بررسی ارتباط بین تمایلات باروری زوجین و روش پیشگیری از بارداری مورد تمایل مادران شیرده

● مقدمه:
در میان تمـایلات و انگیزههای بشری، انگیزه مادری یكی از تمایلات و انگیزههای مهم میباشد. اگـر چه مـادری و پـرورش فرزنـدان یكـی از بزرگـترین لـذات زندگـی بـوده و باعـث رشـد احساسات و درك و شناخت بسیاری از روابط و مسائل انسانی در زن میشود، ولی رها كردن این مسئله به دست طبیعت و عدم كنترل آن، چنان اثرات منفی و نامطلوب همه جانبهای بر زندگی زن اعمال مـیكند كه رهایی از آن نه تنهـا برای خود او غیر ممكن است، بلكه پایهگذار محرومیت فرزندان و نسلهای آینده نیز میباشد (۱) از این رو در كنار انگیزه مادری و بچه دار شدن، تمایل و انگـیزه كنترل بـاروری نیز نمـود پیدا خـواهد كـرد (۲). در ایـن میـان تمایـل به پیشگـیری از بارداری و استفـاده از وسـایل ضد بـارداری از اهمیت خاصی برخوردار است (۳). تمایلات و رفتارهای مادران در دوره بعد از زایمان نسبت به انتخاب روش پیشگیری از بارداری به قصد و تمایل جهت باروری در آینده بستگی دارد (۴و۵). نتایج مطالعات انجام شده در كشورهای در حال توسعه و از جمله بنگلادش (۱۹۹۴)، شواهدی دال بـر وجود ارتبـاط بین استفاده از روشهـای پیشگـیری از بارداری و تمایـل باروری در آینده را نشان داده است (۶) به طوری كه به نظر میرسد كه باروری یك عامل پیشگویـی كننده قوی در جهت تمـایل به استفـاده از روش پیشگـیری از بارداری میباشد (۷). از این رو تا زمانی كه تعداد فرزندان خانواده به اندازه مطلوب برسد، تمایل به استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری به خصوص روشهای خیلی مؤثر و مدرن امروزی كمتر میباشد.
در این مورد نتایج پژوهش آدینما ( (Adinma در سال ۱۹۹۸ در نیجریه نشان داد كه مادرانی كه تمایل به داشتن بیش از ۴ فرزند دارند اغلب روشهای پیشگیری از بارداری كم اثرتر (روش ریتم) را به كار مـیبرند (۸). برعكس زنانـی كه دیگـر تمایلـی به باروری ندارنـد و حتی سابقـه حاملگی ناخواسته نیز دارند تمایل بسیار قویتری در جهـت استفـاده از روشهـای پیشگـیری از بـارداری مطمئـن دارنـد (۹). بنـابراین شناخـت چگونگـی تمایلات زوجین در رابطه با تعداد و جـنس فرزنـدان مـورد دلـخواه و نیز آگاهـی از تفكرات، عقاید و تمایلات زنان راجع به استفاده از روشهای پیشگیـری از بارداری در دوره بعد از زایمان میتواند در بحثهـای تنظیم خانواده مورد استفاده قرار گرفته و براساس آن روشهای منـاسب به مددجویـان توصیـه گـردد. بنابرایـن پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط بین تمایلات باروری زوجیـن (تعداد و جنس فرزند دلـخواه، زمان مورد نظـر برای حاملگی بعـدی و میـل و خواست حاملگـی اخیـر) و روش پیشگـیری از بارداری مورد تمایل مادران شیرده انجام گردید.
● مواد و روشها:
این پژوهش یك پژوهش توصیفی تحلیلی بوده كه جمـعآوری اطلاعات در آن به شكل مقطعـی انجام گرفت. نمونه های این پژوهش (با دقت ۰۵/۰ و اعتمـاد ۹۵ درصد) ۳۸۳ نفر از زنان شیردهـی بودند كه برای اولینبار بعد از زایمان جهت دریافت خدمات تنظیم خانواده به ۱۲ مركز بهداشتی درمانی شهر اصفهان ۱۳۸۰ (كه به طور تصادفی انتخاب گـردید) مـراجعه كـرده بودنـد. معیارهـای عدم پذیرش در مطالعه عبارتند از: ختم حاملگی اخیر مادر بهطور زودرس یا دیررس، دوقلو یا چندقلو و یا فرزند مبتلا به ناهنجاریهـای شناخته شده، ابتـلاء مادر به بیماریهـای شناختـه شـده و یـا عـوارض دوران بـارداری و زایمـان اخیر، انجام توبكتومی یا وازكتومی بعد از زایمان اخیر، جدایی زناشویـی (به علل شغلی یا اختلاف زناشویـی)، استفاده از شیر خشك و... جهت تغذیه فرزند، استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری با نظر و تجـویز پزشك یـا كاركنـان بهداشتـی، سابقـه ناباروری قبل از حاملگی اخیر، ملیت غیر ایرانی، ازدواج بیش از یكبار (خود یا همسر یا هر دو) و مشاوره تنظیم خانواده قبل از مصاحبه توسط كاركنان مراكز بهداشتی.
