بهره‌گیری از ئی‌اف‌تی در ورزش

تحول تازه‌ای از لحاظ به‌کارگیری روانشناسی در ورزش در حال شکل‌گیری است. روانشناسی به نام استیسی وورنبرک این تحول را با استفاده از روشی جدید به نام EFT یا آسودگی از احساسات ناخوشایند (emotional freedom technique) هدایت می‌کند. این روش در حال کسب محبوبیت است. این روش به‌وسیله یک روانشناس به نام دکتر راجر کالاهان و دکتر گری کریگ به مردم شناسانده شد.
در این روش با سرانگشتان اشاره و میانی بر روی تعدادی از نقاط مهم طب سوزنی ضربه می‌زنند. به گفته وورنبراک این‌کار باعث می‌شود بدن عکس‌العمل نشان دهد و بعضی مواد بیوشیمیائی و احساسات مخرب را بزداید.
وورنبراک که ئی‌اف‌تی را از گری کریگ آموخته می‌گوید: ”همه ما بیش از آنچه که تصور می‌نمائیم از محیط اطرافمان تٲثیر می‌پذیریم. اگر ذهنمان پر از فکر و خیال باشد، زندگی پر تنشی داشته باشیم و اگر فکر می‌کنیم قادر نیستیم از پس برخی اتفاقاتی که در زمین مسابقه می‌افتد برآئیم. می‌توانیم شیوه جدیدی را بیاموزیم.“
در روش ئی‌اف‌تی از هشت نقطه مهم از لحاظ طب سوزنی استفاده می‌گردد. این نقاط بر روی ابتدا و انتهای ابرو، زیر چشم، زیر بینی، چانه، استخوان ترقوه، زیربغل و کنار دست واقع شده‌اند. ورزشکار بر هر نقطه بین ۷ تا ۱۰ ضربه می‌زند و در حین این‌کار عباراتی را تکرار می‌نماید. عبارات مذکور به وقایع زندگی او مربوط می‌گردند.
مثلاً او می‌تواند بگوید: ”با وجود اینکه خیلی می‌ترسم که این حرکت (یا ضربه یا فیگو یا...) را خراب کنم ولی شخصیت خودم را قبول دارم.“
هدف از این‌کار کاهش یا برطرف ساختن ترس از بازی از طریق تخلیه بعضی مواد بیوشیمیائی می‌باشد. هر چند که ممکن است این روش شبیه به مدیتیشن و حتی هیپتونیزم به‌نظر آید ولی در واقع چنین نیست و به‌علاوه به‌علت سادگی و تکرار پذیری‌اش جاذبه زیادی برای ورزشکاران دارد. از آنجائی‌که این تحول بیشتر در بین بازیکنان حرفه‌ای در حال وقوع است از جانب مردم عادی نیز مورد توجه روزافزونی قرار گرفته است. با وجود اینکه وورنبراک به‌علت حفظ حریم خصوصی ورزشکاران نام کسانی را که در این رابطه با او کار کرده‌اند فاش نمی‌کند ولی برخی از آنان توضیحاتی در این‌باره داده‌اند. یکی از آنان می‌گوید: ”در سال گذشته (۲۰۰۵) با وورنبراک آشنا گشتم و او کمک‌های شایانی به من کرد. فکر می‌کنم روش ئی‌اف‌تی به ورزشکاران اجازه می‌دهد که از بازی خود لذت ببرند و به‌جای احساس اضطراب به هنگام هر حرکت فقط بر روی همان حرکت تمرکز کنند. هر چند که در گذشته هم با چند روانشناس ورزشی کار کرده‌ام و از آنان بهره برده‌ام ولی این روش به‌صورت عمیق‌تری کار می‌کند و شما را یاری می‌دهد با مسائلی که در ذهن ناخودآگاهتان وجود دارند و کارآئی‌تان را محدود می‌سازند مقابله کنید.“
