جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


پیوند دین ها در آسیای مرکزی


پیوند دین ها در آسیای مرکزی
استاد ع. پاشایی در هر حوزه ای که قلم زده رهاوردی نو و بکر به فارسی زبانان ارائه کرده است. چه آنگاه که با مرحوم احمد شاملو همکاری می کرد و چه آنگاه که در حوزه آیین بودیسم تنفس می نموید. بی شک وسعت بینش منحصر به فرد او در حوزه بودیسم وی را یگانه و آثارش را مرجع بسیاری از مخاطبان قرار داده است.
اخیرا نیز او کشف تازه ای کرده است! کتاب بسیار خواندنی «دین های جاده ابریشم» اثر ریچارد فولتس آن قدر جذاب و پربها است که خواندن آن بر هر یک از مشتاقان این حوزه فرض است.در باب ارزش و اهمیت این کتاب، هانس یواخیم کلیمکیت می نویسد؛ «فولتس شواهد و مدارک گوناگون را در زمینه دین های جاده ابریشم به طرز بسیار خوبی تکه دوزی کرده است که کاری است کارستان. چهل تکه زیبایی که در نوع خود یکه است.
برای همه کسانی که امروزه به پیوند جهانی دین ها علاقه مندند، تاریخ این پیوند در آسیای مرکزی بیشترین جاذبه را دارد.» همچنین جری بنتلی، سردبیر مجله تاریخ جهان، می نویسد که این کتاب «یک تکه جواهر است... کتابی است به حق ارزشمند...» که هم خوب تحقیق و هم خوب نوشته شده است و حجم عظیمی از اطلاعات را در یک بسته جذاب گردآورده است. پرداختن به داد و ستد تجاری و داد و ستد فرهنگی دلپذیرترین کار است.»
با این توصیفات می توان به محتوای کتاب نیز پرداخت؛ «از وقتی که برچسب جاده ابریشم در اواخر قرن نوزدهم باب شده، فکر شهرهای افسانه ای و اقوام عجیب و غریب، خیالپردازی های غربی ها را به خود مشغول کرده است. اما «دین های جاده ابریشم» به فراسوی عقاید خیال پردازانه عصر استعماری نگاه می کند و سرگذشت چندوچون سنت های فرهنگی را خصوصا به صورت اندیشه های دینی، همراه با سوداگران و کالاهاشان در طول راه های تجاری کاروان روی آسیا در زمان های پیشامدرن به ما باز می گوید.
کمابیش سه هزار سال پیش اندیشه ها و اعمال دینی بحرانی و ایرانی از این راه به سوی شرق سفر کردند که قرن ها بعد سنت های بزرگی چون آیین بودا، مسیحیت، مانویت و اسلام نیز آن را دنبال کردند. اما جاده ابریشم فقط یک جاده نبود که دین ها در طول آن محل نشین سفر شرق شده باشند، بلکه «آداب گذر»ی شکل دهنده و دیگرگون کننده بود. ناگفته نماند که در منزل آخر این سفر پرتکاپو دینی نبود که دست نخورده مانده باشد.»
باری، همانطور که فوتس در مقدمه ای به ترجمه فارسی کتاب نوشته است؛ «این کتاب تلاشی است در تنیدن کمابیش دو هزار سال تاریخ آسیا دور یک رشته خاص -که حرکت و تبدل اندیشه های دینی است- و به دست دادن یک گزارش خواندنی و آگاهی بخش. غرض از آن، بیشتر آوردن یک نقش کلی معقول و به هم پیوسته است نه حل و فصل بگومگوهایی که سرپیرایه های ریزه کاری این طرح هست؛ اینها را به متخصصان رشته های گوناگون وامی گذارم که لزوما یک چنین پژوهشی دامنه داری آن رشته ها را در برمی گیرد.»
کتاب مشتمل بر ۷ فصل است؛ جاده ابریشم و مسافرانش، دین و تجارت در اوراسیای باستان، آیین بودا و جاده ابریشم، پناهگاه بدعت گذاران، اسلامی شدن جاده ابریشم، آسیب تقریب ادیان در عهد مغولان و دیگر بوته گذاری در کار نیست. درباره این کتاب ارزشمند بیشتر خواهیم نوشت.
ریچار فولتس ـ ترجمه؛ ع. پاشایی
ناشر؛ فراروان / چاپ اول؛ ۱۳۸۵
۳۰۰۰ نسخه/ ۲۳۴ صفحه
منبع : روزنامه کارگزاران


همچنین مشاهده کنید