در این پژوهش ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه محقـق ساخته مشتمل بر ۲۰ سئوال مـیباشد كه جهت تعیین اعتبار علمی آن از روش اعتبار محتوی و برای تعیین اعتماد علمی آن از روش آزمون مجدد استفاده شد كه با توجه به اینكه نتایج حاصله از دو آزمون به میزان كمتر از ۱۰ در صد اختلاف داشت (r=۰.۹۲). اعتماد علمی پرسشنامه ثابت گردید. جهت گردآوری اطلاعات، ۶ نفر كارشنـاس مامایی به عنوان پرسشـگر در واحد تنظیم خانواده مراكز بهداشت حاضر شده و پس از انتخاب افراد براساس نمونهگیری آسان و قبل از دریافت خدمات مشاوره تنظیم خانواده، به طریقـه مصاحبه حضـوری اقـدام بـه تكمـیل پرسشنامه نمودند. برای تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آماری توصیفی و استنباطی (آزمونهای آنالیز واریانس یك طرفه، مجذور كای و آزمون دقیق فیشر) استفاده گردید. نرم افزارهای بكار گرفته شده در این پژوهش SPSS و EPI بوده و برای آزمونهـا حداكثر خطا ۵ درصد در نظـر گرفته شده است.
● نتایج:
نتایج پژوهش نشان داد كه بیشتـرین فراوانی روش پیشگیـری از بارداری مورد تمایـل مادران شیـرده، مربوط به روش نزدیكـی منقطع (۴/۲۷ درصـد) میباشـد و سپس بهترتیـب روشهـای آی.یو.دی (۵/۲۳ درصد)، قرص شیردهی (۹/۲۱ درصد)، كانـدوم (۸/۱۲ درصـد)، بستن لولـه در مرد (۳/۶ درصـد)، قرص تركیبی (۹/۲ درصد)، آمپـول پروژسترونـی و بستن لولـه در زن (۸/۱ درصـد) و كپسولهـای كاشتنـی (۶/۱ درصـد) میباشد. عـلاوه بر این نتایج پژوهش نشـان داد كه بیشترین فراوانی روش پیشگـیری از بارداری مورد تمایل در بین زنانی كه حاملگی اخیر آنها ناخواسته بوده مربوط به بستن لوله در زن یا مرد و آی.یو.دی (۹/۲۷ درصـد) است، در حالـی كه بیشترین فراوانـی روش مورد تمایل در زنان با حاملگی خواسته (با تصمیم و برنامهریزی قبلی) متعلـق به روش نزدیكـی منقطع (۴/۳۱ درصـد) میباشد. در این مورد آزمون آماری مجذور كای رابطـه آمـاری معنـیداری بین میـل و خـواست حاملگی اخیر و روش پیشگیری از بارداری مورد تمایل نشان داد (۰۰۱/۰P<).
یافتههای پژوهش نشان داد كه ۳/۵۳ درصد از زنان مورد پژوهش، تمایل به داشتن فرزند دیگری در آینـده ندارند و ۷/۴۶ درصـد از زنان اظهـار كردنـد كه تمایل به داشتـن یك فرزند دیگـر یا بیشتـر در آینده دارنـد. بیشترین فراوانـی روش پیشگیری از بارداری مورد تمایل زنانی كه فرزند دیگری نمـیخواهند، متعلق به آی.یو.دی (۵/۲۳ درصد) و در زنانی كه خواهان داشتن یك فرزند دیگر یا بیشتـر در آینده هستند، متعلـق به روش نزدیكی منقطع (۶/۳۴ درصد) میباشد. در این زمینه آزمون آماری آنالیز واریانس یكطرفه بین تعداد فرزندان مورد دلخواه زن در آینده و روش پیشگیری از بارداری مورد تمایل رابطـه آماری معنیداری را نشان داد (۰۰۱/۰P<) (جدول شماره ۱).
