بعضی درمان‌ها مشکل را بدتر می‌کنند

پوست بدن ما یك عضو زنده است كه از چند لایه تشكیل شده است. رنگ پوست‌مان ناشی از رنگدانه‌‌ای به نام ملانین است و در نتیجه تماس با نور آفتاب می‌تواند دست‌خوش تغییراتی شود. ملانین نقش مهمی را برعهده دارد و آن، حفاظت از لایه‌های تحتانی پوست علیه نور خورشید و همچنین جذب سلول‌های تخریب شده است؛ برای همین تعداد رنگ‌دانه‌های پوست در نقاطی كه در معرض نور خورشید هستند، دو برابر نقاط دیگر است. تغییراتی كه در رنگ پوست‌مان به‌وجود می‌آید یا لك‌هایی كه پدید می‌آیند به‌دلیل تغییراتی است كه در سلول‌های رنگ‌دانه‌ای ایجاد می‌شود. گفت‌و‌گوی سلامت با دكتر محمدعلی نیلفروش‌زاده متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این باره است.
● لكه‌های پوستی بسیار بااهمیت تلقی می‌شوند چرا؟
▪ به‌نظر من، ایجاد این تغییرات موجب بروز مشكلات روحی و اجتماعی در افراد شده و به‌خصوص برای كسانی كه به دلیل نوع شغل خود، تماس چهره‌ به چهره و مستمر دارند موجب افسردگی یا تاثیرگذاری بر فعالیت فرد می‌شود. از طرف دیگر، تشخیص درست و انجام درمان صحیح مهم است. گاه درمان‌های ناصحیح می‌تواند مشكل بیمار را زیادتر كند. پزشك باید اطلاعات صحیحی از بیماری، روش درمانی، طول مدت درمان و مراقبت‌های بعدی پس از درمان در اختیار بیماران قرار بدهد. بیمار باید آگاه باشد تا با پزشك همكاری كند.
● از تغییرات رنگ پوست شروع كنیم؟
▪ این تغییرات معمولا به دو صورت است:
۱) پررنگی یا لك تیره پوست
۲) كم‌رنگی یا سفیدشدن صورت. مساله‌ای كه در لكه‌های تیره پوست دیده می‌شود، افزایش ذرات ملانین یا افزایش سلول‌های رنگ‌ساز است.
●‌‌ این ذرات چرا افزایش پیدا می‌كنند؟
▪ عوامل متعددی می‌تواند روی میزان و كیفیت رنگدانه‌ها تاثیر بگذارد و در پوست ما تغییر رنگ و لك پدید آورد. این عوامل عبارتند از: بیمار‌ی‌های ارثی و ژنتیكی، بیماری‌های هورمونی، بیماری‌های التهابی، بیماری‌های سوخت و ساز سلولی، برخی داروها و عوامل شیمیایی، بدخیمی‌های پوستی و علل تغذیه‌ای مثل كمبود ویتامین و سوءتغذیه. گاهی اوقات در اثر تداخل و تركیب عوامل هورمونال و نور آفتاب امكان دارد در حاملگی و یا بیماری‌هایی مثل آدیسون، رنگ پوست دچار لك‌های تیره شود.
● این لك حاملگی چیست؟
▪ شایع‌ترین علت لك صورت، لك حاملگی یا ملاسما است كه مشكل بیشتر خانم‌های مراجعه‌كننده برای درمان لك صورت را شامل می‌شود. این لكه‌ها به‌صورت قرینه و قهوه‌ای رنگ هستند. معمولا بعد از بارداری در چهره خانم‌ها ایجاد شده و پس از زایمان ناپدید می‌شوند اما ممكن است برای ماه‌ها یا سال‌ها باقی بمانند.
● علت به‌وجود آمدن این لك چیست؟
▪ علت اصلی لك حاملگی یا ملاسما مشخص نیست ولی در بیشتر موارد با فعالیت‌های هورمونی فرد مرتبط است چون این لك با مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری هم ایجاد می‌شود. لك حاملگی در موارد نادری میان خانم‌های مجرد و حتی مردان نیز دیده می‌شود. استفاده از داروهای حساس‌كننده به نور آفتاب و اختلال فعالیت تیروئید یا تخمدان نیز می‌تواند دلیل دیگری برای پدید آمدن لك‌ها باشد. به‌طور كلی دو عامل مهم را ذكر می‌كنم. اول ژنتیك و دوم تغییرات هورمونی كه با اشعه ماورای بنفش خورشید تركیب شده باشد.
