برای سلامتی آقای خلبان

خلبان شدن آرزوی هر پسر بچه‌ای است ولی از این همه خلبان كوچك، چه كسانی در آینده، خلبان یك هواپیمای واقعی می‌شوند؟ بدون شك پسربچه‌های شجاعی كه به رویاهای رنگین خود اعتماد می‌كنند و به آن اعتقاد قلبی دارند. خلبانی حرفه‌ای جذاب است كه در كنار تمام جذابیت‌های خاص خود، مشكلات و گرفتاری‌های ویژه‌ای را نیز به همراه دارد. در این شماره می‌خواهیم با سلامت شغلی خلبانان آشنا شویم.
نتایج یك مطالعه جدید نشان می‌دهد افزایش سن در خلبانانی كه سن بیشتری دارند، سبب كاهش مهارت‌های آنها نمی‌شود. به گزارش رویترز، در بسیاری از كشورها از جمله آمریكا، خلبانان در سن ۶۰ سالگی به سن بازنشستگی می‌رسند و این در حالی است كه تحقیقات محققان <مركز مطالعات كهولت سن وی‌ای /استنفورد> در "پالوآلتو" كالیفرنیا نشان می‌دهد هیچ نشانه‌ای مبنی بر كاهش مهارت‌های پرواز در این سن وجود ندارد. به گفته دكتر <جوی‌ال‌تیلور- > محقق این مركز- خلبانان ماهر درست مانند استادان شطرنج و نیز استادان موسیقی، دارای سطحی از مهارت می‌باشند كه این سطح بالای مهارت می‌تواند اثرات منفی ناشی از افزایش سن در آنها را جبران كند.
● خلبانان زیر ذره‌بین
وی افزود نتایج مطالعه انجام گرفته می‌تواند از این به بعد در تعیین شایستگی افراد مسن مشغول به تمامی مشاغل و نه تنها خلبانان، تاثیر داشته باشد. در این مطالعه <تیلور> و همكارانش مهارت‌های ۱۸ خلبان با سنین ۴۰ تا ۶۹ سال را به مدت سه سال بررسی كردند. این خلبانان بر اساس امتیاز‌دهی سازمان فدرال هوانوردی آمریكا در سه سطح مهارت، دسته‌بندی شده بودند. خلبانان در طول این سه سال در زمینه مهارت در مكالمات مربوط به كنترل ترافیك هوایی، پیشگیری از مواجه شدن با ترافیك هوایی، كار كردن با اسكن‌های مختلف موجود در هواپیما، فرود آمدن هواپیما و مواردی از این قبیل مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد ماهرترین خلبانان با توجه به امتیازبندی سازمان فدرال هوانوردی بالاترین امتیاز را در آزمایش‌های مهارت پرواز كسب می‌كنند و مهارت آنها با گذر زمان دچار كمترین كاهش می‌شود و عملكرد آنان به ویژه در زمینه مكالمات و نیز فرود هواپیما بسیار بالا است. این نتایج نشان داد نمره كسب شده در این آزمایش‌ها بیشتر به سطح امتیاز خلبان بستگی دارد تا به میزان ساعت پرواز خلبان در طول هر سال. مطالعه حاضر نشان داد هر چند خلبانان مسن در مقایسه با خلبانان جوان ممكن است به امتیاز كمتری در آزمایش‌ها دست پیدا كنند اما امتیاز آنها با گذر زمان كم نمی‌شود و حتی با گذر زمان و با افزایش مهارت آنها در زمینه پیشگیری از گرفتار شدن در ترافیك هوایی نمره آنها افزایش می‌یابد. اثر مثبت تجربه و نیز مهارت‌های ویژه خلبانان مسن بر عملكرد و مهارت‌های ذهنی آنها موثر است.
● سلامت خلبانان
ممكن است تلاش‌های پرسنل یك فرودگاه، تامین ایمنی پروازها باشد ولی آنچه در ایمنی پروازها اهمیت فراوانی دارد سلامت خلبان است. نگاهی به مقررات شركت‌های هواپیمایی نشان می‌دهد خلبانان باید سالی یك بار تحت معاینات دقیق پزشكی قرار گیرند. البته قوانین برخی شركت‌های هواپیمایی یا قوانین پرواز در برخی از شركت‌ها، خلبانان را به معاینات دوره‌ای شش ماه موظف می‌كند. علاوه بر این معاینات، در ابتدای ورود به دوره خلبانی <آزمون‌های سلامتی نسبتا مشكلی از خلبانان به عمل می‌آید و قبولی در دوره آموزش خلبانی> بستگی به مثبت بودن آزمایش‌های پزشكی مذكور دارد چرا كه این خلبانان جوان قرار است در آینده به هدایت هواپیماهای مسافربری مشغول شده و جان هزاران انسان در طول فعالیت چندین ساله آنها، به ایشان سپرده خواهد شد و از سوی دیگر، خلبانان نظامی و یا بازرگانی، حراست از مملكت و حفظ منابع اقتصادی كشور را بر عهده دارند و برای این وظایف سنگین، باید از سطح سلامت قابل قبولی برخوردار باشند. برای گرفتن گواهی‌نامه پزشكی خلبانی باید فعالیت مختلفی روی خلبانان انجام شود تا از سلامت كامل جسمانی آنها اطمینان حاصل شود. این آزمایش‌ها شامل آزمایش خون و ادرار، رادیوگرافی قفسه سینه، نوار قلبی، نوار مغزی، اكوی قلب، شنوایی سنجی و روانشناسی است.