▪ جدول شماره ۱: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش برحسب تعداد فرزند مورد دلخواه زن در آینده و روش پیشگیری از بارداری مورد تمایل
جمع كل بستن لوله در زن یا مرد نزدیكی منقطع كاندوم آی.یو.دی روشهای تزریقی پروژسترونی قرص شیردهی قرص تركیبی روش مورد تمایلتعداد فرزنددلخواه زن
درصد /تعداد/ درصد/ درصد/ درصد /درصد/ درصد/ درصد/ درصد
۱۰۰ /۲۰۴/ ۲/۱۵ /۱/۲۱/ ۸/۱۱/ ۵/۲۳/ ۹/۳ /۲۳/ ۵/۱صفر
۱۰۰ /۱۷۹/ ۰ /۶/۳۴ /۹/۱۳ /۵/۲۳ /۸/۲/ ۷/۲۰ /۵/۴ یك یا بیشتر
۱۰۰ /۳۸۳ /۱/۸/ ۴/۲۷/ ۸/۱۲ /۵/۲۳ /۴/۳/ ۹/۲۱/ ۹/۲ جمع كل
بر طبق نتایج حاصل از پژوهش،۲/۶۴ درصد از زنان خواستار جنس خاصی از فرزند در آینده هستند و ۸/۳۵ درصد، نوع جنسیت فرزند برایشان تفاوتی نمیكند. بیشترین فراوانی روش پیشگیری از بارداری مورد تمایـل زنانی كه خواهان جنس خاصـی از فرزنـد مـیباشند، مربـوط بـه روش نزدیكـی منقطع (۴/۳۷ درصد) و در افـرادی كه جنس فرزند برای آنها تفاوتی نمـیكند بیشترین فراوانـی روش مورد تمایل نیز مربـوط به روش نزدیكی منقطـع (۷/۲۹ درصد) مـیباشد. در این زمینه آزمون آماری دقیـق فیشر نشان داد كه بین جنـس مـورد دلخـواه فرزنـد در آینـده و روش پیشگیری از بارداری مورد تمـایل مادران شیرده ارتباط آماری معنیداری وجود دارد (۰۲۹/۰=P).نتایج حاصل از پژوهش نشان داد كه ۷/۳۰ درصد از زنان مورد پژوهش تصمیم به حاملگی مجدد با فاصله كمتر از ۴ سال از زایمان اخیر خود دارند، ۷/۵۴ درصد تصمیم دارند كه ۷-۴ سال دیگر مجدداً باردار شوند و ۶/۱۴ درصد از زنان مورد پژوهش تصمیم به حاملگی مجدد در فاصله بیش از ۷ سال از زایمان اخیر خود دارند. در بررسی ارتباط بین زمان مورد نظر واحدهای مـورد پژوهـش برای حاملگـی بعـدی و روش پیشگـیری از بارداری مورد تمـایل آنان آزمـون آماری آنالیز واریانس یكطرفه ۵۲۶/۰=F بین دو متغیر فوق ارتباط معنیداری را نشان نداد. در رابطه با بررسـی ارتباط بین تعداد فرزنـد مورد دلخواه همسران واحدهای مورد پژوهش و روش پیشگیری از بارداری مورد تمایل مادران شیرده نتایج حاصل از پژوهش نشان داد كه ۴/۴۷ درصد از همسران واحدهای مورد پژوهش، فرزند دیگری در آینده نمیخواستند در حالی كه ۶/۵۲ درصد از آنان خواهان داشتن یك فرزند یا بیشتر در آینده مـیباشند. بیشترین فراوانـی روش پیشگیـری از بارداری مورد تمایـل در افرادی كه همسرانشـان فـرزند دیگـری نمیخواهنـد مربـوط بـه روش نزدیكی منقطع (۲۴ درصد) بوده است. همچنین بیشتریـن فراوانی روش مورد تمـایل در افرادی كه همسرانشـان خواستار یك فرزند یا بیشتر در آینده میباشند نیز مربوط به روش نزدیكی منقطع (۲/۳۰ درصـد) میباشد. در ایـن زمینه آزمـون آماری آنالیز واریانس یكطرفه ۴۰۱/۴=F نشان داد كـه ارتبـاط آمـاری معنـیداری بیـن تعـداد فرزنـدان مورد دلخـواه همسر در آینده و روش پیشگیری از بارداری مورد تمـایل مادران شیرده وجود دارد (۰۰۱/۰P<) (جدول شماره ۲).
