بیمه خطرات سیاسی

آشوب‌های سیاسی هزینه بر هستند مگر آنكه به خوبی در برابر آنها بیمه باشید.
جنگ، شورش، كودتا و بازداشت یعنی رویدادهای سیاسی كه زمانی فقط گریبان دولتمردان را می‌گرفت، در كنار مزدوران و جاسوسان، این روزها گریبانگیر دنیای اقتصاد هم شده است.
گروهی از كارشناسان خطرات شركت‌ها، مدیران صادرات و بانكداری بین‌المللی در جست‌وجوی بیمه‌گزارانی هستند كه آنها را از تبعات مالی آشوب‌های سیاسی سرتاسر جهان در امان دارد. چنین پوشش بیمه‌ای زمانی تنها برای فعالیت‌های اقتصادی جسورانه معنا داشت. به عنوان مثال برای حوزه‌های نفت‌خیر دلتای نیجر یا عملیات حفاری در آسیای مركزی. اما چون این روزها شركت‌ها فعالیت‌های اقتصادی خود را به مناطق دورتر از سابق منتقل می‌كنند، به دنبال حمایت بیشتری در برابر خطرات نامتعارف هستند. امروزه خطرات سیاست دامن شركت‌های متفاوتی از شركت‌های پرورش میوه در آمریكای لاتین تا تولیدكنندگان فیلم در فی جی و بانكداران دبی را گرفته است. اتحادیه برنه، گروهی است شامل ۳۰ بیمه‌گزار بزرگ دولتی و خصوصی. این اتحادیه اعلام كرده است كه امسال بیش از ۱۱۳میلیارد دلار به حوادث سیاسی اختصاص داده است.
پارسال این گروه بیش از ۴۴میلیارد و در سال ۲۰۰۵، ۳۷میلیارد دلار به اینگونه حوادث اختصاص داده بودند. اما به راستی این خطرات در كجا هستند؟ پاسخ در رویدادهای سیاسی كنونی نهفته است. اما سرزمین‌های مشخصی هم وجود دارند كه بیش از نقاط دیگر جهان عرصه به وقوع پیوستن چنین خطراتی هستند. یك شركت تحقیقاتی بزرگ به نام آوان به تازگی فهرستی در این مورد منتشر كرد كه نام این كشورها در صدر آن قرار داشت: افغانستان، گینه، تاجیكستان، سوریه و عراق. البته تعجبی ندارد كه نام كلمبیا، آنگولا و ونزوئلا را هم پس از این كشورها می‌بینیم. اما نكته جالب این است كه در این تحقیق نام كشورهایی است كه در آن به عنوان هدف احتمالی خطرات بالقوه نام برده شده است. این كشورها ویتنام، پاناما و اوكراین هستند. آنچه از اهمیت بسزایی برخوردار است این است كه وقتی خطرات موجب غافلگیر شدن مردم می‌شود یعنی وقتی بحران به ناگهان روی می‌دهد، اغلب بیش از حد دیر شده است. چارلز كویل، از گروه مدیریت بحران آوان می‌گوید:«تلفن هنگامی به صدا در می‌آید كه درست در همان لحظه آن اتفاق روی داده است.» در سنت صنعت بیمه،پوشش بیمه‌ای در صورت درخواست به مواردی چون خشونتهای سیاسی (جنگ،شورش و از این قبیل)، حفاظت از دارایی‌ها و نوسانات ارزی تعلق می‌گرفت. اما این تهدیدات موجب می‌شود كل پروژه‌های سرمایه‌گذاری بیمه‌ای كاهش یابد. به عنوان مثال ممكن است یك هتل به دلیل حكومت نظامی تخلیه شود، قراردادهای بزرگی چون یك سفارش صادارتی بزرگ غیرقابل اجرا شود. ولی منافع برای شركتهای پوشش بیمه‌ای در برابر خطرات سیاسی زمانی آشكارتر می‌شود كه شركتها فعالیتهای درازمدتی در بازارهای نوظهور داشته باشند. به عنوان مثال در وامهای مربوط به تأمین اعتبارات پروژه‌ها،تضمین امنیت دربرابر خطرات می‌تواند موجب كاهش هزینه‌ها شود. البته طی سالهای اخیر، این صنعت با تحولاتی نیز مواجه بوده است. كه از جمله آنها می‌توان به نوآوری در ارایه خدمات، افزایش نقش بیمه‌گزاران خصوصی،و تمركز كمتر بر برخی از بیمه‌گزاران دولتی كه انحصارات را در اختیار داشتند اشاره كرد. نوآوری تا حدودی به این دلیل ایجاد شد كه مشتریان به دنبال اشكال جدیدی از پوشش بیمه‌ای بودند.
