خنده های زورکی در طنزی بی هدف

● نقد فیلم «مهمان» به كارگردانی سعید اسدی
فیلم «مهمان» در ادامه سینمای طنزآمیز این سال های ایران است كه با الگوگیری از فیلم فارسی، به دنبال خلق لحظاتی كمیك و خنده آور است. فیلم از یك تم تكراری پیروی می كند كه سابقه ای نیم قرنی در سینمای ایران دارد! ورود یك زن خارجی به ایران، گم شدن او در خیابان های تهران، برخورد با یك راننده تاكسی بامرام و لوطی و سرانجام، رسیدن به مقصد پس از گذر از پیچ و خم های بسیار.
اولین بار وحدت فیلم فارسی ساز معروف، حدود ۵۰سال پیش با ساخت فیلم «سوغات فرنگ» آن را خلق كرد و پس از انقلاب نیز یك بار كامران قدكچیان با نام مشابه «عروس فرنگی» و یك بار هم مهدی صباغ زاده با عنوان «راننده تاكسی» آن را تجربه كرده اند. بنابراین می توان تولد یك فیلم تكراری، كلیشه ای و گیشه ای در امتداد خط سینمای فیلم فارسی را به سینمای ایران تبریك گفت.
مهمان البته سعی كرده است كه با حداقل ابتذال بصری و در حد و اندازه ای آبرومند عرضه شود و بتواند مثل بسیاری از سریال های سیما كه در ایام نوروز فقط برای سرگرم سازی تولید و پخش شدند، در این روزهایی كه گذشتند، برای لحظاتی مردم را سرگرم سازد و گاه لبخندی بر لب آن ها بنشاند. در همان حال كه فیلمی مسئله محور است و مدعی آن است كه پاسخی به فیلم ضدایرانی «بدون دخترم هرگز» است.
از اینكه برخی از بیگانگان و غربی ها، تصوری نادرست نسبت به ایرانیان دارند ناراحت است. فیلم ماجرای زنی غربی است كه در آستانه ازدواج با مردی ایرانی قرار دارد اما با دیدن فیلم فوق الذكر، تصورش نسبت به مرد آینده اش مغشوش می شود. به گونه ای كه در رابطه با او و خانواده اش دچار مشكل می شود. ولی در ادامه فیلم و به خصوص در برخورد با مجید با بازی امین حیایی، راننده تاكسی جنوب شهری و لوطی مسلكی كه او را از سرگردانی در شهر نجات می دهد، تصورش اصلاح می شود.
اما سؤال این است كه این موضوع چه ارتباطی با مخاطب ایرانی دارد. مگر تصور مردم ایران نسبت به خودشان منفی است كه حال با دیدن این فیلم تغییر یابد. گذشته از این نكته، فیلم در آن حدی نیست كه بتواند به بازارهای بین المللی راه یابد تا مخاطبان خارجی و غربی آن را ببینند، بر فرض هم اگر این اتفاق بیافتد، فیلم قادر به تاثیرگذاری نیست. چرا كه هیچ گونه تصویری از فرهنگ ایرانی و روابط انسانی مردم ایران را نمی تواند باز نمود سازد. بنابراین «مهمان» به موضوعی پرداخته كه اصلا مسئله نیست.
مهمان طنزی كم رمق و بی تاثیر دارد كه تمام بار آن هم بر نحوه بازی و حركات امین حیایی متكی است. طنزی كه در اثر ضعف یك انسان در كنترل تعادل خود یا عبور از مرز عفت كلام خلق می شود. خنده در این فیلم فارغ از انگیزه های انسانی و اخلاقی است. به عبارت بهتر خنداندن یك هدف است، نه وسیله ای برای وصول مخاطب به خود آگاهی و شناخت.
«مهمان» فیلمی آشفته و سرهم بندی شده است كه وقایع آن بدون رعایت اصول علت و معلولی به وجود آمده اند. مثلا حامد چگونه می فهمد كه كرولاین، نامزد خارجی اش به كجا می گریزد؟ چرا دقیقا مجید به همان سفره خانه ای می رود كه رقیب عشقی اش نیز به آنجا می آید؟ یا هنگامی كه مجید برای نجات زن خارجی به خانه صاحب هتل می رود، چطور به این راحتی محل شناسنامه را پیدا می كند؟ این درست كه در یك فیلم لزومی ندارد كه پرسوناژها شخصیت باشند، اما در فیلم مهمان حتی در حد تیپ هم نیستند.
زن خارجی چندان قابل درك نیست و هیچ گونه چارچوبی كه بتوان برای وی برخی ویژگی ها را تعریف كرد ندارد. تحت تاثیر قرارگرفتن او با دیدن یك فیلم ضد ایرانی، در آن حد كه حتی جرأت نكند شب در خانه یك ایرانی بخوابد نیز عقلانی نیست. دكوپاژهای فیلم نیز چندان مناسب طراحی نشده اند. صحنه تعقیب و گریز پس از سفره خانه بسیار سرسری و ساده انگارانه انجام شده است. هدف از این صحنه چیست و چطور ممكن است یك ماشین مدل بالا نتواند از یك كامیون فرار كند؟ یا نمایش پی در پی اتوبوس جهانگردی در فواصل گردش تاكسی لزومی ندارد و فقط بر ریتم و روانی فیلم صدمه وارد كرده است.
به این ترتیب است كه آخرین ساخته سعید اسدی تبدیل به اثری آماتور و سطح پایین شده است. یك طنز بی هدف كه اثری جز پایین آوردن سطح سلیقه مخاطبان سینمای ایران ندارد. لبخندهای زوركی و داستانی خسته كننده و ملال آور.

آرش فهیم

منبع : روزنامه کیهان