در مورد ارتباط بین جنس فرزند مورد دلخواه همـسر در آینده و روش پیشگـیری از بارداری مورد تمایل مادران نتایج حاصل از پژوهش نشان داد كه بین این دو متغیر رابطه آماری معنیداری وجود ندارد.
▪ جدول شماره ۲: توزیع فراوانی واحدهای مورد پژوهش برحسب تعداد فرزند مورد دلخواه همسر در آینده و روش پیشگیری از بارداری مورد تمایل
جمع كل بستن لوله در زن یا مرد نزدیكی منقطع كاندوم آی.یو.دی روشهای تزریقی پروژسترونی قرص شیردهی قرص تركیبی روش مورد تمایلتعداد فرزنددلخواه همسر
درصد/ تعداد /درصد /درصد/ درصد /درصد /درصد/ درصد/ درصد
۱۰۰/ ۱۷۹ /۶/۱۵ /۲۴/ ۲/۱۱/ ۳/۲۲ /۹/۳/ ۳/۲۱/ ۷/۱ صفر
۱۰۰ /۱۹۹ /۱/ ۲/۳۰ /۱/۱۴ /۱/۲۵/ ۳ /۶/۲۲/ ۴ یك یا بیشتر
۱۰۰ /۳۷۸ */ ۹/۷ /۳/۲۷/ ۷/۱۲/ ۸/۲۳ /۴/۳/ ۲۲/ ۹/۲ جمع كل
* كاهش تعداد نمونههـا از ۳۸۳ نفر به ۳۷۸ نفر در این جدول به علـت عدم اطلاع ۵ نفر از واحدهـای مـورد پژوهـش از عقیـده و نظـر همسرانشان در مورد تعداد فرزند مورد دلخواه در آینده میباشد.
● بحث:
بر طبق نتایج حاصل از پژوهش، در زنانی كه حاملگی اخیر آنان ناخواسته بوده تمایل بیشتری به بستن لـوله در زن یا مرد و آی.یو.دی وجـود دارد. در همین زمینه كـورتیس (Curtis) نیز در سال ۱۹۹۶ طی پژوهشی در موركو (Morocoo) نشان داد كه بالاترین میزان تمایل و انگیزه جهت استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری در بین زنانی است كه حاملگی ناخواسته داشتهاند (۱۰).
در پژوهش حاضر چنین احتمال مـیرود كه در افرادی كه حاملگی اخیر آنها ناخواسته بوده، برای پیشگیری از حاملگی ناخواسته مجدد تمایل به استفاده از روشهای دائمی پیشگیری از بارداری (روشهای عقیـمسازی) و یا روشهای مطمئن (مثـل آی.یـو.دی) وجـود داشتـه است. در ایـن پژوهش همـچنین مشخص گردید كه تمـایل به استفاده از روشهای مطمئن و موثرتر پیشگیری از بارداری بیشتر در بین زنانی كه فرزند دیگری نمیخواهند و خواهان بارداری مجدد در آینده نمیباشند، وجود دارد.