به عنوان مثال بانكها اكنون دائماً به دنبال پوشش بیمه‌ای دربرابر ناتوانی دولتها یا خارجیان در قبال تحقق تعهداتشان هستند كه این ناتوانیها هم اغلب به دلایل سیاسی است.
به عنوان نمونه بانكها برای پروژه‌های زیر ساختاری كشورشان وامهای بزرگی پرداخت می‌كنند كه دولت از پس بارپرداخت آن برنمی‌آید.
برخی از نویسندگان معتقدند چنین پوشش بیمه‌ای نیمی از سیاستهای خطرات سیاسی را شامل می‌شود. یك شركت متخصص در زمینه بیمه كه در سال ۱۹۹۷ در برمودا تأسیس شده است به نام ساورین ریسك در ۱۱۴ بازار نوظهور فعالیت می‌كند.
یكی از قراردادهای این شركت بیمه، قراردادی ۷ ساله به مبلغ ۹۵‌میلیون دلار است كه برای حمایت از فعالیتهای مالی یك بانك خارجی در برزیل منعقد شده است. علاوه براین، محصولات جدید بیمه‌ای نتیجه عرضه‌كنندگان خصوصی جدید هم هستند.
گذشته از شركت ساروین، طی دهه اخیر مجموعه‌ای نوظهور از متخصصان بیمه‌ای شكل گرفته‌اند.
این متخصصان به جمعی از شركت‌های بیمه قدیمی‌تر چون ای‌آی‌جی پیوستند.
ای‌آی‌جی مجموعه‌ای از سندیكاهای لویدزلندن است. بیمه‌گزاران خصوصی اكنون حدود نیمی از بازاری را تحت سلطه خود گرفته‌اند كه زمانی توسط بیمه‌گزاران دولتی چون آژانس‌های ‌ملی توسعه صادرات و آژانس ضمانت سرمایه‌گذاری چند جانبه بانك جهانی (MIGA) اداره می‌شد. همزمان با رشد بخش‌خصوصی این بیمه‌گذاران دولتی نقش‌های جدیدی را برای خود یافتند كه یا به انتخاب خودشان بود و یا ضرورت ایجاب می‌كرد. اگرچه برخی از آژانس‌های ملی، به عنوان مثال متعلق به كشور ژاپن، این آزادی را دارند كه قیمت‌های ارزانی را ارائه كنند و پوشش وسیع بیمه‌ای ارائه دهند، اما برخی دیگر از آژانس‌ها می‌بایست خودشان هزینه‌های خود را تقبل كنند و درواقع به طور مستقل به حیات خود ادامه ‌دهند. این همان وضعیتی است كه شركت توسعه خصوصی فرامرزی (OPIC) كه یك آژانس آمریكایی است، دارد. این آژانس طی سال‌های اخیر فعالیت‌های خود را در پروژه‌های بزرگ محدود كرده است. هم‌اكنون این آژانس فعالیت‌های خود را بر سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهوری كه متناسب با اولویت‌های سیاست خارجی آمریكا هستند، معطوف ساخته است. MIGA هم سعی دارد خلا موجود در بازار كه توسط بیمه‌گزاران خصوصی ایجاد شده است را پر كند و این كار را با حضور در كشورهایی چون برونئی یا سیرالئون كه منافع چندانی برای بخش‌خصوصی به بار نمی‌آورند، انجام می‌دهد. همچنین چندین پروژه «جنوب- جنوب» را بیمه كرده است كه از جمله آنها سرمایه‌گذاری آفریقای جنوبی را در آفریقای تحت صحرا می‌توان نام برد. به دلیل آنكه بیمه‌گزاران دولتی هم كار خود را تخصصی‌تر كرده‌اند از خطر مهجور ماندن به دورند.
