سفرهای تثبیتی

ذات دقت و قطعیت نهفته در علم اقتصاد با ماهیت سرخوشی و دم غنیمتی نوروز سرسازگاری ندارد. سالی آكنده از كلیدواژه‌های تكراری اقتصاد ایران سپری شده است و فصلی مملو از بیم و تردید پیش‌روست.
بهتر كه در طلیعه سالی كه نكویی بهارش از صدور قریب‌الوقوع دومین قطعنامه تحدیدكنندهٔ اقتصاد و سیاست ایران پیداست قلم را به راهی دیگر ببریم و با آمیخته دعا و آرزو به خود و خواننده، امید صادر كنیم. سفر و كندن از محل اقامت سهل‌ترین شكل بروز تمایل به فاصله گرفتن از آلام و ناكامی‌های عینی و امید به بهروزی و كامیابی‌های ذهنی است. سفر تلاش برای فراموشی همه نمادهایی است كه در شبانه‌روز ذهن را به سمت مصائب دنیای اطراف می‌برند. دوری از روزنامه، دسته چك، كارنامه تحصیلی، اخبار بین‌المللی و ندیدن آدم‌هایی كه هركدام، یك مطالبه معوق یا فرصتی از كف‌رفته را نمایندگی می‌كنند. در و دیواری كه اگر نوستالژی خاطرات رفتگان از سر و رویش نبارد حتماً سازه‌ نوسازی است كه شارژ ماهیانه، اجاره و یا اقساطش را به طبقه متوسط یادآوری می‌كند. و سفر تنها مفر باقی‌مانده برای خلاصی موقت از هشیاری فهم دنیای پیرامون و گذراندن روزهای كوتاه و خمار فراموشی است.
اما نباید نگفت از روزگاری كه سیاستگزاری‌های غلط اقتصادی سفر را از مجال موقت شادابی و فراموشی به كابوسی از اضطراب و اسراف بدل كرده است. سیاست تثبیت قیمت‌ها كه در مورد نه قلم كالا و خدمات در پایان سال ۸۳ ردای قانون به تن كرد و برای مواردی بیشتر بدون قانون عمل شد ،جلوه‌ای ناخوشایند و زائل‌كننده منابع ملی از سفرهای نوروزی ترسیم كرده است:
▪ سواحل خلیج‌فارس:
درست در همین سالی كه به روایت مقامات مسئول ورودی گردشگر خارجی به كشور نصف و خروجی آن به دو برابر سال قبل خواهد رسید دستگاه‌های متولی امر فرهنگ، مطبوعات و اصحاب تبلیغات را از كاربرد و اشاعه واژهٔ «دبی» در آگهی‌های مسافرتی بر حذر داشتند. اینگونه شد كه در سه ماه منتهی به نوروز امسال صفحات روزنامه‌های دولتی صبح تهران كه تصادفاً توسط مدیران همان دستگاه‌ها مدیریت می‌شوند پر شد از آگهی تورهای نوروزی به «سواحل خلیج‌فارس»! در روزهای آخر سال نه تنها آژانس‌های ارائه‌دهنده تور سواحل خلیج‌فارس بخش اعظم هزینه‌های روزنامه‌های متفق دولت را تأمین كردند كه هموطنان محترم هم حساسیت متولیان فرهنگ به واژه‌ها را لحاظ كرده و دو برابر قبل قبل تور و بلیت خریداری كردند.
دولت‌مردان ایرانی همواره از هر فرصتی چون هفته مولانا در قونیه وآئین گرامیداشت رودكی در تاجیكستان برای تاکیدبر جاذبه‌های توریستی ایران استفاده می‌كنند. هر سال ده‌ها همایش و سمینار و نمایشگاه و سمپوزیوم رنگارنگ در تهران و شهرستان‌ها با ترجیح‌بند توریسم به جای نفت ترتیب می‌یابد . همه مدیران و نمایندگان رونق اقتصادی همسایه شمالغربی ازمحل توریسم و محرومیت ترك‌ها از منابع زیرزمینی را به هم یادآوری می‌كنند و ده‌باره و صدباره به جمع‌بندی می‌رسند كه هر توریست خارجی یعنی سه شغل و این درآمد می‌تواند جای نفت رادر سفره‌ها بگیرد. گویی در هر نشست از نو زاده شده و به یاد می‌آوریم كه عالی ‌قاپو و تخت‌جمشید و شوش دانیال در جهان نظیر ندارند و چقدر این توریست های خارجی بدسلیقه‌اند كه از آسمان فارس و اصفهان می‌گذرند و پس‌انداز خود را در ساحل جنوبی هند و مناطق آزاد چین خرج می‌كنند. در بیانه‌های پایانی، همه ‌با‌هم مرور می‌كنیم كه باید «رویكرد»ها را در جهت ایجاد «عزم ملی» برای توسعه «دانایی محور»، «زیرساخت‌ها» به چالش كشید و از این امكان ملی ثروت آفرید.
