ســوره بـقــره

این سوره در ((مدینه )) نازل شده و ۲۸۶ آیه است )) .
محتوا و فضیلت سوره بقره :
جـامـعـیـت این سوره از نظر اصول اعتقادی اسلام و بسیاری از مسائل عملی (عبادی , اجتماعی , سـیـاسـی و اقـتـصـادی ) قـابـل انكار نیست چه اینكه در این سوره :
۱) بحثهائی پیرامون توحید و شـنـاسـائی خدا مخصوصا از طریق مطالعه اسرارآفرینش آمده است
۲) بحثهائی در زمینه معاد و زنـدگـی پـس از مـرگ , مـخصوصامثالهای حسی آن مانند داستان ابراهیم و زنده شدن مرغها و داسـتـان عـزیـر
۳) بحثهائی در زمینه اعجاز قرآن و اهمیت این كتاب آسمانی
۴) بحثهائی بسیار مـفـصـل در بـاره یـهـود و مـنـافـقـان و مـوضـع گـیـریهای خاص آنها در برابر اسلام و قرآن , و انواع كارشكنیهای آنان در این رابطه
۵) بحثهائی در زمینه تاریخ پیامبران بزرگ مخصوصاابراهیم و مـوسـی (ع )
۶) بحثهائی در زمینه احكام مختلف اسلامی از جمله نماز,روزه , جهاد, حج و تغییر قـبـله , ازدواج و طلاق , احكام تجارت , و قسمت مهمی ازاحكام ربا و مخصوصا بحثهائی در زمینه انـفاق در راه خدا, و همچنین مساله قصاص و تحریم قسمتی از گوشتهای حرام و قمار و شراب و بخشی از احكام وصیت ومانند آن .
● در فضیلت این سوره
از پـیـامبر اكرم (ص ) پرسیدند: ((كدامیك از سوره های قرآن برتر است ؟ فرمود:سوره بقره , عرض كردند كدام آیه از آیات سوره بقره افضل است ؟ فرمود: ((آیهٔ الكرسی )).
(آیه ۱).
● تحقیق در باره حروف مقطعه قرآن :
((الـم )) (الم ) درآغاز ۲۹ سوره از قرآن با حروف مقطعه برخورد می كنیم و این حروف همیشه جز كـلـمـات اسـرار آمـیـز قرآن محسوب می شده , و با گذشت زمان وتحقیقات جدید دانشمندان , تـفـسـیـرهـای تازه ای برای آن پیدا می شود و جالب اینكه در هیچ یك از تواریخ ندیده ایم كه عرب جاهلی و مشركان وجود حروف مقطعه رادر آغاز بسیاری از سوره های قرآن بر پیغمبر(ص ) خرده بگیرند, و آن را وسیله ای برای استهزا و سخریه قرار دهند و این می رساند كه گویا آنها نیز از اسرار وجـودحروف مقطعه كاملا بی خبر نبوده اند به هرحال چند تفسیر كه هماهنگ با آخرین تحقیقاتی اسـت كـه در ایـن زمـیـنه به عمل آمده , و ما آنها را به تدریج در آغاز این سوره , و سوره های ((آل عمران )) و ((اعراف )) بیان خواهیم كرد, اكنون به مهمترین آنهامی پردازیم :.
این حروف اشاره به این است كه این كتاب آسمانی با آن عظمت و اهمیتی كه تمام سخنوران عرب و غـیـر عـرب را متحیر ساخته , و دانشمندان را از معارضه باآن عاجز نموده است , از نمونه همین حـروفـی اسـت كـه در اخـتـیار همگان قرار دارد درعین اینكه قرآن از همان حروف ((الف با)) و كـلـمات معمولی تركیب یافته به قدری كلمات آن موزون است ومعانی بزرگی در بردارد, كه در اعماق دل و جان انسان نفوذ می كند, روح را مملو از اعجاب و تحسین می سازد, و افكار و عقول را در برابرخود وادار به تعظیم می نماید.
درست همانطور كه خداوند بزرگ از خاك , موجوداتی همچون انسان , با آن ساختمان شگفت انگیز, و انواع پرندگان زیبا, و جانداران متنوع , و گیاهان و گلهای رنگارنگ , می آفریند و ما از آن كاسه و كـوزه و مـانـند آن می سازیم , همچنین خداونداز حروف الفبا و كلمات معمولی ,مطالب ومعانی بـلـنـد را درقـالـب الـفـاظ زیـبـا وكـلـمات موزون ریخته و اسلوب خاصی در آن بكار برده , آری همین حروف دراختیار انسانهانیز هست ولی توانائی ندارند كه تركیبها وجمله بندیهائی بسان قرآن ابداع كنند.