● این لكه‌ها در كدام قسمت‌ها بیشتر است؟
▪ در گونه‌ها، پیشانی و چانه دیده می‌شوند.
● درمانی هم لازم دارند؟
▪ همان‌طور كه گفتم، پس از زایمان معمولا بعد از مدتی خود به خود از بین می‌روند. در مواردی كه لك‌ها با مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری ایجاد شده باشد، باید مصرف قرص قطع شود و البته مدت زیادی طول می‌كشد تا پس از قطع قرص این لك‌ها از بین بروند و حتی ممكن است هرگز به‌طور كامل لك‌ها برطرف نشوند. برای سرعت‌بخشیدن به روند بهبودی، اقداماتی انجام می‌دهیم مثل لایه‌برداری خفیف با كمك مواد شیمیایی سطحی، كه این روش بسیار موثر و مطمئن است چون در واقع ما با كمك تركیبات بی‌رنگ‌كننده جلوی فعالیت رنگدانه‌هایی كه لكه‌ها را ایجاد می‌كنند، می‌گیریم.
● با لیزر كردن هم می‌توانید لكه‌ها را از بین ببرید؟
▪ نقش لیزر در درمان ملاسما یا لك حاملگی تاكنون به اثبات نرسیده است. البته در بعضی از انواع ملاسما می‌توان از درمان لیزر استفاده كرد ولی معمولا بلافاصله پس از قطع درمان، عود اتفاق می‌افتد. پس بهترین درمان برای این لك‌ها در واقع جلوگیری از تماس با نور آفتاب است كه برای این كار باید از كرم‌های ضد آفتاب استفاده كنید.
● یكی دیگر از لكه‌های ناخوشایند كه زیبایی پوست را بر هم می‌زند، كك مك است. در این مورد توضیحاتی بفرمائید؟
▪ كك مك یا فركل، لكه‌های كوچك قهوه‌ای رنگی هستند كه به دلیل تولید بیش از حد ملانین ایجاد می‌شوند. در افراد با پوست روشن، موهای بلوند و چشمان آبی بیشتر از بقیه افراد دیده می‌شوند. در مناطقی از پوست كه در تماس با نور خورشید است مثل صورت، شانه‌ها و پشت، این لكه‌های كوچك فراوان‌تر و در تابستان‌ها تعداد، اندازه و عمق كك مك‌ها بیشتر از زمستان است. كك مك از سن پنج سالگی شروع می‌شود و بی‌خطر است.
● یعنی مراجعه به پزشك متخصص برای كك مك لازم نیست؟
▪ بستگی دارد. كك‌مك‌هایی كه در سنین پایین شروع می‌شوند و حتی در زمستان‌ها هم باقی می‌مانند و یا آن دسته كك‌مك‌هایی كه در مكان‌های غیرمرتبط با اشعه آفتاب ایجاد می‌شود باید حتما از سوی پزشك مورد بررسی قرار بگیرند، چون بیماری‌های خاصی وجود دارند كه می‌توانند باعث ایجاد كك مك شوند.
● روش درمان كك مك چیست؟
▪ این نوع لكه‌ها به درمان نیاز ندارند. معمولا تركیبات موضعی تجویز می‌شود كه در درازمدت كك مك‌ها را از بین می‌برد. اگر هم درمان موضعی موثر نبود، از لیزر برای از بین بردن آنها كمك می‌گیریم.
●‌‌ در صورت و دست افراد مسن هم لكه‌هایی كوچك می‌بینیم. آنها از چه نوعی هستند؟
▪ این لكه‌ها را لك پیری یا لنتیگو می‌نامیم كه با افزایش سن و به دلیل تماس طولانی‌مدت با نور آفتاب به‌وجود می‌آیند. هرچه سن بالاتر رود، این لك‌ها پررنگ‌تر، زیادتر و گسترده‌تر می‌شوند و شروع آن از سن ۳۰ تا ۴۰ سالگی است.