هفت‌ سالی می‌شود كه همین نمایندگان ووزرا با اعمال نرخ شناور مدیریت شده برای ارز، رشد آن را در حد سالی دو درصد مهار كرده و بی‌اعتنا به نزول حداقل ۱۲ درصدی ارزش ریال در هر سال به تقویت پول ملی در طول دو برنامه اخیر می‌بالند. یكی از توالی تثبیت نرخ ارز درایران (یكی از پنج كشور دارای تورم دو رقمی) پرداخت یارانه سفر خارجی به هموطنان عزیز است. با تداوم این سیاست سفر به ایران هر سال حدود ده درصد گران‌تر شده و سفرهای خارجی به همین میزان ارزان‌تر در اختیار قرار خواهند گرفت. این عامل اقتصادی در كنار موقعیت جدید جهانی ایرانی و حوادث تروریستی سال گذشته در خوزستان و سیستان تقلیل همان اندك توریست میهمان ایران را توضیح می‌دهد. چنان كه گسیل خانوارهایی كه تا چندی قبل اثری از مخارج سفر خارجی در سند هزینه‌هایشان یافت نمی‌شد به ممالك اطراف نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است.
▪ بنزین و پرواز:
احتمالاً بروز مشكل جای پارك در اطراف دانشكده‌های كارشناسی یكی دیگر از هزاران منظره یی است كه فقط «نزد ایرانیان است و بس». حجم وسیع استفاده از تومبیل شخصی در بین دانشجویان ۱۸ تا ۲۲ ساله كشورمان احتمالاً در دانشگاه‌های كشورهایی با درآمد سرانه پنج برابر ایران هم قابل مشاهده نیست. عرضه بنزین با بهایی نازل تر از هزینه پالایش و توزیع موجب شده تا استفاده از خودروی شخصی عملی عقلانی‌تر و به صرفه‌تر از تمام انتخاب‌های پیش‌رو باشد. منطق حاكم بر رفتار دانشجویانی كه در پنج روز هفته برای شركت در كلاس درس ده سفر یكصد كیلومتری به استان‌های همجوار را با خودروی شخصی انجام می‌دهند در سفرهای نوروزی نیز جاری است. عبور آمار تولید خودروی‌سواری از مرز یك میلیون دستگاه و رسیدن به آستانهٔ اشباع بازار باعث پدیدآمدن امكان‌های مالی متنوع برای خرید خودرو شده است. تقارن وقوع این وضعیت با تداوم عرضه بنزین ۸۰ تومانی ،انتخاب هر طریق دیگری برای سفرهای نوروزی- تا مسافت هزار كیلومتر -را غیراقتصادی می‌كند. كثرت و ارزانی سفر با سواری شخصی صف و پیش‌فروش تعاونی‌های اتوبوس‌رانی بین شهری را از بین برده و ترافیك ملال‌آور نوروزی جاده‌ها را جایگزین كرده است. امسال هم ركورد خلق مناظر بدیع درصف هفده كیلومتری دروازه قرآن شیراز، عبور شش ساعته از میان خطوط اتوبان تهران- قم و توقف خودروها در جاده كناره مازندران شكسته خواهد شد. تنفس معابر پایتخت به بهای ویرانی زندگی شهرستانی‌ها تمام شده و انسداد خودروها در ترافیك شب عید بزرگراه مدرس و چمران و نواب در چهارباغ و خیابان زند و جاده نور به محمودآباد بازتولید خواهد شد.
در زمانه یكه‌سالاری خودرو شخصی به عنوان اقتصادی‌ترین وسیله حمل‌ونقل برون‌شهری تنها مسافرت هوایی است كه به كمك اكسیر تثبیت قیمت ،رشد ۱۵ درصدی تقاضا را در سال گذشته تجربه كرد. پرداخت بیش از دو هزار میلیارد ریال یارانه به سفرهای هوایی داخلی موجب شده تا به سهم شش درصدی این وسیله در سبد ترابری داخلی افزوده شده و اقشار جدیدی به جمع متقاضیان پرواز افزوده شوند.همچنین سرریز تقاضای سفرهای یارانه‌ای با منابع صندوق ذخیره ارزی برای اجاره پرنده‌های روسی و اوكرایتی تأمین می شود تا دوگانه تثبیت و اتلاف دوشادوش و تالحظه فقدان منابع پیش روند.
می‌توان بر شمار این چند مثال صدها مورد دیگر از مضار تثبیت قیمت‌ها افزود. چه، دیگران بارها گفته و نوشته‌اند. گویی در تقسیم كاری نانوشته رسالت ما گفتن است و وظیفه مسئولان نشنیدن.
خنك آن قماربازی
كه بباخت هرچه بودش
بنماند هیچش الا
هوس قمار دیگر

سید امیر حسین مهدوی

منبع : رستاک