اینترنت نیازی فراتر از نیاز

بررسی دلایل اقبال ایرانیان به پدیده اینترنت، بدون در نظرداشتن شرایط اجتماعی راه به جایی نخواهد برد.
در واقع صحبت در مورد كاركردهای شبكه جهانی اطلاع‌رسانی بیشتر از آنكه بحثی فنی باشد، به مباحث جامعه‌شناختی امروز ایران مربوط می‌شود.
مهمترین ویژگی جامعه ایران، جمعیت جوان آنست. بطوریكه بیش از دو سوم جمعیت كشور كمتر از چهل سال سن دارند. ویژگی جوانی، اقتضائات خاصی برای كشور پدید می‌آورد. میل به زندگی بهتر، اشتیاق آموختن و آزمودن، شادابی و تحرك، كنجكاوی، نگاه نقادانه و پرسشگر و بسیاری خصوصیات دیگر، خصایل دوران جوانی است و قاعدتاً باید جامعه ایران را با این ویژگی‌ها شناخت.
اما مختصات ایران امروز، كمتر چنین نشانه‌هایی را در خود داراست.
یكی از دلایل این امر ناتوانی نهادهای مرتبط با جوانان در جذب و پرورش استعدادهای این قشر است.
امروز در مدارس، شیوه‌های سنتی آموزش و پرورش نیازهای بیست میلیون دانش‌آموز را بی‌پاسخ می‌گذارد. در دانشگاه‌ها نه تنها مسائل سیاسی بلكه مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز اشتیاقی برای فعالیت ایجاد نمی‌كند. (كاهش فعالیت‌های رسمی غیردرسی و عدم استقبال از معدود برنامه‌های اجرا شده در دانشگاه‌ها كاملاً مشهود است) مؤسسات دولتی اعم از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادها به سبب فقدان دید كلان و راهبرد مشخص در مواجهه با جوانان عملاً كارایی لازم را ندارند و سازمان‌های غیردولتی (NGO ها) هم هنوز نیامده‌، حساسیت‌زا شده‌اند.
از طرفی كالاهای فرهنگی ایرانی از برقراری ارتباط با جوانان كشور عاجزند. سینمای ایران در سال‌های اخیر با افت تماشاگر مواجه بوده‌است. اوضاع موسیقی چنان وضع نابسامانی دارد كه سخن گفتن از آن بیهوده می‌نماید. تیراژ كتاب حول دوهزار و سه هزار نسخه و در بهترین حالت پنج‌ هزار نسخه می‌گردد. (هر دوازده هزار نفر ایرانی یك نسخه از چاپ اول یك كتاب پرفروش را می‌خوانند !) در مورد مطبوعات نیز تقریباً همه می‌دانند كه در سال‌های اخیر بر فعالین این عرصه چه‌ها گذشته است و ...
در واقع هیچ محمل مناسبی برای تخلیه انرژی، بیان نقد و نظر، اعلام خواسته‌ها و بطور كلی بالفعل شدن استعدادهای جوانی وجود ندارد.
در این میان، رسانه‌ای ظهور می‌كند كه به شما امكان می‌دهد در حداقل زمان بدون واهمه، آنچه را كه می‌پسندید انتخاب و مصرف كنید یا تولید كنید و در معرض قضاوت دیگران در گستره‌ای جهانی قرار دهید. و پر واضح است كه این عناصر نگاه جوانان ایرانی را به خویش معطوف كند.
اگر مشكلات پیش‌گفته، رسانه‌های كشور را از انجام وظایف اصلی خویش بازداشته وعده پرشماری را از دستیابی به مجاری صحیح اطلاع‌یابی و بیان مطالبات محروم كرده، اینترنت امكان مناسبی در اختیار شهروندان می‌گذارد تا با این محدودیت‌ها مقابله كنند.
در مجموع می‌توان گفت نیازهای بی‌پاسخ و محدودیت‌های كه به هر دلیل برای فعالیت در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی وجود دارد، در كنار خصوصیات انحصاری اینترنت از جمله دسترسی آسان، امكان اخفای هویت و به تبع هزینه‌های كمتر اجتماعی و سیاسی، صرفه اقتصادی و كاربرانی از همه نقاط عالم، هر روز عده بیشتری از فارسی‌زبانان را به سوی فعالیت در شبكه جهانی اطلاع‌رسانی هدایت می‌نماید.(۱)
اما نتیجه افزایش روز‌افزون كاربران ایرانی رسانه جدید، تنها در مقابله با محدودیت‌ها خلاصه نمی‌شود.
در جهان قرن بیست‌و یكم، منشاء اصلی قدرت و ثروت آگاهی است و آگاهی جز از طریق تعامل و ارتباط با دیگران بوجود نمی‌آید. جریان آزاد اطلاعات اینك پا را از حوزه حقوق بشر(۲) فراتر نهاده و به یكی از ملزومات فرآیند توسعه مبدل شده‌است.
بدیهی است، توسعه ایران بدون بكارگیری ابزار مناسب، ممكن نخواهد بود. هر كاربر ایرانی اینترنت، یك شهروند جامعه جهانی است كه با زبان آن آشناست و آشنایی با زبان جامعه جهانی مجهز شدن به ابزار توسعه است.
اگرچه شرایط خاص حاكم بر جامعه ایرانیان را به سوی فعالیت در شبكه سوق داده است، اما پیامد‌ها و دستاوردهای این اتفاق، گسترده‌تر از پاسخگویی به نیازهای جوانان ایرانی است. اینترنت فرصت مغتنمی است كه بر امواج جهانی شدن سوار شویم و با جبران عقب‌ماندگی‌ها، جایگاه درخور خویش را در دهكده جهانی بیابیم.

علی نیلی
پاورقی‌ها:
۱- بعضی پایگاه‌های فارسی در اینترنت روزانه بیش از سه هزار نفر بازدید دارند یعنی تعداد مراجعان به یك سایت ادبی در یك ماه، با میزان فروش رمانی تحسین شده و پرفروش در طی چند سال برابری می‌كند.
۲-ماده نوزدهم اعلامیه جهانی حقوق بشر تصریح دارد: هر كس حق آزادی عقیده و بیان دارد. این حق متضمن آنست كه از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته و در كسب و انتشار اطلاعات و افكار به تمام وسایل ممكن و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد.

منبع : سایر منابع