یافتههـای حاصل از پژوهـش نشـان داد كـه نسبت بیشتری (۴/۳۷ درصد) از زنانی كه خواستار جنس خاصـی از فرزند در آینـده مـیباشند در مقایسه با زنانی كه جنس فرزند برای آنها تفاوتی نمیكند (۷/۲۹ درصد) متمایل به استفاده از روش نزدیكی منقطع مـیباشند. در همین زمینه نتـایج حاصـل از پژوهش آدینمـا (Adinma) در سـال ۱۹۹۸ در نیجریه نشان داد كه زنانی كه خواهان داشتـن ۳-۱ فرزنـد مـیباشند بیشتر تمایـل به استفاده از قرصهای پیشگیری از بارداری (۵/۲۳ درصـد) دارنـد در حالی كه زنانـی كه خواهـان داشتن ۱۰-۴ فرزند هستند بیشتر متمایل به استفاده از روش ریتم هستند (۱۱). در همین رابطه نیرالا (Niraula) مـینویسد: تمایل به تركیب جنسـی خاص، میـزان باروری را تا ۵۰ درصـد افزایـش میدهد و اثر آن بر استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری واضحاً مشهود است (۱۲). در پژوهش حاضر چنین احتمال میرود كه زنانی كه خواستار فرزند دیگری در آینده بوده و تصمیم به بارداری مجدد دارند (به ویژه برای به دست آوردن جنس خاص فرزند) بیشتر تمایل دارند تا از روشهایی استفاده كنند كه كم خطرتر بوده و دارای عوارض جانبـی كمتر باشد و به این دلیل تمـایل بیشتری به استفاده از روش نزدیكی منقطع از خود نشان دادهاند و این در حالی است كه هر چند این روش یك روش نسبتـاً بدون عارضه برای مادر شیرده و شیرخوار مـیباشد ولی یـك روش بـا میـزان شكـست زیاد است. بنابراین مـیبایست در امـر مشـاوره تنظیم خانـواده به این گـروه از مـادران شیـرده توجـه بیشتـری شـود. پـس به كـاركنان واحدهای بهداشتی توصیه میگردد كه به خصوص به این گروه از زنان توجه نموده و اطلاعات لازم را از طریق آموزش چهره به چهره، نمایش فیلم و اسلاید، دادن جزوات و پمفلتهـای آموزشی و... به آنهـا ارائه نمایند و نیز باورهـای احتمالاً غلط در زمینه اثرات ناشی از استفاده از روشهای پیشگیـری از بـارداری طبـی (مـدرن) در دوران شیردهی بر باروری آینده آنان را از بین برده و آگاهـی و شناخت آنان را نسبـت به روشهـای پیشگیری از بارداری هورمونی افزایش دهند و آنان را مجاب نمایند تا از استفاده از روشهای با میـزان شكست زیـاد (روش نزدیكی منقطـع) اجتناب نمایند. علاوه بر این به مسئـولین محترم معاونت بهداشتی درمانی استان پیشنهاد میشود تا با برگـزاری مرتب كلاسهـای بازآموزی در ارتباط با روشهای مختلف پیشگیری از بارداری و كاربرد آنها در دوره شیردهی آگاهی پرسنل را در این زمینه افزایش دهند.
در پژوهش حاضر مشخص گردید كه نسبت بیشتـری از زنانـی كـه همسرانشـان خواهـان به دست آوردن یك فرزند یا بیشتر در آینده میباشند (۲/۳۰ درصـد) در مقایسه با زنانـی كه همسران آنها فرزند دیگری نمیخواهند (۲۴ درصد) متمایل به استفاده از روش نزدیكی منقطع میباشند. در این راستا دوانتیس (Doantis) در پژوهش خود در سال۲۰۰۰ دریافت كه زنانی كه همسران آنها خواستار داشتن ۷ فرزند یا بیشتر میباشند كمتر از سایر زنـان به استفاده از روشهـای پیشگیری از بارداری تمایل دارند (۱۳). در پژوهش حاضر چنین احتمال مـیرود كه به طور كلی با وجـود مشاركت مردان در امر تنظیم خانواده، آنان تمایل بیشتری به استفاده از روش نزدیكی منقطع داشته (حتـی در مـواردی كه خواهـان فرزند دیگـری نمیباشند) و ترجیح میدهند كه زنان از روشهای پیشگیری از بارداری مثل آی.یو.دی و روشهای تزریقی پروژسترونی و... (احتمالاً به خاطر ترس و نگرانی درباره عوارض حاصـل از آنها) كمتر استفاده نمایند. لذا به مسئولین بهداشتی درمانـی پیشنهاد میشود كه در كلینیكهای تنظیم خانواده بخشـی را به ارائـه خـدمات مربـوط بـه مـردان اختصاص داده و ترتیبی اتخاذ نمایند كه پرسنل ارائه دهنده خدمـات در این مراكز افراد مـذكر باشند تا بتوانند با آموزشهای كافی، مـردان را با روشهـای مختلف پیشگـیری از بـارداری و كاربرد آنها در دوره شیردهی آشنا نمایند.
