ارتودنسی

ارتودنسی (orthodontics) از دو كلمه ارتو (ortho) به معنی ردیف و منظم و دنسی (Dons) به معنی دندان تشكیل شده است كه این دو كلمه دارای ریشه یونانی می باشد، بنابراین ارتودنسی به دندانهای ردیف و مرتب اشاره دارد.
● چرا به درمان ارتودنسی نیاز داریم؟
افراد به دلایل مختلف تمایل دارند كه دندانهای ردیف و منظم داشته باشند، ولی سلامتی دندانها مهمترین دلیل می باشد. اگر دندانهای شما در موقعیت خوبی نباشد پوستگی دندان و بیماریهای لثه ایجاد می شود. ظاهر بیمار دلیل دیگری برای استفاده از دستگاه ارتودنسی می باشد و تعدادی از بیماران نیز ممكن است به علل زیبایی به درمان ارتودنسی علاقه مند باشند.
● مال اكلوژن (ناهنجاری دندانی فكی)
مال اكلوژن به درجات مختلف از ناهنجاری دندانی- فكی و بد بسته شدن دندانها اشاره می كند و در این حالت دندانها و فكین در هماهنگی با هم نمی باشند.
● دلایل مال اكلوژن (ناهنجاری دندانی- فكی)
ممكن است ارثی باشد. برای مثال: اندازه دندانهای پدر شما بزرگ باشد و مادر شما دارای فك كوچكی باشد دراین حالت ممكن است شما اندازه فك را از مادرتان و اندازه دندانها را از پدر به ارث ببرید و لذا فك شما توانایی جای دادن تمامی دندانها را نخواهند داشت.
عادت اشتباه از قبیل مكیدن انگشت، جویدن ناخن، قرار دادن زبان بین دندانها، تنفس دهانی وعلل دیگری نیز می تواند دلیلی برای ناهنجاری دندانی- فكی باشد، زیرا این عوامل با فشاری كه به دندانهای شما وارد می نماید آنها را از موقعیت صحیح خود خارج می نماید.
● انواع مال اكلوژن (ناهنجاری دندانی - فكی)
دو نوع از مال اكلوژن شایع می باشد. شایع ترین آنها مال اكلوژن اسكلتی یا ناهنجاری دندانی فكی می باشد كه مشكل اصلی مربوط به اسكلت فك (استخوان) می باشد، برای مثال رشد فك بالا و پایین نسبت به یكدیگر هماهنگ نمی باشد.
مال اكلوژن دیگر، مال اكلوژن دندانی (ناهنجاری دندانی) می باشد و هنگامی است كه دندانها خارج از موقعیت صحیح خود قرار داشته، یا دندان چرخش دارد یا این كه بین آنها فضا بیش از حد موجود باشد و یا به علت كمبود فضا ازدحام دندانها مشاهده شود و نیز این كه به علت كشیدن نابجای یك دندان موقعیت سایر دندانها دچار اشكال شده است.
● چرا دندانها باید ردیف و منظم شوند؟
دندانهای نامرتب به علت دشواری آنها برای تمیز كردن باعث تجمع مواد غذایی شده و عاملی برای پوسیدگی و بیماریهای لثه می باشد. همچنین آنها برای توانایی جویدن اختلال ایجاد می نمایند كه به نوبه خود می تواند برای سلامتی عمومی نیز مضر باشد. در مواردی نیز مال اكلوژن اختلالات گفتاری (اشكال در تلفظ كلمات) ایجاد می نمایند. خوشبختانه درمان ارتودنسی در اكثر موارد قادر به رفع این مشكلات است.
ارتودنتیست معمولاً دستگاههای مختلفی برای درمان به كار می برد كه شامل براكت (Bracket) بند (Band) سیم (Wire) هدگیر (Head gear) الاستیك (Elastic) ودستگاههای متحرك می باشد. این وسایل با ایجاد نیروی مناسب روی دندانها، را به موقعیت صحیح حركت می دهد كه ظاهر و لبخند بیمار را نیز به نحوه مؤثری تحت تأثیر قرار خواهد داد.
● زمان درمان
ارتودنسی یك درمان دو یا سه جلسه ای نیست. زمان درمان و كنترل بعد از آن ممكن است ۲ تا ۳ سال به طول انجامد. استفاده از دستگاههای ارتودنسی بایستی به طور منظم و طبق دستور ارتودنتیست انجام گیرد. طی زمان درمان شما باید پس از هر غذا مسواك نمایید و از خوردن بعضی غذاها اجتناب نموده و جلسات ویزیت خود را با ارتودنتیست دقیقاً رعایت نمایید. در ضمن دندانپزشك شما بایستی از نظر بررسی پوسیدگی و احتمالاً ترمیمهای لازم و نیز جرم گیری هر شش ماه یك بار شما را كنترل نماید.
● انواع مشكلات ارتودنسی
دندانها در صورتی كه در موقعیت صحیح خود باشند می توانند در تمام عمر در عمل جویدن و حفظ سلامتی فرد مؤثر باشند. متأسفانه ناهنجاریهای دندانی و فكی غالباً اتفاق می افتد. دندانها می توانند نهفته باشند، چرخش پیدا كنند و بین آنها فضای بیش ازحد باشد یا كمبود فضا موجب درهمی آنها باشد و نیز ممكن است موقعیت فك بالا و پایین نسبت به هم هماهنگ نباشد. خوشبختانه اكثر این مشكلات می تواند با درمان ارتودنسی رفع گردد. مشكلات ارتودنسی به ۳ گروه اصلی تقسیم می شود كه عبارتند از:
▪ ناهنجاری كلاس ۱
▪ ناهنجاری كلاس ۲
▪ ناهنجاری كلاس۳.
هر یك از این حالات درمان خاصی را می طلبد. همچنین ممكن است تركیبی از مشكلات بالا موجود باشد.
كلاس ۱) این حالت وقتی است كه فكها در موقعیت صحیح بوده ولی دندانها در موقعیت صحیح نسبت به هم نباشند. اندازه دندانها ممكن است نسبت به اندازه فك خیلی بزرگ یا خیلی كوچك باشد و جویدن را با اشكال مواجه می سازد و همچنین به روی زیبایی تأثیر دارد.
كلاس ۲) این حالت هنگامی است كه فك بالا رشد بیش از حد داشته و یا موقعی است كه فك پایین رشد كافی نداشته وعقب تر واقع شده است.
كلاس ۳) این وضعیت نسبت به سایر موارد نادرتر می باشد و هنگامی است كه فك پایین رشد بیشتر از حد داشته باشد، این وضعیت در جویدن مشكلات خاصی ایجاد نموده و در مجموع بر سلامتی فرد تأثیر دارد.
در سنین پایین با درمان ارتودنسی به تنهایی رفع اشكال می شود ولی در سنین بالا درمان ارتودنسی و جراحی مشتركاً بایستی انجام شود.
● تصمیم به درمان
در خلال اولین ویزیت، ارتودنتیست وضعیت دندانها و فكین را بررسی می نماید و نوع ناهنجاری را تعیین می نماید. رادیوگرافیهای تشخیصی نیز در این جلسه بررسی می شود و ارتودنتیست در این موقع نیز می تواند به بیمار یا والدین او نیاز یا عدم نیاز به درمان را تعیین نماید.
اگر درمان توصیه شود زمان شروع به درمان، طول درمان، نوع دستگاهی كه بایستی استفاده شود، فواصل بین ویزیتها و نیز هزینه درمانی مشخص می گردد.

دكتر امیر عباس آیت اللهی

منبع : روزنامه قدس