ورزشکار دیگری که در ۱۳ فصل حرفه‌ای یک لیگ معتبر آمریکا بازی کرده است می‌گوید: ”روش ئی‌اف‌تی خیلی برایم مفید بوده و باعث پیشرفت من شده و می‌دانم که با استفاده از آن باز هم بهتر خواهم شد. در زمینه‌های مختلف زندگی مرا یاری کرده است. من زود خشمگین می‌شوم و فکر می‌کنم که این مسئله به بازی‌هایم هم تسری پیدا کرده بود. روش ضربه زدن به من کمک کرده تا به‌خود آیم و نحوه مقابله با شرایط مختلف زندگی را مورد بررسی قرار دهم.“ وی می‌افزاید: ”ئی‌اف‌تی را هر روز انجام می‌دهم و حالا آرام‌تر شده و بازی‌ام نیز بهتر شده است.“
علی‌رغم اینکه لزومی به استفاده از این روش در زمین بازی نیست ولی بعضی از ورزشکاران چنین می‌کنند. آنان این‌کار را به‌صورت مخفیانه و در هنگامی‌که در جریان بازی نیستند انجام می‌دهند. ولی در اغلب موارد روش ئی‌اف‌تی در خارج از زمین بازی اجراء می‌گردد. وورنبراک خود را ”پیشگام در کارآئی ورزشی“ می‌داند. برنامه خاصی برای برطرف نمودن عدم کارآئی در ورزش دارد و می‌تواند به ورزشکاران در غلبه بر عوارض روانی ناشی از صدمات ورزشی کمک کند. وی به همراه یک مربی حرفه‌ای بر روی محدوده حرکت عضلات کار کرده و با تکیه بر جنبه‌های فکری و جسمی انعطاف‌پذیری عضلات، برنامه ویژه‌ای تهیه نموده است. همچنین به کمک یکی از پیشکسوتان ورزش، روش ئی‌اف‌تی را با یک برنامه بهبود کارآئی بازیکنان حرفه‌ای ترکیب نموده است. وی می‌گوید: ”باید موانع سر راه را کنار بزنیم. می‌توانم ابزاری را برای ‌ این‌کار به شما بدهم پس از این که موانع را خنثی کردید و وضعیت جسمانی ممتازی پیدا نمودید هر کاری آسان خواهد شد. به این ترتیب می‌توانید بهترین بازی عمرتان را به نمایش گذارید.“
یکی دیگر از شاگردان گری کریگ یک هلندی به نام یان شولتس است. وی اخیراً با استفاده از روش ئی‌اف‌تی به یکی از قهرمانان کشورش کمک کرد مدال طلای جهانی کسب کند. وی توضیحاتی در این مورد ارائه می‌دهد:
● چگونه ورزشکاران گمنام به کمک EFT قهرمان جهان شد؟
رنس بلوم در سال ۲۰۰۵ میلادی به مدال طلای جهانی در رشته پرش با نیزه دست یافت. او خود اصول اولیه رسیدن به آرامش در مواقع ضروری را یاد گرفته بود و از اهمیت تفکراتش به هنگام آماده سازی برای مسابقات و در حین آن‌ها باخبر بود. ولی پس از یادگیری ئی‌اف‌تی به ابزاری بسیار قوی‌تر و مؤثر دست یافت. در اینجا خلاصه‌ای از آنچه که باعث شد او به چنین موفقیت مهمی برسد شرح داده می‌شود. در ابتدا افکار منفی او را در مواقع مهم آماده‌سازی و مسابقه پیدا کردیم. او فعالیت‌ها و افکارش را در حین آماده‌سازی در روز مسابقه در دفترچه‌ای یادداشت کرد. آن‌چه در این دفترچه نوشت دربرگیرنده موارد بسیاری از تردیدها و نگرانی‌هائی بود که نسبت به وضعیت جسمی، نحوه رفتار ورزشکارانه، انتخاب نیزه و اتفاقات ناگواری که ممکن است رخ دهند داشت. آنچه نگاشته شده بود افکار ورزشکاری که به‌خود ایمان دارد نبود. بلکه تفکرات فردی بود که در تمامی طور روز درباره توانائی‌هایش در تردید بود و به سادگی از اتفاقات محیط تٲثیر می‌پذیرفت. افکار او همواره تابعی از یک سناریوی شکست بود. روش ئی‌اف‌تی را که به‌نظرش خیلی عجیب می‌آمد آموخت و آن را بر روی تردیدهایش و اتفاقات ناگواری که همیشه در طول مسابقات مهم روی می‌دهند به‌کار گرفت: ”با وجود اینکه خیلی نسبت به توانائی‌هایم تردید دارم و می‌ترسم که تصمیمات اشتباهی بگیرم...“
