANS Group D) استفاده شد.
● یافته‌ها
در این مـطالعه هزار کـودک ۳-۵ سـاله شـامل ۴۷۵ دختر و ۵۲۵ پسر، مورد بررسی قرار گرفتند و در مجموع هشت مورد دندان دوتایی (هفت مورد فیوژن معادل ۵/۸۷% و یك مورد ژمیناسیون برابر ۵/۱۲% مشاهده شد.بر اساس نتایج حاصل، چهار پسر و چهار دختر با ناهنجاری دندان دوتایی دیده شدند که در این مورد، نسبت دختران و پسران ۳-۵ سال مهد کودکهای تهران بزرگ که دارای ناهنجاری دندان دوگانه هستند، یکسان است.همچنین هفت نفر این ناهنجاری را در مندیبل برابر ۵/۸۷% و یک نفر در ماگزیلا معادل ۵/۱۲% نشان دادند که نشان می‌دهد، ناهنجاری دندان دوتایی در فک پایین و بالا به نسبت یکسان نیست و در مندیبل شایعتر است و نیز چهار نفر معادل ۵۰% درگیری دندان AB، سه نفر برابر ۵/۳۷%، BC و یک نفر معادل ۵/۱۲%، BB را نشان دادند و اینکه از شش مورد دندان دوتایی، دو مورد دچار آپلازی دندان جانشین بودند که هر دو در مورد دندانهای فیوژن دیده شدند .
● بحث
در مطالعه حاضر هزار کودک ۳-۵ ساله مورد بررسی قرار گرفتند که در کل هشت مورد ناهنجاری دندان دوتایی مشاهده شد. یعنی در واقع نرخ شیوع ۸/۰% برای این ناهنجاری در دندانهای شیری به دست آمد که مشابه نتایج حاصل از مطالعه Whittington (۲۰) می‌باشد.
Clayton (۹)، Jarvinen (۲۱) و Magnusson (۲۲) نرخ شیوع ۷/۰% و Curzon (۹)، Ravn (۹-۱۰، ۱۷) و افشار و ملااسدالله (۲۳) نیز نرخ شیوع ۹/۰% را برای این ناهنجاری بدست آوردند که بسیار نزدیک به نتیجه حاصل از مطالعه حاضر می‌باشد.
برخی مطالعات نیز نرخ شیوع بالایی از ناهنجاری دندان دوتایی را نشان داده‌اند، به طوری که Curzon (۹) در مطالعه‌ای که بر روی سرخپوستان کانادا انجام داد نرخ شیوع ۷/۳% را بدست آورد. همچنین Innami (۱۰)، Kunimatsu (۱۰) و Yonezu (۲۴) نیز در مطالعات جداگانه‌ای که بر روی کودکان ژاپنی انجام دادند به ترتیب شیوع ۳۵/۴% و ۸/۲% و ۱۰/۴% را برای این ناهنجاری در دندانهای شیری بدست آوردند.
مطالعات انجام شده در کشورهای اروپایی نرخ شیوع پایینتری را نشان می‌دهند. Tinn (۹) و Brook (۱۷) در مطالعات جداگانه‌ای که بر روی کودکان انگلیسی انجام دادند به ترتیب شیوع ۳/۰% و ۶/۱% را بدست آوردند. نتایج حاصل از مطالعات Grahnen (۹-۱۰، ۱۷) و Holm (۹) نیز، هر دو نرخ شیوع ۵/۰% را برای این ناهنجاری در کودکان سوئدی نشان می‌دهند.
در ایالات متحده آمریکا نیز Menczer (۹)، Clayton (۹) و Buenviaje (۱۷،۹) به ترتیب شیوع ۱/۰% ، ۷/۰% و ۴/۰% را برای این ناهنجاری در دندانهای شیری بدست آورده‌اند.
با توجه به نتایج حاصل از مطالعات جهانی، به نظر می‌رسد که شیوع این ناهنجاری در برخی نژادها مانند سرخپوستان و ژاپنی‌ها بیش از سفیدپوستان و اروپایی‌ها باشد. Tasa و Lukacs (۷)، طی مطالعه‌ای نرخ شیوع ۵/۱% را برای این ناهنجاری در کودکان هند غربی بدست آوردند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که این میزان حد واسط شیوع ناهنجاری دندان دوتایی در جمعیتهای آسیایی و مشتق از آسیایی‌ها (میانگین ۵/۳%) و جمعیتهای اروپایی و مشتق از اروپایی‌ها با میانگین ۵۳/۰% می‌باشد.
نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان می‌دهد که ۵/۸۷% موارد دندان دوتایی شیری در مندیبل و ۵/۱۲% در ماگزیلا واقع شده که این نتایج نزدیک به نتایج حاصل از مطالعات Grahnen (۹-۱۰، ۱۷) و Tasa (۷) می‌باشد که در هر دو مطالعه ۳/۸۳% موارد دندان دوتایی در مندیبل و ۷/۱۶% موارد در ماگزیلا مشاهده شد. در مطالعه افشار و ملا اسدالله (۲۳) نیز ۸/۷۷% موارد دندان دوتایی در مندیبل و ۲/۲۲% موارد در ماگزیلا رؤیت شد.
اکثر مطالعات، شیوع بیشتر دندان دوتایی را در مندیبل نشان می دهند. برخی مطالعات نیز شیوع مساوی این ناهنجاری را در فکین نشان می‌دهند، به طوری که مطالعه Backman در سال ۲۰۰۱ (۲۵) بر روی دندانهای مختلط کودکان هفت ساله سوئدی و همچنین مطالعه Magnusson (۹-۱۰، ۱۷، ۲۲) بر روی دندانهای شیری، ۵۰% را برای هر یک از فکین نشان دادند. نتایج حاصل از بررسی Aguilo (۱۷) نیز تفاوت آماری قابل ملاحظه‌ای را در مورد شیوع این ناهنجاری در مندیبل (۵۶%) نسبت به ماگزیلا‌ (۴۴%) نشان نداد.
● نتیجه گیری
با توجه به شیـوع نـسبتاً بـالای دندانـهای دوتـایی در ایـن
مطالعه (هشت در هزار) و با عنایت به اینکه بروز ناهنجاری دندان دوتایی (فیوژن و ژمیناسیون) در دندانهای شیری، با مشکلاتی در دندانهای دائمی همراه می باشد، بحث تشخیص زودهنگام و لزوم کنترل و نظارت مداوم بر دندانهای دائمی جانشین، ضروری به نظر می رسد تا از این طریق از بروز مشکلات متعدد و لزوم انجام درمانهای پیچیده و توأم در این مورد جلوگیری گردد.

دكتر حسین افشار
دانشیار گروه آموزشی دندانپزشكی كودكان دانشكده و مركز تحقیقات دندانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی تهران.
دكتر مریم توفیقی داریان
دندانپزشك.
REFERENCES
۱.Bhaskar SN. Orban oral histology and embryology. ۱۰th ed. St Louis: Mosby; ۱۹۸۶, Chap۲.
۲.Mc Donald RE, Avery DR. Dentistry for the child and adolescent. ۷th ed. St Louis: Mosby; ۲۰۰۴,Chap ۴,۷.
۳.Neville BW, Damm DD, Allen CM, Bouquot JE. Oral and maxillofacial pathology. ۲nd ed. Philadelphia; W.B. Saunders: ۲۰۰۲,Chap ۲.
۴.Santos LM, Forte FDS, Rocha MJC. Pulp therapy in a maxillary fused primarey central incisor – Report of a case. Int J Paediatr Dent. ۲۰۰۳;۱۳(۴): ۲۷۴-۲۷۸.
۵.Duncan K, Crawford PJ. Transposition and fusion in the primary dentition: Report of case. ASDC J Dent Child. ۱۹۹۶;۶۳(۵):۳۶۵-۳۶۷.
۶.Himelhoch DA. Separation of fused primary incisors: Report of case. ASDC J Dent Child. ۱۹۸۸;۵۵(۴):۲۹۴-۲۹۷.
۷.Tasa GL, Lukacs JR. The prevalence and expression of primary double teeth in Western India. ASDC J Dent Child. ۲۰۰۱;۶۸(۳):۱۹۶-۲۰۰.
۸.Nunes E, De Moraes IG, De Oliveira Novaes PM, De Sousa SMG. Bilateral fusion of mandibular second molars with supernumerary teeth: Case report. Braz Dent J. ۲۰۰۲;۱۳(۲):۱۳۷-۱۴۱.