● باورهای غلط
حتما شما هم شنیده‌اید كه كسانی كه عینك دارند نمی‌توانند وارد حرفه خلبانی شوند و یا داشتن دندان‌های پر شده با مواد ترمیمی دندانپزشكی در دهان، شانس شما را برای پذیرش در آزمون‌های خلبانی از بین می‌برد ولی این شرط‌ها امروزه در دنیای پرواز و خلبانی معنایی ندارند. این قوانین و شروط به سال‌ها پیش از این باز می‌گردد كه امكانات و وسایل و تجهیزات هدایت هواپیماها بسیار ابتدایی‌تر از امروز بود. این روزها، شماره عینك و آستیگمات بودن چشم در آموزش خلبانی مشكلی ایجاد نمی‌كند. از سوی دیگر، گر چه سلامت و بهداشت دهان از نظر خود خلبان حائز اهمیت است ولی دندان‌های پر شده مشكلی در پرواز ایجاد نمی‌كند ولی به هر حال آزمون‌های قد و وزن بر قوت خود باقی است. اندازه قد خلبانان نباید از مقدار مشخصی كمتر باشد و وزنشان نیز نباید از مقدار متناسب با قدشان بالاتر برود. البته به نظر می‌رسد سخت‌گیری‌های ارزیابی سلامت خلبانان نظامی بیش از سایر انواع خلبانان باشد چرا كه شرایط كاری این خلبانان بسیار دشوارتر است و آنها مجبورند در شرایطی تحت فشار و استرس، بر اوضاع تسلط كامل داشته و بتوانند ماموریت‌های شغلی خود را به خوبی به انجام برسانند.
خلبانان نظامی معمولا بیش از سایر خلبانان در خطر آسیب‌های شغلی حین پرواز هستند. این هواپیماها معمولا سرعت و شتاب زیادی دارند كه همین شتاب زیاد در مانورهای عملیاتی، بیشتر آنها را تهدید می‌كند.
اگر میزان شتاب وارد شده در حین پرواز بر بدن این خلبانان بیش از حد متعادل باشد، دچار خون‌ریزی داخل جمجمه، اختلال عملكرد قلب خواهند شد و یا دستگاه تنفسی آنها دچار اختلال خواهد شد.
● سلامت حین پرواز
خلبانان معمولا پس از گذراندن آزمون‌های سلامتی و آزمون‌های مربوط به مهارت‌های پرواز (خلبانی)، گواهی‌نامه خلبانی را دریافت كرده و در یكی از خطوط هوایی و یا شركت‌های هواپیمایی مشغول به كار می‌شوند. خلبانان در طول روز مانند صاحبان حرفه‌های دیگر به سركار خود می‌روند و در طول ۳۰ سال فعالیت حرفه‌ای خود به انجام وظیفه می‌پردازند. در طول هر پرواز، خطرات شغلی ویژه‌ای، خلبانان را تهدید می‌كند اما رعایت اصول بهداشتی ویژه‌ای به سلامت آنها در حین پروازهای هوایی كمك می‌كند:
▪‌ ساعات طولانی پرواز:
گاهی خلبانان مجبورند مسیرهای طولانی هوایی را بین كشورها و قاره‌های جهان طی كنند كه همین ساعات طولانی پرواز می‌تواند موجب خستگی خلبانان شود و دردهای عضلانی- اسكلتی را برایشان ایجاد كند. برای مقابله با این مشكلات، خلبانان تمرینات ورزشی را در برنامه روزانه خود می‌گنجانند.
▪ تغییر ساعت:
پرواز با هواپیماهای جت كه با سرعت زیاد پرواز می‌كنند، به خلبان این فرصت را می‌دهد كه پهنای قاره‌ها را طی و به مناطقی پرواز كند كه چند ساعت با مبدا اختلاف ساعت دارند. این تغییر ساعت می‌تواند بر تنظیمات بدن خلبانان (ساعت زیستی بدن) آنها نیز اثراتی نامطلوب باقی بگذارد و مشكلاتی را برایشان ایجاد كند.
▪ تششعات خورشیدی:
اشعه‌های مضر موجود در نور خورشید كه در لایه‌های بالاتر جوی با شدت بیشتری در فضا پراكنده هستند، تهدید دیگری برای سلامت خلبانان به شمار می‌رود. پرواز در عرض‌های جغرافیایی شمالی‌تر كره زمین، خلبانان را بیشتر در معرض تابش اشعه‌های كیهانی مضر قرار می‌دهدد.
▪ تغذیه ویژه:
در دستورالعمل‌های پرواز برای خلبانان آمده است كه باید در طول پرواز از مصرف برخی فرآورد‌ه‌های خوراكی خودداری كنند. از سوی دیگر، برابر مقررات برای خلبان و كمك خلبان غذاهای مخصوصی تدارك دیده می‌شود.
▪ آرامش و اعتماد به نفس:
تمرین آرامش ذهنی و تسلط بر خود، یكی از مهارت‌های روانی و ذهنی است كه خلبانان باید آن را به دست بیاورند. این مهارت معمولا با رعایت اصول بهداشت روانی به دست خواهد آمد. پرواز در شرایط جوی و جغرافیایی گوناگون و مشكلات از پیش تعیین نشده درحین پرواز، می‌طلبد تا خلبانان از نظر آرامش روانی و تسلط بر ذهن خود، در شرایط مطلوبی به سر ببرند.

نیكی پرهام

منبع : روزنامه سلامت