نوروز در مرکزی

ساعت ۳ و ۳۷ دقیقه و ۲۶ ثانیه روز چهارشنبه اول فروردین ۱۳۸۶ هجری شمسی در عبور آفتاب از برج حوت به برج حمل، دست‌هایی به دعا بلند خواهد شد كه: «یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر الیل و النهار، یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا الی احسن الحال». و بهار میهمان نوروزی سیب و سبزه و آینه خواهد بود.
نخستین روز فروردین كه با تغییر ماهیت طبیعت و كوچ زمستان و حیات مجدد زمین همزمان و مصادف است، نوروز نامیده می‌شود كه یكی از قدیمی‌ترین جشن‌های ملی مردم ایران و جشن شروع فروردین یا فرودگان است كه با نام‌های متفاوتی مانند عید نوروز، جشن نوروز، جشن فروردین، جشن بهاری،‌ نوروز سلطانی، نوروز جلالی و ... نامیده می‌شود.
عیدنوروز و جشن‌های سال نو كه سالیان بسیار طولانی در قلمرو فرهنگی ایران برگزار شده است، به دلیل برخورداری از یك پشتوانه قوی فرهنگی و تاریخی و نیز ویژگی همزمانی آن با حیات هستی و جان گرفتن مجدد زمین، این امتیاز خاص را یافته است كه از اعیاد سال نوی اقوام و ملل دیگر متمایز باشد.
نوروز در ایران، اگرچه یك سنت ملی و برآمده از روزگاران كهن است، اما به دلیل آنكه بسیاری از سنت‌ها و رسوم آن با فرهنگ و اعتقادات مذهبی و شیعی همخوانی دارد و هر جزء از اجزای آن نمادی از زیبایی، اخلاق انسانی و مهر و دوستی است، حال و هوایی معنوی و روحانی به خود گرفته و بر جنبه‌های ارزشی آن افزوده شده است.
● نوروز در استان مركزی
نوروز در شهرها و روستاهای استان مركزی نیز همانند سایر نقاط ایران از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است. بوی بهار و عید كه در كوچه پسكوچه‌های اسفند می‌پیچد، شهرو روستا حال و هوای عجیبی پیدا می‌كند. گویی همه چیز به جنبش و حركت درمی‌آید.
به فاصله چند روز مانده به سال جدید، عطر بنفشه‌هایی كه با برگ و ریشه و خاك در جعبه‌های كوچك چوبین جلوی در مغازه‌های گل فروشی خودنمایی می‌كنند و فرش‌های هزارنقش شسته‌ای كه از در و دیوار خانه‌ها آویزان می‌شوند، آمدن بهار و سال نو را مژده می‌دهند. بازارها رنگ دیگری به خود می‌گیرد، كفاشی‌ها، بزازی‌ها و خیاطی‌ها شلوغ‌تر از همه جا می‌شوند. پدرها و مادرها به فكر رخت و لباس عید بچه‌ها می‌افتند و بچه‌ها از شوق لباس نو و عیدی گرفتن بیقرار می‌شوند.
هركس به اندازه استطاعت خود سعی می‌كند تا سوروسات پذیرایی عید را از تنقلات و شیرینی و میوه و آجیل فراهم كند. خانه‌ها با وسواس خاص زنانه چنان تكانده می‌شوند كه ذره‌ای از گرد و غبار سالی كه رفته باقی نماند. مردان نترس بر لبه پنجره‌ها آویزان می‌شوند و با چنان دقتی شیشه‌ها را پاك می‌كنند كه تصویر بهار را می‌توان در آن دید! انگار خانه تكانی، اولین قدمی است كه در استقبال از بهار برداشته می‌شود.
این حركت كه در گذشته، مظهر و نمادی از دور كردن ارواح خبیث و شرور از محیط زندگی و زدودن سیاهی مرگ و كهنگی از خانه و آشیانه بوده است، شاید امروز بدان معنا نباشد، اما تقریبا در تمام شهرها و روستاهای استان مركزی مردم خانه تكانی در ابتدای سال جدید خوش یمن دانسته و خود را موظف به انجام آن دانسته‌اند.
كاشتن گندم و سبزه نیز از دیگر كارهایی است كه مردم در استقبال از بهار انجام می‌دهند. چند روز مانده به عید، دانه‌هایی نظیر عدس، ماش، گندم و تره تیزك را در بشقاب یا كوزه‌های كوچك می‌ریزند و سبز می‌كنند. مردم این سبزه‌ها را كه نمادی از سرزندگی و بركت است در سفره‌های هفت سین روز اول عید قرار می‌دهند و در پایان مراسم نوروز در روز سیزده بدر آنها را كه دیگر بسیار بلند و بزرگ شده‌اند به آب روان می‌سپارند.
تهیه وسایل موردنیاز سفره هفت سین كه با نوروز پیوندی ناگسستنی دارد و جزء مهم و جدایی ناپذیر آن به حساب می‌آید، از جمله دیگر كارهایی است كه با ذوق و طبع لطیف زنانه انجام می‌شود. تمام اجزای این سفره كه با عشق چیده می‌شود، زیبایی طبیعت و رنگ‌های اعجاب‌آور آن را به زیبایی محبت و مودت خانوادگی می‌افزاید و به آن گرمی و جلای دیگری می‌بخشد. این سفره، ساعتی قبل از تحویل سال چیده می‌شود و دربردارنده معانی لطیفی از عشق و علاقه به زندگی و تولد است.
در سفره هفت سین مردم استان مركزی، آینه و قرآن اولین چیزهایی است كه در سفره قرار می‌گیرند.
