تولد فلسفه انسان باور مارکس

این دومین کتابی است که از رایا دنایفسکایا و به قلم همین مترجمان از فیلسوف، نویسنده و فعال سیاسی روسی- آمریکایی به فارسی منتشر می شود. وی در سال ۱۹۱۰ در اوکراین متولد شد. در نوجوانی به آمریکا مهاجرت کرد و در این کشور به یکی از فعالان جنبش های کارگری، سوسیالیستی و سیاهان بدل شد و نشریه کارگری- روشنفکری «اخبار و نامه ها» را بنیانگذاری کرد. وی در سال ۱۹۸۷ درگذشت.
چنان که مترجمان در مقدمه ای بر کتاب نوشته اند؛ کتاب حاضر نخستین کتاب از سه گانه مشهور این نویسنده است (سومین کتاب رزا لوکزامبورگ، آزادی زنان و فلسفه انقلاب مارکس نام دارد). مارکسیسم و آزادی برای نخستین بار در سال ۱۹۵۸ در ایالات متحد آمریکا انتشار یافت و تاکنون بارها با مقدمه های جدید بازچاپ و همچنین به زبان های ژاپنی، فرانسه، ایتالیایی، اسپانیایی و چینی ترجمه شده است. ترجمه براساس جدیدترین چاپ انگلیسی این اثر که در سال ۲۰۰۰ انتشار یافته صورت گرفته است.
دونایفسکایا پس از آغاز جنگ جهانی دوم، هنگامی که مشغول ساخت و پرداخت تئوری سرمایه داری دولتی به عنوان مرحله جدیدی از سرمایه داری جهانی بود به نوشته هایی از مارکس برخورد که اکنون به نام دست نوشته های اقتصادی فلسفی ۱۸۴ می شناسیم.
او به شدت تحت تاثیر محتوای این نوشته ها قرار گرفت و نخستین کسی بود که آنها را به زبان انگلیسی ترجمه کرد و انتشار داد. برخلاف بسیاری از مارکسیست ها که انسان باوری مارکس را به نوشته های دوره جوانی اش محدود کرده اند، دونایفسکایا این انسان باوری را عنصر تعیین کننده کل فلسفه مارکس می دانست و بر این مبنا مارکسیسم را از «کمونیسمی» که سرمایه داری دولتی خطاب می کرد، متمایز ساخت.
مترجمان نوشته اند؛ ما اکنون در زمانی زندگی می کنیم که «کمونیسم» فرو پاشیده، سرمایه داری خود را پیروز می داند و برخی از فعالان چپ نیز مارکسیسم را مرده قلمداد می کنند، اما مارکسیسم و آزادی می تواند چراغ راهنمایی باشد چرا که با استناد به اندیشه مارکس و نقدی بنیادی از نظام های تمامیت خواه استالینیستی و مائوییستی استدلال می کند که نقد مارکس از سرمایه داری و بدیلی که او در مقابل آن نهاد هنوز زنده است.
این اثر تولد فلسفه انسان باور مارکس را در رابطه با سه چالش بررسی می کند؛ فلسفه هگل، اقتصادی سیاسی اسمیت و ریکاردو و سوسیالیسم پی یر پرودون و فردیناند لاسال. فصل هایی که در این کتاب به بررسی سرمایه مارکس اختصاص داده شده، هنوز از نظر تحلیلی بسیار بدیع هستند. هیچ متفکر دیگری رابطه فرآیند نگارش کتاب سرمایه و مقوله های تئوریک آن را با جنگ داخلی ایالات متحد آمریکا (۱۸۶۵-۱۸۶۱)، مبارزه برده گان سیاه پوست با نظام برده گی و سپس دمکراسی رادیکال کمون پاریس ۱۸۷۱ بررسی نکرده است.
همچنین اهمیت تحلیل دونایفسکایا از مفاهیم بدیع و انسان باور گروندریسه و جلد اول، دوم و سوم کتاب سرمایه، به چالش او در مقابل سرمایه داری دولتی نظام های «کمونیستی» و سرمایه داری غربی در دهه ۱۹۵۰ محدود نمی شود. او بنیاد دیالکتیکی و انسان باور کل نقد مارکس از اقتصاد سیاسی را مورد توجه قرار می دهد.
آنچه مارکس «تولید ارزش» یا تبدیل کار زنده (مشخص) به کار مرده (انتزاعی) از طریق «زمان کار اجتماعا لازم» می داند، مقوله ای بود که مارکس آن را «وجه تمایز مشخص» سرمایه داری می دانست. دونایفسکایا در کتاب حاضر تاکید می کند که این نوع کار است که ماهیت سرمایه داری یک جامعه را ثابت می کند.

رایا دونایفسکایا/ ترجمه؛ حسن مرتضوی، فریدا آفاری
ناشر؛ دیگر/ چاپ اول؛ ۱۳۸۵
۱۲۰۰ نسخه/ ۲۱۳ صفحه

منبع : روزنامه کارگزاران