درمان اعتیاد

درمان اعتیاد شامل بازگیری جسمی، بازگیری روانی، و حل زمینه های اجتماعی اعتیاد است. ساده ترین بخش درمان اعتیاد به مواد مخدر افیونی عبارت است از بازگیری جسمی. هر چند محرومیت ناگهانی از ماده مخدر خیلی به ندرت ممکن است باعث مرگ شود اما باید پذیرفت قطع ناگهانی مواد افیونی به منظور رفع اعتیاد شیوه مناسبی نیست.
روش های تدریجی، سریع و فوق سریع بازگیری از افیون (یا به اصطلاح رایج امروز، مسمومیت زدایی) وجود دارد که ضروری است فقط زیر نظر روانپزشک (یا متخصص داخلی یا بیهوشی یا پزشک عمومی دوره دیده) انجام شود. مراجعه به افراد غیرپزشک که نه صلاحیت علمی دارند و نه نظارتی به کارشان صورت می گیرد مطلقاً توصیه نمی شود.
در مورد افرادی که انگیزه کافی برای ترک ندارند و زمینه های اجتماعی اعتیاد آنان هم رفع نشده باشد درمان نگه دارنده به ویژه با متادون، حتی برای سال ها، مناسب است. در صورت وجود زمینه های لازم، پس از بازگیری جسمی، بازگیری روانی باید آغاز شود که مستلزم ارزیابی دقیق روانپزشکی و درمان بیماری های روانی یا نابسامانی های شخصیتی است که با سرپرستی روانپزشک و با همکاری پزشکان عمومی دوره دیده، روانشناسان واجد صلاحیت، مددکاران اجتماعی روانپزشکی و روانپرستاران قابل اجرا است.
دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اداره سلامت روان وزارت بهداشت که زیر نظر عده یی از روانپزشکان خوشفکر و دارای صلاحیت و انگیزه اداره می شود در این زمینه برنامه ها و دستورالعمل های جامع و کاربردی تهیه کرده است و با حمایت از پژوهش در این زمینه ها بستر مناسبی برای اقدامات علمی و عملی در زمینه کاهش شیوع اعتیاد فراهم آورده است.
بازگیری روانی از مواد مخدر، کاری درازمدت است که گاه تا پنج سال به درازا می کشد و نیازمند انگیزه و صبر هم در درمانگر و هم در درمانجو است.
ایجاد احساس مسوولیت، رفع تمایلات ضداجتماعی و غیراجتماعی و دگرگونی در روش زندگی از هدف های دوران بازگیری روانی است. برای رفع زمینه های اجتماعی اعتیاد توجه به این موارد ضروری است؛ وجود کار مناسب، ایجاد مهارت های اجتماعی مفید، امکانات تحصیلی، ورزشی و سرگرمی های مناسب، و عدم امکان دستیابی به ماده مخدر. برای درمان موفقیت آمیز وابستگی به مواد مخدر، توجه به هر سه جنبه زیستی، روانی و اجتماعی لازم است و تمرکز انحصاری فقط بر یک جنبه موثر نیست. در غیر این صورت معتاد سابق در اولین فرصت به مصرف دوباره مواد روی خواهد برد.
شاید واقع بینانه تر آن باشد که به اعتیاد به صورت بیماری درازمدتی بنگریم که با دوره های عود و بهبود همراه است و هدف عملی خود را کاستن از دوره های عود و افزایش دوره های بهبود قرار دهیم. این نگرش سبب پرهیز از انتظارات بیش از حد و جلوگیری از احساس سرخوردگی و ناکامی و خشم در مواجهه با معتادی می شود که دوباره به اعتیاد روی آورده است. باید به کوشش خود جهت رفع دوباره اعتیاد در معتاد ادامه دهیم و امیدوار باشیم که دوره های عدم مصرف طولانی تر و سرانجام منجر به بهبود کامل شود.
هرچند دیدگاه شخصی من آن است که اعتیاد در اکثر موارد نوعی رفتار غیرمسوولانه و لذتجویانه است که متاسفانه هزینه آن را کل جامعه باید بپردازد اما در عمل ایجاد امکانات درمانی و حمایت پزشکی همه جانبه برای رفع اعتیاد را مناسب ترین روش برای کاستن از مخاطرات فردی و اجتماعی اعتیاد به مواد مخدر می دانم که لازم است با اقداماتی در جهت رفع زمینه های اجتماعی اعتیاد همراه شود.

دکتر فربد فدائی ـ روانپزشک (دانشیار دانشگاه)

منبع : روزنامه اعتماد