● این لك‌ها بدخیم‌اند؟
▪ خیر. در نمونه‌برداری‌های انجام شده تغییرات بدخیمی دیده نشده اما طی سال‌های بعد، این لك‌ها می‌توانند به ضایعات بدخیم تبدیل شوند. پس بهتر است هرچه سریع‌تر برای درمانش اقدام شود.
● درمان آن چگونه است؟
▪ اگر لك‌ها منفرد باشند، با جراحی از بین می‌روند ولی عموما آنها را با لیزر درمان می‌كنیم كه درمان لیزری بسیار رضایت‌بخش بوده است. درمان‌های موضعی مثل كرم‌های مخصوص كه لكه‌ها را كم‌رنگ‌ می‌كند نیز كاربرد دارد، اما باید چند ماه از آنها استفاده كرد تا اثرگذار باشد.
●‌‌ راه پیشگیری از لك‌های پیری چیست؟
▪ راهی بسیار آسان و مطمئن یعنی استفاده از كرم‌های ضد آفتاب و جلوگیری از برنزه‌شدن با استفاده از منابع مصنوعی اشعه ماورای بنفش ویا برنزه شدن در آفتاب، می‌تواند از ایجاد لك‌های پیری و یا زیاد شدنش پیشگیری كند.
● چه علت‌های دیگری برای ایجاد لك‌های تیره وجود دارد؟
▪ همان‌طور كه خلاصه‌وار ذكر كردم بعضی بیماری‌ها هستند كه سبب ایجاد لك‌ می‌شوند، مثل نارسایی كبدی و كلیوی، آسم و التهاب‌های پوستی مثل لیكن پلان و از این قبیل.آسیب یا ضربه به پوست گاهی می‌تواند لكه‌هایی ایجاد كند مثل افراد چاقی كه مالش پوست در ناحیه ران‌ها در آنها سبب ایجاد لك در آن محل می‌شود یا جوش‌های غرور جوانی دستكاری شده و كشیدن كیسه زبر در حمام به‌طور شدید. مصرف بعضی داروها می‌تواند ایجاد لك كند مثل داروی ضد مالاریا كه لك‌های قهوه‌ای یا آبی تیره در صورت و یا سقف كام ایجاد می‌كند و خیلی مثال‌های دیگر. سوءتغذیه و كمبود بعضی ویتامین‌ها می‌تواند سبب ایجاد لك شود، پس حتما مراقب تغذیه خود باشید. لك‌های تیره‌ای كه پس از استفاده از عطرها و ادكلن‌های حاوی ۵‌‌- متوكسی پسورالن و برگاموت و در معرض نور آفتاب بودن آن ناحیه از پوست ایجاد می‌شود و لك‌های شغلی كه به‌دلیل در تماس بودن با نور آفتاب، روغن‌های معدنی، آسفالت و... است. علت‌های دیگری هم برای ایجاد لك صورت و بدن وجود دارد كه به‌دلیل نادر بودن، به آن اشاره نكردم و در موقع مراجعه به پزشك و انجام آزمایش‌ها بررسی می‌شود.
● درمان لك‌ها با داروهای گیاهی ازنظر شما امكان دارد؟
▪ تاكید می‌كنم كه درمان لك‌های تیره پوست را به افراد غیر پزشك و تجویزهای آنها بسپارید چون گاهی این كار، درمان شما را مشكل و یا حتی غیرممكن می‌سازد. پزشك با توجه به وضعیت شما، نوع لك و علت آن درمان را توصیه می‌كند البته به تازگی از عصاره گیاه شیرین بیان برای درمان لك‌های پوستی استفاده شده و در بررسی‌ها نتایج خوبی به‌دست آمده است. مطالعات روی گیاه شیرین بیان همچنان ادامه دارد و امیدواركننده است.‌

مقایسه انواع لكه‌های پوستی در گفتگو با دكتر محمدعلی نیلفروش‌زاده، عضو هیات علمی دانشگاه تهران
الهه رضاییان

منبع : روزنامه سلامت