قرآن، بركت و تقدس سفره و آینه، نماد روشنای و پاكی است كه تصویر زیبای سفره هفت سین را در خود قاب می‌كند. یك تنگ كوچك ماهی قرمز از دیگر میهمانان سفره هفت سین است كه در گوشه‌ای از سفره جای می‌گیرد و مظهر زایش و زندگی است.
یك ظرف پر از نان و پنیر و سبزی به نشانه روزی و بركت سفره صاحبخانه و شمع‌های روشن به تعداد افراد خانواده كه به منظور روشنی و نورافشانی چراغ عمر آنهاست، بر زیبایی سفره نوروزی می‌افزاید. تخم‌مرغ‌های رنگی كه نماد آفرینش و باروری هستند، در كنار تنگ ماهی و ظرف پر از شیرینی از بهترین دلمشغولی‌های شیرین بچه‌های خانواده در این ایام است. سیر، سركه، سنجد، سمنو، سیب، سماق، سكه و سبزه هم بی‌تردید از مهم‌ترین اجزای سفره هفت سین به حساب می‌آیند و مظهر بركت و پاكیزگی و فراوانی در سال نو هستند.
در بعضی از خانواده‌ها، قرار دادن یك ظرف شیر یا ماست كه مظهر سفیدی و پاكی است، نیز در كنار سفره هفت سین مرسوم است. در شهر محلات به سفره هفت سین، سرفه سال می‌گویند كه شامل سماق، سنجد، سیر، سكه، سه پستان، سیب و سبزی به همراه كاسه آب است. در گذشته انداختن سبزه و پخت سمنو توسط زنان در خانه و طی مراسم و آداب خاصی صورت می‌گرفت، اما امروزه كمتر كسی زحمت پخت سمنو را به خود می‌دهد و تهیه سبزه و سمنو و بسیاری دیگر از ملزومات سفره هفت سین از دست فروشان كوچه و بازار مرسوم شده است.
مراسم تحویل سال نیز یكی از زیبایی‌های منحصربه فرد آیین‌های نوروزی در استان مركزی به شمار می‌رود. آغاز سال جدید در پای سفره‌ای كه اجزای آن همگی زیبا و رازآلود هستند، سنت زیبایی است كه همه اعضای خانواده را ملزم می‌سازد تا هر كجا كه باشند در لحظه تحویل سال به خانه و كاشانه خود بازگشته و سال جدید و نوروز را در جمع خانواده آغاز كنند. خواندن دعای تحویل سال، انتظار كشیدن برای شنیدن صدای توپ تحویل سال، عیدی گرفتن و دادن و ... از جمله زیبایی‌هایی است كه ارزش این لحظات را دو چندان می‌كند.
در استان مركزی، كلیه افراد خانواده بنا بر یك عقیده قدیمی كه پوشیدن لباس نو در هنگام سال تحویل را خوش یمن و مبارك می‌دانند، پس از تطهیر جسم و جان، لباس‌های نویی را كه به مناسبت عید آماده كرده‌اند، به تن می‌كنند و به دنبال این پاكیزگی و تطهیر كه به مفهوم لزوم یك تصفیه باطنی برای رویارویی با یك زندگی تازه است بر سرسفره هفت سین می‌نشینند. پس از تحویل سال و خواندن دعا و خوردن شیرینی، بزرگترها به كوچكترها عیدی می‌دهند كه این عیدی اغلب تخم مرغ‌های رنگی، سكه و یا اسكناس‌های تا نخورده و نویی است كه لابلای صفحات قرآن گذاشته شده است. عیدی گرفتن از دست بزرگترها كه شگون و بركت به حساب می‌آید، از دوست داشتنی‌ترین و به یاد ماندنی‌ترین خاطرات مراسم نوروز است.
از دیگر سنت‌های شایسته‌ای كه در نوروز رونقی خاص دارد و در اسلام نیز مورد توجه است، صله ارحام و دید و بازدید اقوام وآشنایان است. در استان مركزی رسم است كه روز نوروز، نخست به دیدن بزرگان فامیل و طایفه و شخصیت‌های علمی و اجتماعی می‌روند. در بسیاری از این عید دیدنی‌ها همه كسان خانواده شركت دارند.
پس از رفتن به خانه بزرگترها نوبت به همسایگان و دوستان و آشنایان و سایر اقوام می‌رسد كه این دید و بازدیدها كماكان تا روز سیزدهم نوروز ادامه می‌یابد و چه بسیار كدورت‌ها و رنجش‌ها كه به یمن دید و بازدیدهای نوروزی بر طرف می‌شود.
روز سیزدهم نوروز كه در حقیقت، آخرین روز از تعطیلات نوروزی به حساب می‌آید، مردم با تهیه مقداری غذا به دامان طبیعت و كوه ودشت رفته و روز سیزده خود را با سایر اعضای خانواده در دل طبیعت می‌گذرانند. سبزه‌ها را گره می‌زنند و نیت می‌كنند و به امید سالی خوش و پر بركت آن را به آب روان می‌سپارند.
نوروز، پلی به سوی دوستی‌ها، صداقت‌ها و مهربانی‌هاست و فرصتی است برای گستردن سفره هفت سینی به وسعت همه دل‌ها. برای نزدیك شدن به كسانی كه دوستشان داشته‌ایم، اما به دلایلی از آنها غافل بوده‌ایم. برای فكر كردن به سالی كه گذشت و لحظه‌هایی كه از دست رفت. نوروز، زمانی است برای اراده كردن و برای اعتماد كردن به آینده و فرصت‌هایی كه پیش روی ماست. نوروز، لحظه خواستن تحولی است كه شایسته هر آغاز است.

منبع : خبرگزاری فارس