چرا تصمیمات اشتباه می‌گرفت؟ پس از کمی اندیشیدن اظهار داشت: ”لحن خبرنگاران و منتقدان و آنچه که راجع به پرش‌هایم می‌گویند مرا مضطرب می‌سازد.“
در پاسخ به این سئوال که آیا این‌کار تو را به یاد موارد خاصی می‌اندازد مربی دوره جوانی‌اش را به یاد آورد که روحیه مستبدی داشت و موجب احساس سرپیچی در او می‌شد. وی در جواب به این سئوال که ”چه چیزی در افراد مستبد موجب ناراحتی تو می‌شود؟“ گفت: ”اغلب این لحن آن‌هاست که در من باعث احساس گناه می‌گردد. مثل اینکه استحقاق تنبیه را داشته‌ام. از این حالت متنفرم.“ همچنین او را به یاد پدرش می‌انداخت که فردی منضبط، ورزشکاری بزرگ و لحن صدایش نیز عصبی بود. رنس گفت: ”پدرم مرد خوش قلبی است و همواره مرا حمایت می‌کند. ولی می‌توانست در دورانی که جوان بودم بیشتر کمکم کند.“
پس از آن با استفاده از ئی‌اف‌تی بر روی موضوعاتی شبیه به اینها کار کردیم:
▪ با وجود اینکه لحن صدای پدرم هنوز در گوشه‌ای از ذهنم است....
▪ با وجود اینکه او همیشه از من می‌خواست که به شیوه او رفتار نمایم....
▪ با وجود اینکه نسبت به روش‌های زورمدارانه در گفت و گوها احساس سرپیچی می‌کنم....
▪ با وجود اینکه دچار این مشکل در رابطه با سلطه‌طلبی هستم....
پس از اینکه آن احساسات را وارد خودآگاهش نمود و بر روی آن‌ها هم با ئی‌اف‌تی کار کرد، احساس راحتی کرد. در جریان یک دوره بازی‌های مهم وی در سومین تلاش خود برای پریدن از روی یک ارتفاع خاص ناکام شد و در پی آن بسیار ناامید گشت و ناامیدی خود را هم نشان داد. با گفتن ”من ۱۰۰ درصد توانم را به‌کار گرفتم“ سعی داشت دیگران را قانع کند. ولی از آنجائی‌که یک متخصص ئی‌اف‌تی نیز در آنجا حضور داشت نتوانست نظرش را بقبولاند. گفت و گوهای ذهنی‌اش را در فاصله بین پرش دوم و آغاز سومین تلاشش به آهستگی مرور نمود. پس از ۲۰ ثانیه نگاهی کرد و گفت: ”آه، وقتی روی سکو نشسته بودم به فکر بهانه‌ای بودم که باید در مقابل خبرنگاران می‌آوردم“ او از همان هنگام بازی را باخته بود. از آن پس بود که دریافت بررسی افکار منفی‌اش تا چه حد بر آگاهی ذهنی و تمرکز بر اهداف مثبت تٲثیر دارد. مسئله دیگری که در پیش رو داشت شکستن محدوده راحتی‌اش بود. دو سال می‌شد که رکورد شخصی‌اش را نشکسته و از این بابت دلخور بود. در برابر این پرسش که آیا تاکنون در ذهنش رکوردش را شکسته است پاسخ داد که سعی کرده ولی آن فیلم‌های ذهنی همیشه به ناکامی در پرش منتهی می‌شده‌اند.