● عصر طلائی ادبیات عرب :
عصر جاهلیت یك عصر طلائی از نظر ادبیات بود, همان اعراب بادیه نشین ,همان پابرهنه ها با تمام مـحرومیتهای اقتصادی و اجتماعی دلهائی سرشار از ذوق ادبی و سخن سنجی داشتند, عربها در زمـان جـاهـلیت یك بازار بزرگ سال به نام ((بازار عكاظ)) داشتند كه در عین حال یك ((مجمع مـهـم ادبـی )) و كـنـگـره سـیاسی وقضائی نیز محسوب می شد در این بازار علاوه بر فعالیتهای اقـتـصـادی عـالـیترین نمونه های نظم و نثر عربی از طرف شعرا و سخنسرایان توانا در این كنگره عـرضـه مـی گردید, و بهترین آنها به عنوان ((شعر سال )) انتخاب می شد, و البته موفقیت دراین مسابقه بزرگ ادبی افتخار بزرگی برای سراینده آن شعر و قبیله اش بود.
در چـنـیـن عصری قرآن آنها را دعوت به مقابله به مثل كرد و همه از آوردن مانند آن اظهار عجز كـردنـد, و در بـرابر آن زانو زدند, گواه زنده این تفسیر حدیثی است كه از امام سجاد (ع ) رسیده آنـجـا كـه مـی فـرماید: ((قریش و یهود به قرآن نسبت ناروا دادند گفتند: قرآن سحر است , آن را خـودش ساخته و به خدا نسبت داده است , خداوند به آنها اعلام فرمود: ((الم ذلك الكتاب )) یعنی : ای مـحـمد! كتابی كه برتو فرو فرستادیم از همین حروف مقطعه (الف لام ـ میم ) و مانند آن است كه همان حروف الفبای شما است .
(آیـه ۲) ـ بـعـد از بـیان حروف مقطعه , قرآن اشاره به عظمت این كتاب آسمانی كرده می گوید: ((ایـن هـمان كتاب با عظمت است كه هیچ گونه تردید در آن وجود ندارد))(ذلك الكتاب لاریب فیه ).
ایـنـكـه می گوید هیچ گونه شك و تردید در آن وجود ندارد این یك ادعا نیست بلكه آنچنان آثار صـدق و عـظـمت و انسجام و استحكام و عمق معانی و شیرینی وفصاحت لغات و تعبیرات در آن نـمـایان است كه هرگونه وسوسه و شك را از خوددور می كند جالب اینكه گذشت زمان نه تنها طـراوت آن را نـمـی كاهد بلكه هر قدرعلم به سوی تكامل پیش می رود درخشش این آیات بیشتر می شود, سپس در ادامه می افزاید: این كتاب ((مایه هدایت پرهیزكاران است )) (هدی للمتقین ).
● هدایت چیست ؟
كلمه ((هدایت )) در قرآن به دو معنی بازگشت می كند:
۱) هدایت تكوینی
و مـنظور از آن رهبری موجودات به وسیله پروردگار زیر پوشش نظام آفرینش و قانونمندی های حساب شده جهان هستی است .
۲) هدایت تشریعی
كـه بـه وسیله پیامبران و كتابهای آسمانی انجام می گیرد و انسانها باتعلیم وتربیت آنها در مسیر تكامل پیش می روند.
● چرا هدایت قرآن ویژه پرهیزكاران است ؟.
مـسـلـمـا قـرآن برای هدایت همه جهانیان نازل شده , ولی چرا در آیه فوق هدایت قرآن مخصوص پـرهـیـزكـاران مـعـرفی گردیده ؟ علت آن این است كه تامرحله ای از تقوا در وجود انسان نباشد (مـرحله تسلیم در مقابل حق و پذیرش آنچه هماهنگ با عقل و فطرت است ) محال است انسان از هـدایت كتابهای آسمانی ودعوت انبیا بهره بگیرد ((زمین شوره زار هرگز سنبل برنیارد, اگر چه هـزاران مرتبه باران برآن ببارد)) سرزمین وجود انسانی نیز تا از لجاجت و عناد و تعصب پاك نشود, بذر هدایت را نمی پذیرد, و لذا خداوند می فرماید: ((قرآن هادی و راهنمای متقیان است )).
(آیه ۳)

منبع : مرکز اطلاع رسانی شهید آوینی