با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، چنین به نظر مـیرسد كه بایستـی كاركنان واحدهـای بهداشتی در زمان ارائه خدمات تنظیم خانواده به مددجـویان شیرده، به تمـایلات باروری زوجین (تعداد فرزند مورد دلخواه) كه میتوانند به نحوی بر تمایلات زنان در انتخـاب روش پیشگیری از بارداری بعد از زایمان اثر گذارند، توجه و دقت نمـایند و شناخت آنـان را نسبت به روشهـای مختلف پیشگیری از بارداری افزایش دهند.

مهناز نوروزی
عضو هیات علمی(مربی) گروه مامایی دانشكده پرستاری و مامایی دانشگاه ع .پ.اصفهان.
E-mail: [e-mail]
مریم فرمهینی
فراهانی،
حیدرعلی عابدی

منابع:
۱. قربانی ش. باروری انسان كتابی برای همه. تهران: انتشارات شركت سهامی چهر. ۱۳۶۸: ص۲.
۲. شیخی م ت. جامعه شناسی، جمعیت و تنظیم خانواده. تهران: مؤسسه انتشارات آگاه. ۱۳۷۳: ص۱۲۲.
۳. Kennedy R. Postpartum contraception. Clinic obstet Gynecol ۱۹۹۶; ۱۰ (۱): ۲۴-۳۷.
۴. Murray S. Midwives and safer motherhood. London: Mosby; ۱۹۹۶. ۸۴.
۵. Bulut A, Molzan J. postpartum family planning and health needs of women of low income in Istanbul. Stud. Fam. Plann ۱۹۹۵; ۲۶ (۲): ۸۸-۱۰۰.
۶. Kabir M. Factors affecting desired family size in Bangladesh.J biosoc Sci ۱۹۹۴; ۲۶:۳۶۹-۳۷۵.
۷. Curtis S, westoff C. Intention to use contraceptives and subsequent contraceptive behavior in Morocoo. Stud. Fam. Plann ۱۹۹۶; ۲۷ (۵): ۲۳۹-۲۵۰.
۸. Adinma J. contraceptive choices among Nigerian women attending an antenatal clinic. Adv contracept ۱۹۹۸; ۱۴: ۱۳۱-۱۴۵.
۹. Salway S, Nurani S. postpartum contraceptive use in Bangladesh: understanding user’s perspectives. Stud. Fam. Plann ۱۹۹۸; ۲۹ (۱): ۴۱-۵۷.
۱۰. Curtis S, westoff C. Intention to use contraceptives and subsequent contraceptive behavior in Morocoo. Stud. Fam. Plann ۱۹۹۶; ۲۷ (۵): ۲۳۹-۲۵۰.
۱۱. Adinma J. contraceptive choices among Nigerian women attending an antenatal clinic. Adv contracept ۱۹۹۸; ۱۴: ۱۳۱-۱۴۵.
۱۲. Niraula B,Morgan S. Son and daughter preferences in Benighat, Nepal: Implications for fertility transition. Soc Biol ۱۹۹۵; ۴۲ (۳-۴): ۲۵۶-۲۷۳.
۱۳. Doantis S, Hamam R, Medda E. Family planning KAP surregin Gaza. Soc. Sie. Med ۲۰۰۰; ۵۰ (۶): ۸۴۱-۸۴۹.
Abstract
Title: Evaluating the association between spouses’ fertility desires and lactating mothers’ desired contraceptive method
Authors: M. Noroozi, M. Farmahini Farahani, H. Abedi.
Introduction: Mothers’ desires and behaviors in postpartum period for choosing a contraceptive method are different. Apparently, fertility is a strong predictor for the desire of using a contraceptive method. This current research aims to determine the association between fertility desire of spouses and lactating mothers’ desired contraceptive method.
Methods: This research is a cross- sectional study. The samples of this study comprised ۳۸۳ lactating mothers referring to Isfahan health centers for family planning services for the first time after delivery. The sampling method was simple random sampling and the data were collected with a questionnaire.SPSS and EPI soft wares and descriptive and analytic statistical methods (ANOVA,Chi۲ and Fisher exact test) have been used in order to analyse the data.
Results: Results showed that the desire for the last pregnancy, women’ desires about number of the children, and their sex and husbands’ desires about number of children are significantly related to the desired contraceptive method (P<۰.۰۵).
Discussion: On the basis of the results, knowledge of lactating mothers about various contraceptive methods must increase in family planning consultations. In this case, we should especially pay more attention to women who desire more children.
Key words: Postpartum contraceptive method, lactating mother, fertility desires.

منبع : مجله دانشکده پرستاری و مامایی