فیلمی را در ذهنش به نمایش درآورد که در آن رکورد شخصی‌اش را به اندازه ۵ سانتی‌متر می‌شکست. برایش کار آسانی نبود. چون همواره خود را در حال انجام خطاهای مختلف در پرش می‌دید. قرار شد بهترین پرش تمام عمرش و احساسی را که در پی آن داشته به یاد آورد. بدیهی است که قادر به این‌کار بود. ورزشکاران چنین خاطراتی را مثل خاطرات شکست‌هایشان به‌خوبی در ذهن خود نگاه می‌دارند. آن احساسات مثبت و حالت ذهنی‌اش را به فیلم جدید وارد و دوباره سعی کرد. این‌بار موفق شد. ذهنش را این‌گونه پرورش داد و این شیوه را به خاطر سپرد. برای شکستن رکورد شخصی‌اش این‌گونه از ئی‌اف‌تی استفاده نمود:
”با وجود اینکه احساس می‌کنم به راحتی نمی‌توانم از مانع ۸۰/۵ متری عبور کنم ولی...“
رنس بلوم همیشه در جریان مسابقات هوای خوب را ترجیح می‌داد. چون بهترین پرش‌هایش را در آن شرایط انجام داده بود. هوای سرد همیشه باعث احساس درماندگی‌اش می‌شد. عضلاتش دچار گرفتگی می‌گشتند و لب به شکایت می‌گشود. در مسابقات جهانی سال ۲۰۰۵ در فنلاند هوا طوفانی و سرد بود و باران تندی هم می‌بارید. شرایط از هر نظر آماده بود تا رنس بلوم بتواند ثابت کند که همیشه در جریان مسابقات مهم هرگونه اتفاق ناگواری رخ می‌دهد. پس از گروه‌بندی که در حین آن طوفان شدیدی به وقوع پیوست از طریق ای‌ـ میل با یان شولتس تماس گرفت. آنچه نوشته بود نشان از ورزشکاری داشت که آموخته بود چگونه از پس این شرایط برآید. ذره‌ای تردید در آن نبود و از موقعیت و عزمی که برای نشان دادن حداکثر توانائی‌اش داشت سخن گفته بود. وی اکنون می‌توانست روحیه خودش را تقویت کند و ئی‌اف‌تی را با جملاتی شبیه به اینها به‌کار می‌برد:
▪ با وجود اینکه از هوای بد متنفرم...
▪ با وجود اینکه در چنین هوائی تمرکزم را از دست می‌دهم...
▪ با وجود اینکه از این شرایط متنفرم ولی تصمیم می‌گیرم این شرایط را بپذیرم و به شکلی حرفه‌ای از عهده‌اش برایم...
وقتی دور نهائی فرا رسید می‌شنید که رقبایش ناله می‌کنند و از هوای بد شکایت دارند و یکی پس از دیگری از دور مسابقه حذف می‌شوند. به آنچه می‌گفتند گوش می‌داد و عزمش در پذیرش شرایط سخت‌تر می‌شد.
افکارش در آن هنگام این‌گونه بود: خوب آقایان، انرژی خود را صرف هوا نمائید. ولی من این شرایط جوی را قبول می‌کنم. من یک ورزشکار حرفه‌ای هستم و قصد دارم کارم را به‌خوبی انجام دهم.
پس از آنکه رنس بلوم به مقام قهرمانی دنیا دست یافت سرگئی بوبکا فردی که الگوی رنس بود و بارها قهرمان پرش با نیزه جهان شده بود بهترین تمجید ممکن را از او کرد.
چه کسی می‌توانست چند سال پیش تصور کند که آن جوان مردد آن روزها، که تعداد زیادی از فیلم‌های پرش‌های سرگئی بوبکا را در اختیار داشت، از الگویش چنین تمجیدی را بشنود. یک‌بار دیگر ثابت شد که اگر ذهن آزاد باشد بسیاری کارها امکان‌پذیرند. این ماجرا می‌تواند باعث انگیزش بسیاری از کاربران ئی‌اف‌تی گردد. حتی اگر فردی در ورزش خاصی تخصص نداشته ولی به آن علاقه داشته باشد و بتواند رابطه خوبی با ورزشکاران برقرار نماید قادر خواهد بود به کمک ئی‌اف‌تی پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای ایجاد نماید.
پس از مسابقات جهانی تعداد بیشتری از ورزشکاران از کاربران ئی‌اف‌تی خواستند آنان را در آماده‌سازی برای المپیک بعدی یاری دهند.
اینک ئی‌اف‌تی مهم‌ترین روش توصیه شده برای تمرکز و رهائی از استرس در زمینه‌های مختلف ورزشی از ورزش‌های گروهی مانند فوتبال گرفته تا ورزش‌های انفرادی مثل بدنسازی می‌باشد. امید است ورزشکاران کشورمان نیز با بهره‌گیری از دانش روز به افق‌های جدیدتری دست یابند.

تهیه و تدوین: فرهاد فروغمند

منبع : مجله دانش ورزش