۹.Duncan WK, Helpin ML. Bilateral fusion and germination: A literature analysis and case report. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. ۱۹۸۷;۶۴(۱):۸۲-۸۷.
۱۰.Tomizawa M, Shimizu A, Hayashi S, Noda T. Bilateral maxillary fused primary incisors accompanied by succedaneous supernumerary teeth: Report of a case. Int J Paediatr Dent. ۲۰۰۲;۱۲(۳):۲۲۳-۲۲۷.
۱۱.Favalli O, Webb M, Culp JR. Bilateral twinning: Report of case. ASDC J Dent Child. ۱۹۹۸;۶۵(۴):۲۶۸-۲۷۱.
۱۲.Velasco LFL, De Araujo FB, Ferreira ES, Velasco LEL. Esthetic and functional treatment of a fusrd permanent tooth: A case report. Quintessence Int. ۱۹۹۷;۲۸(۱۰):۶۷۷-۶۸۰.
۱۳.Aryanpour S, Bercy P, Van Nieuwenhuysen JP. Endodontic and periodontal treatments of a geminated mandibular first premolar. Int Endod J. ۲۰۰۲;۳۵(۲):۲۰۹-۲۱۴.
۱۴.Knezevic A, Travan S, Tarl Z, Sutalo J, Jankovic B, Ciglar I. Double Tooth. Coll Antropol. ۲۰۰۲;۲۶(۲):۶۶۷-۶۷۲.
۱۵.Razak IA, Nik - Hussein NN. A retrospective study of double teeth in the primary dentition. Ann Acad Med Singapore. ۱۹۸۶;۱۵(۳):۳۹۳-۳۹۶.
۱۶.Surmont PA, Martens LC, De Graene LG. A complete fusion in the primary human dentition: A histological approach. ASDC J Dent Child. ۱۹۸۸;۵۵(۵):۳۶۲-۳۶۶.
۱۷.Aguilo L, Gandia JL, Cibrian R, Catala M. Primary double teeth. A retrospective clinical study of their morphological characteristics and associated anomalies. Int J Paediatr Dent. ۱۹۹۹; ۹(۳):۱۷۵-۱۸۳.
۱۸.Hernandez- Guisado JM, Torres-Lagares D, Infante-Cossio P, Guiterrez-Perez JL. Dental germination: Report of case. Med Oral. ۲۰۰۲; ۷(۳): ۲۳۱-۲۳۶.
۱۹.Camm JH, Wood AJ. Gemination, fusion and supernumerary tooth in the primary dentition: Report of case. ASDC J Dent Child. ۱۹۸۹;۵۶(۱):۶۰-۶۱.
۲۰.Whittington BR, Durward CS. Survey of anomalies in primary teeth and their correlation with the permanent dentition. N Z Dent J. ۱۹۹۶;۹۲(۴۰۷):۴۰۸.
۲۱.Jarvinen S, Lehtinen L, Milen A. Epidemiologic study of joined primary teeth in Finnish children. Community Dent Oral Epidemiol. ۱۹۸۰;۸(۴):۲۰۱-۲۰۲.
۲۲.Magnusson TE. Hypodontia, hyperdontia, and double formation of primary teeth in Iceland. An epidemiological study. Acta Odontol Scand. ۱۹۸۴;۴۲(۳):۱۳۷-۱۳۹.
۲۳.ملا اسدالله، فاطمه. بررسی شیوع فیوژن و ژمیناسیون در دندانهای شیری و ارتباط آن با دندانهای دائمی جانشین. [پایان‌نامه]. تهران: دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران. ۷۲-۱۳۷۳.
۲۴.Yonezu T, Hayashi Y, Sasaki J, Machida Y. Prevalence of congenital dental anomalies of the deciduous dentition in Japanese children. Bull Tokyo Dent Coll. ۱۹۹۷;۳۸(۱):۲۷-۳۲.
۲۵.Backman B, Wahlin YB. Variations in number and morphology of permanent teeth in ۷-year-old Swedish children. Int J Pediatr Dent. ۲۰۰۱;۱۱(۱):۱۱-۱۷.

منبع : جامعه اسلامی دندانپزشکان ایران