ارزش های هنر انقلابی

سخن به گزاف نیست اگر بگوییم نام تروتسکی ملازم با انقلاب است. او بیش و پیش از هر چیز انقلابی بود و اندیشه و نظریه پردازی اش در خدمت آن. رژیم توتالیتر استالین که در درازمدت تاثیری مخرب بر سوسیالیسم گذاشت، چنان که سوسیالیسم هنوز از آثار سوء آن رنج می برد، به کشتن عادی او راضی نبود. مترجم می نوسید؛ کتاب حاضر، مجموعه ای است گرد آمده از مقاله های ادبی تروتسکی که اینجا و آنجا در تبعید و در جریان مطالعه آثار ادبی نوشته به علاوه گزیده ای از کتاب تاثیرگذار و بحث برانگیز ادبیات و انقلاب و دو سخنرانی از او.
لف داویدوویچ برونشتاین (۱۹۴۰-۱۸۷۹) که بعدها نام تروتسکی را برخود نهاد از بزرگ ترین نظریه پردازان مارکسیسم تا به امروز، نزدیک ترین یار لنین در انقلاب اکتبر، سازمان دهنده ارتش سرخ و منتقد ادبی برجسته ای بود که تاثیر انکارناپذیری بر جریان اندیشه مارکسیستی سده بیستم داشته است.
خواننده در این کتاب با تروتسکی نظریه پرداز و منتقد ادبی روبه رو می شود.نقد ادبی تروتسکی را نباید تنها با سلیقه و داوری شخصی او در مقام منتقد ادبی سنجید، بلکه باید در این بررسی، ارزش جاودان آنچه او درباره رابطه ادبیات با اجتماع گفته و نیز این واقعیت که نقد ادبی از سوی یکی از بزرگ ترین نظریه پردازان مارکسیسم پرورده شده در نظر گرفته شود.
توانایی تروتسکی در مقام منتقد در آنجا است که او پیش از آنکه مالرو، سیلونه و سلین به تایید عام برسند، آنها را ستود؛ دو نویسنده نخست رمان هایی نوشتند که به شدت دهه سی سده پیش را تحت تاثیر قرار داده و کتاب هایشان ازجمله آثار معدودی بود که این دهه را در اذهان ماندگار کرد و سلین، رمان هایی نوشت که بعدها داستان نویسان اروپایی و آمریکایی از آنها تاثیر فراوان گرفتند.تروتسکی نقش سنت را در ادبیات نادیده نمی گیرد بلکه چون الیوت - که آفرینش ذهنی و بینش تروتسکی منتقد را می ستود- بر آن تاکید می ورزد.
او همچنین بر آن است که استمرار تاریخ ادبی، دیالکتیک است و از شماری واکنش ها که هر یک به سنتی وابسته اند، اما همزمان در پی گسستن از آنند، برمی بالد.
«آفرینش هنری همواره گردش پیچیده و وارونه فرم های قدیمی است زیر تاثیر انگیزه های جدیدی که درون هنر ریشه دارند.»به همین ترتیب تروتسکی درباره فوتوریسم که ادعا می کرد گسست کامل از گذشته ضرورت دارد، می گوید که همچون دیگر مکتب های ادبی، محصول گذشته شاعرانه است با این وجود طغیان اش علیه «کاست ادبی قدیم» که خود را «مبلغ سنت ادبی بورژوایی» می داند، ارزشمند است. او پدیداری فوتوریسم را در شرایط آرامش مسلحانه -آتش زیر خاکستر- با نظام های پارلمانی توخالی که منتظر جرقه ای برای شعله ور شدن بودند، مشاهده کرد.
فوتوریسم از «بوهمی گرایی بورژوایی» از روشن فکر طبقه میانی شورش کرده علیه طبقه اش، سرچشمه گرفت و چون جامعه بورژوا توانست این شورش را کنترل و جذب کند، آن را بی ضرر دانسته، تاییدش کرد.
او در «هنر و سیاست در زمانه ما» می گوید؛ «جامعه بورژوا، قدرتش را از طریق دوره های طولانی تاریخی در این واقعیت مرکب از سرکوب و تشویق، تحریم و چاپلوسی نشان داده که توانا به کنترل و تحلیل بردن هر جنبش شورشی در هنر و رساندن اش به سطح تایید رسمی بوده است.» و در همان جا درباره فوتوریست ها که گونه هایشان را رنگ می کردند، کنسرت ها را به هم می زدند و همچون رمانتی سیست های آلمان و فرانسه از شوک وارد کردن به بورژوازی لذت می بردند، می افزاید که گرایش های نو در جامعه بورژوا «با ویژه گی ای هرچه خشونت آمیزتر که بین امید و نومیدی در نوسان است، تبلور می یابند.»
اما همین فوتوریسم که ریشه در «بوهمی گرایی بورژوایی داشت، در جریان قدرتمند انقلاب روسیه جذب شد. کتاب حاضر مشتمل بر دو بخش است؛ نظریه انتقادی و مقاله هایی در نقد ادبی. در این دو بخش، مقالاتی ازجمله ادبیات و انقلاب، طبقه و هنر، هنر و سیاست در زمانه ما، تولستوی؛ شاعر و شورشی، به یاد سرگئی یسنین و... منتشر شده است.

لئون تروتسکی
ترجمه؛ رضا مرادی اسپیلی
ناشر؛ دیگر
چاپ اول؛ ۱۳۸۵
۱۲۰۰ نسخه
۲۴۰ صفحه

منبع : روزنامه کارگزاران