فلک الافلاک دژی بر بلندای آسمان

در مركز خرم آباد دژی استوار به‌یاد مانده از روزگاران باستان و به دور از هیاهو آرام گرفته كه نام‌های مختلفی را یدك می‌كشد.
بر بلندای تپه‌ای باستانی در مركز شهر خرم آباد شهری كه در روزگاران دور نام خاید الو و شاپور خواست برخورد داشت، دژی‌ آرام گرفته با شكوه و پر صلابت، به‌دور از هیاهوی سوار و اسب و سرنیزه و تفنگ و باروت به یادگار مانده از عهد باستان روزگار سالیان دژ شاپور خواست یا به نام امروز نیش قلعه فلك الافلاك.
از این قلعه كه برخی منابع ساخت آن را به زمان شجاع الدین خورشید سرسلسله اتابكان لر در قرن چهارم هجری نسبت می‌دهند در منابع تاریخی با نام‌های متفاوتی چون دژ شاپور خواست سابر خاست، دزبر قلعه خرم آباد و سرانجام قلعه فلك الافلاك یاد شده است كه نامگذاری اخیر از دوره قاجاریه این بنا مانده و به معنای بالاتین فلك است كه به طور مجازی بردست نیافتنی بودن این قلعه دلالت دارد.
حریم تپه باستانی و قلعه تاریخی فراز آن از شرق و جنوب غربی به رودخانه خرم آباد و از غرب به خیابان و محله دوازده برجی و از سمت شمال به خیابان فلك الافلاك محدوده می‌شود. وسعت محوطه باستانی بنا حدود ۴۰۰×۳۰۰ متر مربع و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع دیواره‌های بنای از سطح خیابان‌های مجاور حدود ۴۰ متر است. مساحت قلعه فلك الافلاك ۵ هزار و ۳۰۰ متر مربع است.
فضای داخلی بنای فعلی به چهار تالار نسبتاً بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده است. ابعاد حیاط اول ۵/۲۲×۳۱ متر و حیاط دوم ۲۱× ۲۹ متر است. درب ورودی بنا در سمت شمال و در بدنه برج شمال غربی تعبیه شده و راهروی ورودی حیاط دوم در گوشه جنوب شرقی حیاط اول از یر یك طاق نمای رفیع می‌گذرد.
طاق نمای دیگر این بنا در گوشه شمال شرق حیاط اول برپاست. چاه آب قلعه در محوطه پشت این طاق نما حفر شده و عمق این چاه حدود ۴۰ متر و بخش اعظم بدنه آن با برش صخره به سرچشمه گلستان راه یافته است. آب مورد نیاز این دژ در گذشته از این چاه تأمین می‌شده و در حال حاضر نیز قابل بهره‌برداری است.
قول عامه و مدارك مستند حكایت از وجود بارویی خشتی دارای دوازده برج در اطراف بنای فعلی دارد. این باروی گرداگرد دنیا بیشتر به سمت غرب گرایش داشته و از برج‌های دوازده گانه این باروی دو لایه خشتی بقایای دو برج در شمال غرب و جنوب شرق محوطه، گرداگرد قلعه‌ فعلی قابل مشاهده است. مصالح بنای فعلی از خشت، آجر، سنگ و ملات است.
این اثر فرهنگی كه به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و موزه فلك الافلاك نام گرفته است دارای بخش‌های مردم شناسی، هنرهای سنتی و باستان شناسی است. در تالار موزه مردم شناسی عكس‌ها و ماكت‌های كوچك و بزرگ متعددی از شیوه‌های و رسوم گوناگون زندگی مردان و زنان عشایر و روستایی در منطقه لرستان به نمایش گذاشته شده است.
بخش قابل توجه دیگر موزه فلك الافلاك تالار باستان شناسی است. در این قسمت تعداد زیادی اشیای ارزشمند مفرغی، سفالی و سنگی متعلق به هزاره‌های پیش از میلاد به نمایش گذاشته شده است كه بیانگر قدمت دیرینگی و تمدن كهن منطقه لرستان است.
در فضای داخلی این قلعه كتابخانه تخصصی آزمایشگاه تحقیقاتی مرمت آثار تاریخی و چایخانه نیز دایر شده است.

منبع : خبرگزاری فارس