قد بچه ها و نگرانی

همه مردم خصوصا خانم ها به بلندی قد حساسیت خاصی دارند و بلندقد بودن را یکی از صفات ضروری برای زیبایی، خوش تیپی و تناسب اندام می دانند. بیشتر والدین نگران رشد فرزندان خود هستند بخصوص اگر فرزندشان نسبت به سایر کودکان همسن و سال خود کوتاه قدتر باشد.
دلایل پزشکی زیادی برای توجیه رشد کم و کوتاهی قد در کودکان وجود دارد مانند اختلال در عملکرد هورمون رشد، کم کاری غده تیروئید، سندرم ترنر، سوء تغذیه، ناراحتی های روده ای و کلیه ها. بیشتر کودکان قد کوتاه از نظر سلامتی نرمال هستند ولی ممکن است از نظر ژنتیکی کوتاه قد باشند یا از لحاظ رشد کمی تاخیر داشته باشند.
بچه ها به صورت نرمال از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی حدود ۲۳ تا ۲۸ سانتی متر افزایش قد دارند در حالی که در سنین ۱ تا ۳ سالگی فقط ۵/۷ تا ۱۳ سانتی متر افزایش قد دارند. در بیشتر کودکان ۶ تا ۱۸ ماهه، رشد به صورت نوسانی بالا و پایین می رود.
اما با رسیدن به سن ۲۴ ماهگی نمودار رشد کودک نظم ثابتی به خود می گیرد و رشد بدون نوسان مشاهده می شود، از ۳ سالگی تا زمان بلوغ، سالانه ۵/۴ تا ۷ سانتی متر به قد کودک افزوده می شود. زمانی که سن کودک به زمان شروع بلوغ نزدیک می شود مقدار افزایش قد به ۴ سانتی متر در سال می رسد و به محض شروع سن بلوغ دوران جهش رشد شروع می شود که در آن زمان رشد قدری به حداکثر سرعت رشد یا به عبارتی به قله رشد می رسد.
این فاصله زمانی در دختران بین سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی و در پسران ۱۲ تا ۱۴ سالگی است که در طی این ۲ سال سالانه دختران ۸ تا ۹ سانتی متر و پسران ۵/۱۰ سانتی متر افزایش قد دارند پس از جهش رشد دوباره میزان رشد قدی کاهش می یابد و دختران پس از شروع عادت ماهیانه تا رسیدن به حداکثر رشد قدی تا حدود ۷ سانتی متر در سال افزایش قد دارند. اصولا تا سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی قد دخترها و پسرها بلند می شود.
این میزان در پسران ممکن است تا ۲ سال بیشتر یعنی تا ۱۸ سالگی ادامه یابد. تفاوت رشد قدی در دختران به شروع زمان عادت ماهیانه آنها بستگی دارد. در میان عوامل موثر بر رشد کودک می توان به وضعیت ژنتیک کودک و به وضعیت تغذیه کودک یا وجود هرگونه بیماری مزمن اشاره کرد. درصد رشد قدی کودکان کوتاه قد، اصولا در محدوده زیر سومین یا پنجمین درصد استاندارد قد طبیعی است. اما آنچه بیشتر از همه مهم است این است که بدانیم سرعت رشد در هر سال برای آنها چقدر است. بدین صورت که بررسی شود آیا کودک رشد قدی دارد یا خیر؟
یا در مقایسه با سال قبل یا سال بعد درصد رشد قدی او به چه صورت بوده است؟ همچنین توجه به وزن کودک و مقایسه آن با قد او بسیار مهم است. بچه های چاق اصولا کودکانی هستند که قدی بلند دارند بنابراین اگر کودکی را دیدیم که با وجود اضافه وزن دارای قد کوتاهی بود، باید ارزیابی پزشکی لازم جهت بررسی علت اضافه وزن انجام شود.
از آزمایش های مختلف که هدف آن بررسی علل کوتاهی قد است می توان به اندازه گیری سن استخوان توسط رادیوگرافی که با اشعه x اندازه گیری می شود اشاره کرد و اصولا از مچ دست چپ اشعه x را می گذرانند و براساس آن، سن استخوان فرد به ترتیب زمان مشخص می شود. اگر سن استخوان فرزند شما خیلی کمتر از سن طبیعی او باشد حتما استخوان فرزند شما ظرفیت باقی مانده ای برای ادامه رشد را دارد دختران معمولا تا سن استخوانی ۱۴ سالگی رشد می کنند و پسران پس از سن استخوانی ۱۶ سال رشدشان متوقف می شود.
از دیگر روش های بررسی علل کوتاه قدی، اندازه گیری TH و TSH (هورمون های غده تیروئید) از طریق آزمایش خون جهت بررسی ابتلا به هیپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید) است. همچنین میزان ترشح هورمون رشد (معمولا با اندازه گیری IGF-۱ و BP۳ - GF) شمارش کامل گلبول های قرمز (CBC برای بررسی عدم ابتلا به آنمی) وضعیت شیمیایی خون (که شامل Smazo برای بررسی کبد و بیماری کبدی) آنالیز ادرار و گاهی بررسی کروموزومی جهت کشف اختلالات کروموزومی (بخصوص در دختران که ممکن است به سندرم ترنر مبتلا باشند) است.
اگر همه آزمایش های بالا طبیعی بود یا متخصص اطفال اصراری برای انجام آزمایشات بالا نداشت، میزان رشد فرزند شما باید بعد از گذشت ۳ تا ۶ ماه و در صورت عدم ادامه یافتن رشد طبیعی به طور جدی بررسی مجدد شود. براساس تحقیقات بیشتر والدین کوتاه قد، به صورت ژنتیکی فرزندان کوتاه قد دارند که این مسئله با عنوان کوتاه قدی در شما مطرح می شود.
این افراد اصولا دارای سن استخوانی نزدیک به سن طبیعی خودشان هستند که این مسئله نشان دهنده این حقیقت است که استخوان های آنها ظرفیت بیشتری برای رشد ندارد. لذا با وجود رشد طبیعی، این افراد در سنین بلوغ نیز کوتاه قدتر از همسن و سال های خود بوده و بیشتر مشابه والدین خود هستند. برخی دیگر از کودکان از نظر ساختمان بدنی تاخیر رشد قدی دارند. این کودکان با وجود قدی کوتاه، سرعت رشد بالایی دارند و میزان رشد آنها طبیعی است و معمولا با تاخیر در عادت ماهیانه (در دختران) مشاهده می شود و به محض شروع این دوره رشد آنها آغاز می شود.
این افراد معمولا با سن استخوانی کمتر از میزان مورد انتظار دیده شده اند و استخوان های آنها ظرفیت باقی مانده لازم را جهت افزایش قد دارد. به طور معمول این افراد به رشد قدی کامل و طبیعی تا پایان دوران بلوغ خود می رسند. البته در مقایسه این بچه ها با دیگر اعضای خانواده ممکن است متوجه این تاخیر در سایر افراد خانواده شویم که کاملا طبیعی است.
برخی پسران که دارای این شرایط هستند ممکن است نگران کوتاه قدی خود باشند این افراد می توانند با مراجعه به پزشک متخصص غدد و تجویز تستوسترون توسط او، زمان شروع جهش رشد دوران بلوغ را جلو بیندازند. البته بدون این درمان هم، به طور طبیعی زمان بلوغ آنها با کمی تاخیر فرامی رسد.
هورمون رشد و اختلال در ترشح آن سبب کوتاهی قد و کاهش رشد می شود. به طوری که جوانان حتی کم سن تر از سن طبیعی خود به نظر می رسند. متخصصان اطفال یا غدد در صورت تشخیص می توانند میزان طبیعی هورمون رشد را از طریق دستور آزمایش های لازم بررسی کنند. کمبود ترشح هورمون رشد می تواند به صورت ارثی از بدو تولد یا در اثر جراحت های وارد شده بر سر یا در اثر تومورهای مغزی بروز کند.

منبع : روزنامه کارگزاران