گذشته از این، تامین‌كنندگان پوشش بیمه‌ای خطرات سیاسی نسبت به بیمه‌گذاران خصوصی از مزیت‌های قابل توجهی هم برخوردارند. چون در برخی موارد ارتباطات دولتی تفاوتی محسوس در حل مشكلات ایجاد می‌كند. به عنوان مثال یكی از مقامات MIGA می‌گوید از میان بیش از ۸۵۰قرارداد منعقد شده طی دو دهه اخیر(كه ارزش آنها بیش از ۱۶میلیارد دلار بوده است)،‌ MIGA تنها مجبور به پرداخت برای تنها ۳مورد بیمه‌ای بوده است. اغلب ۱۰تا۱۵اختلافی كه این مركز هر ساله با آن مواجه است،‌ اختلافاتی است كه بین طرف بیمه شونده و دولت میزبان حل می‌شود. به علاوه بیمه‌گزاران دولتی به طور معمولی قراردادهای طولانی مدت‌تری نسبت به همتایان بخش‌خصوصی خود منعقد می‌كنند.
به رغم شركت‌های بیمه‌ای كه اعلام كرده‌اند سیاست‌های خود را در مورد بیمه مالكان منزل مسكونی ایالت طوفان زده فلوریدا هر ساله تجدید می‌كنند، بیمه‌گزاران فعال در زمینه خطرات سیاسی، قراردادهای ۲۰ساله منعقد می‌كنند. اگر اوضاع سیاسی طی زمانی طولانی بد پیش برود، آنها باید مبالغ هنگفتی پرداخت كنند. این روزها بیمه‌گزاران بخش دولتی و همتایان آنها در بخش‌خصوصی، در زمینه‌ای كه زمانی بسیار مهجور بود پابه‌پای هم به رقابت برخاسته‌اند. در جهانی كه نقدینگی به وفور یافت می‌شود، این بیمه‌گزاران باید سرمایه‌گذارانی كه به خاطر دستیابی به سود بیشتر خود هزینه خطرات سیاسی فعالیت‌هایشان را متقبل می‌شوند هم رقابت كنند. بسیاری از شركت‌هایی كه در تامین اعتبارات پروژه‌ها دست دارند می‌توانند به آسانی آنقدر وام بگیرند تا خود بیمه پروژه‌های خود را تامین كنند و از هیچ جای دیگر بیمه نخرند. اما نكته این است كه یك خطر آنهایی را كه در برابر وقایع سیاسی بیمه می‌شوند تهدید می‌كند و آن اشتهای زیاد برای خطر كردن در بازارهای مالی است.
ولی با وجود همه این بیمه‌گزاران،‌ به برخی نیازهای مشتریان هنوز پاسخی داده نمی‌شود. مهمترین این نیازها رفع نگرانی در مورد كاهش ناگهانی ارزش پول‌ها است. اگر چه راه‌كارهایی برای رفع چنین خطراتی در چند سال مانده به وقوع آن وجود دارد، اما راهكارهای دراز مدت كه غلب سرمایه‌گذاران به دنبال آن هستند، هنوز یافت نشده است. بسیاری تجربه‌ای سخت را در كاهش نرخ ارز آرژانتین در سال ۲۰۰۲پشت سر گذاشتند چون هزینه این رویداد را خودشان متقبل شدند. در واقع سیاست‌هایی كه آنها تصور می‌كردند ضررهای آنها را پوشش خواهد داد بی فایده بودند. فرقی نمی‌كند كه شما شاهد شكستن قطعه‌ای از خودرویتان باشید یا بخشی از جامعه‌تان. به هر حال باید در برابر این حادثه از نوع خوبی از بیمه برخوردار شوید.

مترجم: شادی آذری

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد